radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Went ons lichaam steeds meer aan extreme hitte? En andere vragen over hitte en onze gezondheid beantwoord

Went ons lichaam steeds meer aan extreme hitte? En andere vragen over hitte en onze gezondheid beantwoord
Een man zoekt de schaduw op tijdens een hittegolf in Groot-Brittannië
Bron: EPA

Wie de komende tijd naar Zuid-Europa op vakantie gaat, moet rekening houden met extreme hitte. Maar ook Nederland moet zich beter voorbereiden, vindt Het Rode Kruis. Voor EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie wilden weten over hitte en onze gezondheid.

"Extreme hitte is geen ver-van-je-bed-show meer", waarschuwt Het Rode Kruis. Vorige zomer kwamen naar schatting meer dan 60.000 mensen in Europa om het leven door extreme hitte. Statistiekbureau CBS zag in juni in Nederland een oversterfte van 5 procent, die te maken zou hebben met de uitzonderlijke warmte afgelopen maand. Fysioloog aan het Radboudumc Maria Hopman en zelfstandig medisch milieukundige Peter van den Hazel beantwoorden jullie vragen over de gezondheidsrisico's van extreme hitte.

1. Waarom moeten wij ons in Nederland voorbereiden op extreme hitte?

Medisch milieukundige Van den Hazel deelt de roep van Het Rode Kruis om ons beter voor te bereiden op extreme hitte. "Iedereen is natuurlijk deels zelf verantwoordelijk voor het omgaan met warmte, maar ik vind ook dat overheden een verantwoordelijkheid hebben voor mensen die niet goed voor zichzelf kunnen zorgen. Bijvoorbeeld voor kinderen op scholen, of voor ouderen in verpleeghuizen."

Hij legt uit hoe Nederland in actie komt bij een hittegolf: "Het RIVM waarschuwt alle GGD's, en die geven de waarschuwing door aan instanties als ziekenhuizen, verpleeghuizen, de thuiszorg, scholen, maar ook bijvoorbeeld de daklozenopvang. De GGD's moeten ervoor zorgen dat instanties de kennis hebben om beleid aan te passen, bijvoorbeeld wat betreft het koel houden van ruimtes en het aanpassen van bepaalde medicatie. Daarnaast probeert Het Rode Kruis in samenwerking met huisartsen om bij de meest kwetsbare, eenzame mensen langs te gaan."

Het lastige daarbij is volgens hem dat er niet één organisatie verantwoordelijk is. "Niemand voelt zich eigenaar van het probleem 'hitte'. En dat kan ook niet. Maar daardoor heeft nog altijd een minderheid van de gemeenten een hitteplan. Terwijl hoge temperaturen echt tot problemen kunnen leiden."

Er is veel informatie die uiteindelijk bij burgers terecht moet komen, zegt hij. Het belangrijkste? "Voldoende vochtinname. Een paar jaar geleden stak Claudia de Breij in een oudejaarsconference de draak met het advies om voldoende te drinken. Ze vond dat logisch. Maar als je ziet hoeveel mensen toch te weinig drinken bij hitte, is die boodschap echt nog nodig."

Medisch milieukundige Peter van den Hazel en fysioloog Maria Hopman
Bron: EenVandaag
Medisch milieukundige Peter van den Hazel en fysioloog Maria Hopman

2. Wat zijn mogelijke gevaren van extreme hitte voor ons lichaam?

"Er zijn twee belangrijke gevaren voor ons lichaam: uitdroging en oververhitting", legt fysioloog Hopman uit. "Als je warmte kwijt moet raken, gaat je lichaam transpireren. Je verliest dus vocht. Als je te veel vocht verliest, kan er niet genoeg door je bloedvaten circuleren en droog je uit. Dat is gevaarlijk, met name voor kwetsbare groepen."

Het tweede gevaar is oververhitting, vervolgt ze. "Normaal gesproken heeft ons lichaam een temperatuur van 37 graden. Onze enzymen (eiwitten) werken dan optimaal. Als je lichaam warmer wordt - doordat je in de zon gaat liggen, of gaat bewegen - dan wil je lichaam die extra warmte kwijt. Maar wanneer het buiten warm is, kan dat niet goed. En dus loopt de lichaamstemperatuur op."

"Het wordt echt zorgelijk als je lichaamstemperatuur boven de 40 graden komt", waarschuwt ze. "En bij 42 à 43 graden trekt je lichaam het niet meer. Je enzymen werken dan niet meer goed, waardoor allerlei processen in je lichaam ontregeld raken. Je merkt dat het eerste aan je zenuwstelsel: mensen raken in de war, zijn slecht aanspreekbaar, lopen ongecoördineerd, of zien wazig."

Een lichaamstemperatuur van 40 graden of meer kun je al bereiken als het buiten ver boven de 30 graden is. Maar Hopman benadrukt dat ook de luchtvochtigheid meespeelt: "Als het heel droog is, zoals in een woestijn, dan kan vocht uit je huid. Maar zit je aan de Middellandse Zee, dan is de luchtvochtigheid hoger en kunnen vocht en dus warmte moeilijker kwijt. Het risico op uitdroging en oververhitting is dan groter."

3. Hoe kan ik me voorbereiden op hitte?

Hopman vertelt: "Als je binnenkort op vakantie gaat naar een warm land, helpt het om je nu al - in Nederland - bloot te stellen aan warmte. Dan went je lichaam langzaam. Het zal makkelijker transpireren en je bloedvaten kunnen zich makkelijker verwijden, waardoor je sneller je warmte kwijt kunt."

"Eenmaal in de extreme hitte is één ding heel belangrijk: drinken, drinken, drinken", roept de fysioloog op. "Gewoon water. Geen frisdrank, want door de suikers eet je dan minder. En geen alcohol, want daardoor moet je hart nog harder werken. Om oververhitting te voorkomen is het verstandig om de koelte op te zoeken: ga onder een boom zitten, of bij een meertje."

Bekijk ook

4. Welke groepen zijn het meest kwetsbaar?

Volgens haar zijn vooral ouderen (boven de 60, 70 jaar) en mensen met onderliggende ziektes kwetsbaar voor hitte. "Ouderen hebben minder zweetklieren, dus kunnen vocht moeilijker kwijt. Ook hebben zij een verminderde dorstprikkel, waardoor ze geneigd zijn om te weinig te drinken. Mensen met onderliggende ziektes, zoals hartfalen, hebben soms een heel andere dynamiek in de bloedcirculatie, waardoor het hart bij hitte veel harder moet werken. En dat niet voor een uurtje, omdat je een blokje om wandelt, maar dagenlang."

Jonge kinderen blijken een twijfelgeval. "Je zou denken dat ze prima met hitte kunnen omgaan, omdat ze een relatief groot lichaamsoppervlakte ten opzichte van hun inhoud hebben. Daardoor kunnen ze makkelijk afkoelen. Puur fysiologisch zijn ze dus in het voordeel, vergeleken met andere leeftijdsgroepen", legt de fysioloog uit. "Maar daar staat tegenover dat het lastig is om kinderen genoeg te laten drinken, alleen in de schaduw te laten spelen, en niet te veel te laten inspannen. Daar moeten volwassenen oog voor hebben."

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

5. Heeft extreme hitte gevolgen voor bepaalde ziektes en medicijngebruik?

Dat vindt Hopman een goeie vraag. Zelf doet ze komende week onderzoek naar het gebruik van diuretica ('plaspillen') tijdens de Nijmeegse 4Daagse. "Veel mensen met hart- en vaatziekten gebruiken diuretica om hun bloeddruk laag te houden. We gaan onderzoeken of deze wandelaars meer uitdrogingsverschijnselen krijgen dan wandelaars die geen plaspillen gebruiken. En of je dus niet beter kunt zeggen tegen mensen 'bij inspanning en bij hitte: neem wat minder van je plaspillen'. Dat advies is er nu nog niet."

6. Kunnen we iets leren van mensen die al in de tropen wonen?

We kunnen ons zeker maatschappelijk aanpassen aan hitte, denkt hij. "In Italië en Spanje houden mensen niet voor niets siësta. En de huizen worden daar anders gebouwd, bijvoorbeeld met minder glas. In Nederland zouden we dat ook kunnen doen om beter te leren leven met hitte."

Fysioloog Hopman wijst op het onderzoek dat zij tijdens de Nijmeegse 4Daagse gaat uitvoeren: "Ik had gelezen over bedoeïenen, die al generaties lang in de woestijn wonen en altijd zwarte kleren dragen. In Nederland zeggen we juist vaak tegen elkaar dat je iets wits aan moet trekken bij warmte. De wetenschap is er nog niet over uit, dus daarom ga ik de helft van mijn onderzoeksgroep in wit laten lopen en de andere helft in zwart. We meten dan de huidtemperatuur en kerntemperatuur, en hopen zo een antwoord te geven op de vraag wat beter werkt bij warmte."

Bekijk ook

7. Gaat ons lichaam steeds meer gewend raken aan hitte?

Milieuarts Van den Hazel is duidelijk: "Nee. 37 graden blijft 37 graden. Je lichaam kan zich bij een hittegolf wel enigszins aanpassen: na een paar dagen kun je beter met de hitte omgaan. Maar het is niet zo dat we op de lange termijn, als we nu tien hittegolven achter elkaar krijgen, dat we er dan minder moeite mee hebben. Dus als we in de toekomst meer hittegolven krijgen, gaat dat natuurlijk wel problemen geven. Dan raken mensen vaker ontregeld."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen
Defensieminister Brekelmans
Bron: EenVandaag

PVV-leider Wilders gaf vandaag aan tegen het sturen van Nederlandse troepen naar Oekraïne te zijn. Defensie-minister Brekelmans reageert hier koeltjes op. "Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat dat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

De plannen tot het vormen van een internationale troepenmacht voor de bescherming van Oekraïne veroorzaken een nieuwe splijtzwam in de regeringscoalitie. PVV-leider Geert Wilders is hier standvastig op tegen en gaat lijnrecht in tegen premier Dick Schoof.

Nog steeds positief over Amerika

Minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) vertelt tegenover EenVandaag dat het kabinet vasthoudt aan het eigen regeerprogramma. "Dit is het standpunt van de heer Wilders. Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

Brekelmans blijft na het tumult van afgelopen week, waarin de Amerikaanse president Donald Trump Europa niet aan de onderhandelingstafel uitnodigde, positief over de Amerikanen. "Ik vertrouw de Amerikanen nog steeds, want ik heb ze ook horen zeggen dat voor hen de NAVO relevanter is dan ooit. En de NAVO is natuurlijk onze belangrijkste veiligheidsgarantie."

'Escalatie-dominantie'

Voor het Nederlandse kabinet blijft de Amerikaanse steun noodzakelijk bij het vormen van een 'robuuste vredesmacht' die Oekraïne moet beschermen. Brekelmans: "De 'backing' van de Amerikanen blijft nodig. Je hebt, om in militaire termen te spreken, altijd een escalatie-dominantie nodig ten opzichte van je tegenstander."

Hij legt uit: "Dus stel dat Rusland een eventueel vredesbestand gaat testen en ze zouden aansturen op een conflict, dan moeten ze weten dat ze bij iedere stap die ze zetten een sterkere tegenstander tegenover zich hebben. En daar hebben we Amerikanen echt voor nodig."

Minister Brekelmans over weigering PVV om troepen naar Oekraïne te sturen

'Europa moet plek aan tafel verdienen'

De defensieminister verwacht overigens dat Europa in een later stadium wel mag plaatsnemen aan de onderhandelingstafel. "Ik heb de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio horen zeggen dat als de gesprekken concreter worden, dat dan natuurlijk ook Oekraïne en Europa aan tafel zullen komen."

"Maar we zullen als Europa die plek ook moeten verdienen", gaat hij verder. "En die plek verdien je door duidelijk aan te geven wat wij als Europa militair in te brengen hebben. En vandaar dat wij als Europese landen nu huiswerk te doen hebben om gezamenlijk tot zo'n plan te komen."

Brede puzzel om te leggen

Over wat Nederland concreet aan materieel en troepen kan leveren aan een eventuele vredesmacht, blijft de minister vaag. "Wij kunnen als Nederland natuurlijk in alle domeinen wel iets leveren, maar daar zullen we goed naar moeten kijken."

"Het is niet zo dat wij allerlei F-35's, of schepen, of troepen klaar hebben staan, die ergens staan te wachten. Die zijn ook ingepland om een bijdrage aan de NAVO te leveren. Die brede puzzel moeten we eerst leggen."

Debat

Brekelmans zegt dat er gekeken kan worden wat we kunnen doen, als er een duidelijk mandaat en rugdekking van de VS is. "Ook in het parlement moet dan besloten worden of Nederland wel of geen bijdrage kan leveren."

Morgen debatteert de Tweede Kamer over welke positie Nederland moet innemen bij de onderhandelingen om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is
Een Nederlandse militair in Rukla bij de Russische grens
Bron: ANP

Trump wil dat we 5 procent van ons bbp uitgeven aan defensie. En ook de de Europese leiders vinden dat er nog meer geld naar defensie moet, nu we niet meer op onze Amerikaanse 'vrienden' kunnen vertrouwen. Maar het ophogen van het budget, heeft gevolgen.

Elke euro kan je natuurlijk maar een keer uitgeven, zegt financieel journalist van de Telegraaf Martin Visser. Dus een verhoging van het defensiebudget zou niet zonder gevolgen zijn.

Duizelingwekkende bedragen

1 procent meer of minder klinkt misschien als niet zoveel, maar het gaat om duizelingwekkende bedragen legt Visser uit. "1 procent van het bbp is ongeveer 10 miljard. We geven nu ongeveer 2 procent uit, dus dat is iets meer dan 20 miljard. Wanneer dat 5 procent wordt, moet er dus nog 30 miljard bij."

Dat is ongeveer evenveel als wat we aan onderwijs uitgeven, zegt Visser. "Ter vergelijking: het meeste geld gaat naar de zorg en de sociale zekerheid, daar wordt jaarlijks boven de 100 miljard aan uitgegeven."

Bezuinigingen of staatsschuld

Willen we meer aan defensie uitgeven, dan zijn er eigenlijk twee opties, volgens Visser. "Of je haalt het ergens anders vandaan, dus bezuinigen, of je laat de staatsschuld oplopen."

Beide opties zijn ingewikkeld. Bezuinigen wil eigenlijk niemand en de vraag is dan vooral: waarop? "Dat is een politieke keuze, maar je zag bij de bezuinigingen op het onderwijs bijvoorbeeld al dat er veel weerstand is."

Bekijk ook

Hoge bedragen

Ook de hoogte van de bedragen zorgt daarbij voor gevoeligheid. "In Den Haag gaat het al weken over een btw-verhoging. Dat gaat om 1 miljard", vergelijkt hij.

"Bij zulke forse verhogingen in de defensie-uitgaven wordt dat alleen maar lastiger, want dan gaat het om grotere bedragen die ergens weggehaald moeten worden."

Ongemak

De andere optie, een hogere staatsschuld, is ongemakkelijk voor Nederland, vindt Visser. "Wij zijn het land dat altijd anderen de les lezen op het gebied van staatsschuld. Wij zijn daar zelf erg strikt op."

Wanneer wij de staatsschuld op laten lopen, zijn we niet meer geloofwaardig naar andere landen, gaat Visser verder. "En dan geven we hen eigenlijk een vrijbrief."

Bekijk ook

Tussenkop

Minister van financiën Heinen zei maandag in Brussel dat hij het ook niet ziet zitten om met Europese landen samen geld te lenen voor defensie-investeringen. "Deze opgave loopt echt via de nationale begrotingen", zegt Heinen. "Landen zullen daar zelf moeilijke keuzes moeten maken."

Visser roept politici op die keuzes wel te maken. "NAVO-baas Rutte heeft geopperd om het via de 'kaasschaafmethode' te doen en het overal een beetje weg te halen, maar het kan ook zijn dat er minder geld naar uitkeringen gaat omdat er meer naar defensie moet." Het zal dus een lastige afweging zijn om te kijken waar het geld precies vandaan moet komen.

Haalbaarheid

Visser zelf ziet het niet gebeuren dat we 5 procent gaan uitgeven aan defensie. Los van de vraag waar het geld vandaan moet komen, is het ook de vraag waar je het aan uitgeeft, zegt hij.

"Het geld gaat vooral zitten in mensen en materiaal. Defensie heeft behoefte aan mankracht, zowel militairen als niet-militairen. Het probleem is momenteel dat je het geld niet uitgegeven krijgt. Al maak je het geld vrij, er is ook nog een personeelstekort", zegt hij tot slot.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant