Je koopt een huis met fantastisch uitzicht maar ineens wordt er iets gebouwd op de plek waarop je uitkijkt. Hoe sterk sta je als je een huis gekocht hebt vanwege dat bijzondere uitzicht? Totaal niet.

De familie Alderden in Kudelstaart kan er over meepraten. Ze hadden vrij uitzicht: weilanden, akkers en bomen. Totdat werd besloten dat er tegenover hen gebouwd ging worden. De familie maakte bezwaar maar de bouwplannen gingen door.

Vroeger keken we uit op bieten- en aardappelvelden, echt Hollands. Nu zitten we altijd met de gordijnen dicht.

Toen ze een verzoek om schadevergoeding, zogeheten planschade, indienden gaf de gemeente niet thuis. Het uitzicht zou niet of nauwelijks aangetast worden. De Raad van State tikte de gemeente op de vingers en die betaalde 5000 euro schadevergoeding. Maar het uitzicht? Dat is voorgoed verpest, tot grote woede van familie Alderden.

Vrij zicht

Ook het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen dreigt het uitzicht kwijt te raken door bouwplannen tot midden voor hun terrein. Bij het museum heeft de gemeente een vakantiepark met honderden recreatiewoningen gepland tot in het water voor het museum. "Verschrikkelijk", zegt directeur Stephan Warnik.

"Juist vanwege dit uitzicht, het gevoel van de zee, is destijds gekozen voor Enkhuizen", zegt Warnik. "We hebben honderdduizenden bezoekers per jaar, ons museum geeft het ultieme Zuiderzee-gevoel weer, met huisjes uit die tijd, ambachten, bloemen planten en de blik naar zee. Gelukkig staan we niet alleen in ons bezwaar."

Als de plannen doorgaan wordt dit vakantiepark naast en voor het Zuiderzeemuseum gebouwd.

Meerdere bezwaren

De provincie Noord-Holland en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap hebben ook bezwaar gemaakt tegen de bouwplannen. En dat is bijzonder: hogere overheden die bezwaar maken tegen de plannen van de lagere overheid, de gemeente. Het ministerie is net als Warnik bang dat de museale beleving door de bouw wordt aangetast.

Wethouder van gemeente Enkhuizen Erik Struijlaart wil niet reageren op de ophef over de aanstaande aantasting van het uitzicht. De wethouder is 'te druk en een eventueel standpunt van de wethouder hierover heeft op dit moment onvoldoende toegevoegde waarde op lopende projecten om hierop in te gaan', aldus een woordvoerder.

Geen goede buur

Volgens advocaat Leon Koning worden mensen op het verkeerde been gezet bij het begrip 'vrij uitzicht'. Dat lijkt een recht maar houdt uiteindelijk meestal geen stand als er iets gebouwd of in het zicht geplaatst wordt. "We moeten in een dichtbevolkt land als Nederland een zekere mate van hinder van elkaar accepteren", zegt Koning. "Dat blijkt uit de rechtspraak op dit gebied."

"Recht op uitzicht, ook als het vastgelegd is bij de notaris, wordt zelden toegewezen", zegt Koning. "Er is nu eenmaal geen algemeen recht op uitzicht."

De cryptomunt zit in zwaar weer. Door tegenvallende beloftes van Donald Trump en speculatieve beleggingen is de digitale munt in waarde gezakt. Vrijdag bereikte het zelfs het laagste niveau sinds 10 november, vlak na de Amerikaanse presidentsverkiezingen.

Het prijskaartje om de problemen op het te krappe stroomnetwerk in Nederland op te lossen is bekend: 195 miljard euro. Dat geld is nodig om de transitie van gas naar elektriciteit mogelijk te maken. Maar wie gaat dat betalen? "Er is geen gratis geld."

Er zijn steeds meer elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen. Het zit wel goed met de energietransitie, zou je denken. Maar het stroomnet kan het niet aan. Dat moet worden uitgebreid. En om al die extra transformatorhuisjes, kabels en masten te bouwen is de komende 15 jaar bijna 200 miljard euro nodig. Dat blijkt vandaag uit een onderzoek van het Rijk dat volgende week wordt gepresenteerd, maar waarvan De Telegraaf al de conclusie heeft.

'Verbaast mij niet'

"Het is natuurlijk een enorm bedrag", zegt energie-econoom bij de Rijksuniversiteit Groningen Machiel Mulder. "Maar dat het veel zou zijn, is niet verbazingwekkend. Omdat we weten dat er heel veel moest gebeuren met het elektriciteitsnetwerk."

Dat heeft volgens de hoogleraar alles te maken met de energietransitie. "We gaan over van het gebruik van olie en gas naar elektriciteit. Maar dat netwerk is helemaal niet ontworpen voor deze transitie. We moeten veel meer energie gaan vervoeren via dat netwerk en daarom moet het worden uitgebreid."

Geen commerciële bedrijven

En daar is dus bijna 200 miljard euro voor nodig. Dat bedrag wordt in eerste instantie opgebracht door gemeentes, provincies, het Rijk en de banken. Zij zijn namelijk de aandeelhouders van netbeheerders zoals Liander, Enexis en Stedin. Maar die rekening komt uiteindelijk wel bij de stroomgebruiker terecht. Mulder: "Zo is het nu eenmaal in heel Europa geregeld, dat de stroomgebruikers betalen voor de kosten."

Netbeheerders zijn namelijk publieke bedrijven die geen winst mogen maken en kunnen de investeringen alleen maar bekostigen via de tarieven die zij in rekening brengen bij gebruikers. Dat zijn in Nederland bedrijven en huishoudens. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) bepaalt hoeveel netbeheerders maximaal mogen vragen. "Zij zien erop toe dat de netbeheerders niet te veel kosten in rekening brengen en efficiënt werken. Dat ze niet teveel geld over de balk smijten", weet Mulder.

Netbeheerkosten gaan over de kop

Huishoudens betalen dit jaar zo tussen de 400 en 520 euro per jaar aan netbeheerkosten, afhankelijk van de netbeheerder in die regio. Dat bedrag kan de komende jaren gaan verdubbelen, zegt de energie-econoom.

"Het kan wel oplopen tot 1.000 euro. Maar dan moet je je wel goed realiseren: tegenover deze hogere netwerkkosten, heb je een verlaging van energiekosten. Want als we onze gasketel eruit gooien en gaan vervangen door een warmtepomp, dan hebben we geen gasrekening meer."

Rekening naar Brussel kan niet

En Brussel dan? Kan die de investeringen niet betalen? "De rekening doorsturen naar Brussel, dat is een beetje vreemd, eigenlijk", vertelt Mulder.

Hij legt uit: "Nederland is niet het enige land, alle landen hebben hiermee te maken. Alle landen hebben te maken met de energietransitie, dus overal gaat de rekening omhoog. Dus als wij dat zouden doen, dat doorsturen naar Brussel, dan willen andere landen dat ook. Dus daar schieten we niet zoveel mee op."

Andere alternatieven?

Er is volgens Mulder wel discussie over de manier waarop het onderhoud van het elektriciteitsnetwerk wordt betaald, en of dit anders zou moeten.

"Sommigen willen de stroomproducenten meer laten betalen. Dat de rekening wat minder naar de consument toe gaat en iets meer naar de bedrijven die elektriciteit opwekken."

'Er is geen gratis geld'

Een ander alternatief waar over wordt nagedacht, is om de rekening niet neer te leggen bij de elektriciteitsgebruiker, maar bij de belastingbetaler. Dat de overheid investeert in netwerken en dat alle kosten ook daar terechtkomen. En dan betaalt de netgebruiker misschien een vast bedrag en dat kan hetzelfde blijven.

Maar ook dan komt uiteindelijk de rekening toch weer terug bij de burgers terecht, zegt Mulder. "Want ja, de overheid heeft geld nodig om dat te kunnen betalen. Dus dat leidt dan tot hogere belastingen of minder geld beschikbaar voor onderwijs of zorg. Er is geen gratis geld."

Investeringen dan maar uitstellen?

Ook het uitstellen van de investering zou allerlei nadelige gevolgen hebben, zegt Mulder. "Je ziet nu al dat heel veel bedrijven tegen de grenzen van het elektriciteitsnetwerk aanlopen. Ze willen graag uitbreiden, ze willen graag verduurzamen maar dat gaat niet omdat er te weinig capaciteit op het netwerk is."

Daarnaast blijft Nederland dan langer afhankelijk van het gebruik van aardgas. "En de prijzen daarvan zijn heel hoog en afhankelijk van geopolitieke omstandigheden. En die zijn heel onzeker. Dus het is beter om zo snel mogelijk van het gas af te gaan, dan hebben we dat risico niet meer."

Energierekening voorspelbaarder

Als we onze energie zelf gaan opwerken, wordt de energierekening veel voorspelbaarder. "En dat is een groot voordeel. Bij uitstel blijven we afhankelijk van de onzekere gasprijzen", gaat Mulder verder.

"En dan heb je nog het milieuaspect, hè? Want daar gaat het uiteindelijk ook om, dat we gewoon minder fossiele energie gaan gebruiken. Dan stoten we meer C02 uit en dan heb je allerlei nadelige gevolgen voor het klimaat."