Geluidsoverlast, drugsgebruik en geschreeuw in de nacht. Woningcorporaties door het hele land zien een zorgwekkende toename van complexe overlast door onaangepast gedrag van bewoners. "Sommige huurders kunnen niet zelfstandig wonen."

Het aanpakken van overlast van huurders is niet altijd eenvoudig of zelfs mogelijk, laten woningcorporaties door het hele land aan EenVandaag weten. We vroegen achttien corporaties, verspreid over alle provincies, naar hoe zij met overlastgevende huurders omgaan. "We vinden dat niet iedereen die nu geacht wordt zelfstandig te wonen, dit ook daadwerkelijk kan."

Overlast van alle tijden, complexiteit neemt toe

Overlast is van alle tijden, benadrukken de corporaties. "Sinds er buren bestaan, zijn er mensen die overlast van buren ervaren. De laatste jaren is de problematiek wel ernstiger geworden", stelt woningcorporatie Rochdale die het aantal gevallen van overlast 'ontegenzeggelijk' ziet toenemen. Het Eindhovense Woonbedrijf zag het aantal (zware) overlastdossiers de laatste jaren met ruim 20 procent stijgen.

Hoewel sommige corporaties geen sterke stijging in het aantal meldingen zien, merken zij dat de problemen zelf ingewikkelder worden. "De complexiteit van de zorgdossiers neemt toe, net als de intensiteit van de overlast", laat Woonbron (Zuid-Holland) weten.

Lawaai, vervuiling en criminaliteit

Vaak gaat het over geluidsoverlast: mensen die schreeuwen ('s nachts), harde muziek draaien of ander lawaai maken. Maar het gaat ook om agressief gedrag. "Portiekgenoten lastig vallen, het trappenhuis onveilig maken: het gebeurt frequenter en heviger dan vroeger het geval was", zien ze bij Woonbron.

Ook Lefier uit het noorden van het land herkent dat. Ze hebben te maken met prostitutie, drugsgerelateerde overlast en burenruzies waarbij de politie moet ingrijpen. "Ook hebben we recent te maken gehad met branden waarbij de huurders bekend zijn om verward gedrag. We hebben op dit moment veel vervuilde woningen of woningen die vol staan met spullen."

Maatschappelijke trend

"Mensen zijn eenzamer, hebben minder contact met familie en buren, er is armoede en meer drank- en drugsgebruik. Hulpverlening is lastiger in te schakelen", zegt corporatie Zeeuwland (Zierikzee). Meerdere corporaties zien een toename in het aantal overlastmeldingen over huurders met onbegrepen of verward gedrag.

Ook Kennemerwonen ziet die toename. Het is een maatschappelijke trend, zeggen zij. "De tendens van de afgelopen 10 jaar", noemt Portaal het, een grote corporatie in het midden van het land. Het verdwijnen van woonplekken in zorginstellingen wordt gezien als belangrijke oorzaak. "Mensen die voorheen in een instelling zouden wonen, wonen nu in de wijk", zegt Actium wonen uit Drenthe.

Gevolgen voor omgeving

Mensen moeten steeds langer thuis blijven wonen met ambulante begeleiding, en er zijn steeds minder plaatsen om beschermd te wonen. Verschillende corporaties merken dat de begeleiding van zorgbehoevende bewoners te vroeg wordt afgebouwd. "Dat heeft grote gevolgen voor de bewoner zelf, maar ook voor de buren van deze mensen", zegt Woonstad Rotterdam.

De Haagse corporatie Staedion ziet het aantal mensen dat niet in staat is zelfstandig te wonen, toenemen. "Wij maken ons zorgen over de onderbezetting bij de zorg en de politie, want wij kunnen overlast door verwarde huurders of asociaal gedrag van bewoners niet allemaal zelf oplossen. Onze medewerkers zijn daar niet voor opgeleid."

Geen zorg, geen woning

Woonbron ontbond in 2 jaar tijd dertig contracten vanwege ernstige overlast. Als voorbeeld noemen zij een incident waarbij een huurder een gasexplosie wilde veroorzaken. "De gevolgen van een daadwerkelijke explosie, voor zowel bewoners, hulpinstanties als onze medewerkers, zijn niet te overzien. Om die reden is het huurcontract van deze bewoner ontbonden, tot opluchting van andere bewoners." Rechters legden een zorgmachtiging op.

De corporatie werkt vanuit het principe 'geen zorg, geen woning'. "Dat betekent dat zij de woning alleen toegewezen krijgen als er ook zorg of begeleiding geaccepteerd wordt." Iets wat meer corporaties eisen. "In geval van overlast, al dan niet door verward gedrag, trekken we als 'ketenpartners' samen op om de juiste begeleiding en zorg rondom iemand te organiseren, waarbij ieder de eigen rol pakt", zegt Alwel (omgeving Breda).

Buurten ontzien

Bij Hof Wonen in Den Haag werken ze met een begeleidingscontract voor bewoners die uit een zorginstelling komen. "We bekijken intensief met de zorgpartij of deze bewoner inderdaad zelfstandig kan blijven wonen." Ook Woonin zet in op samenwerking met de partijen die bij iemand betrokken zijn. "Maar dat zijn lange trajecten waarbij veel mensen betrokken zijn en we een beroep doen op het geduld en incasseringsvermogen van andere huurders."

Om buurten toch te ontzien, besluiten sommige corporaties kwetsbare huurders niet meer overal te huisvesten. "Wij hebben recent besloten dat we in een aantal ouderencomplexen voorlopig geen kwetsbare doelgroepen huisvesten", zegt Woonstad Rotterdam. De aanleiding van dat besluit ligt in een aantal incidenten.

Spreiden

Woonbedrijf in Eindhoven zegt rekening te houden met de spreiding van kwetsbare doelgroepen. "Om overbelasting van buurten te voorkomen wijken we soms af van de criteria voor passend toewijzen, zodat we bewoners met een kwetsbaarheid zoveel mogelijk spreiden over ons bezit."

Voor het goed ingrijpen bij ernstige overlast, proberen de meeste corporaties 'tijdig en passende' hulp te organiseren. "Een nauwere samenwerking met gemeente, hulpverlening en politie is daarin nodig", zegt Limburgwonen. Daarnaast zit privacywetgeving in de weg. Corporaties weten niet altijd of ze een huurder hebben met een kwetsbaarheid. Ze vragen de politiek al langer om een wet die het andere partijen (gemeente, politie, GGZ) verplicht gegevens te delen met corporaties.

'Pas ingrijpen als het escaleert'

Ook mogen ze niet controleren of iemand zich aan afspraken houdt. "Waardoor we soms pas kunnen handelen als het probleem al uit de hand is gelopen", zegt Actium wonen (Drenthe). Dat signaleert ook Nijestee. Wanneer een huurder niet meewerkt, kan niemand iets doen.

"We zien regelmatig dat alle betrokkenen rond een huurder met een psychische kwetsbaarheid al lange tijd merken dat het misgaat, maar dat zij geen bevoegdheden of mogelijkheden hebben om preventief in te grijpen. Pas als de situatie escaleert en er daadwerkelijk iets ernstigs gebeurt, kan er worden ingegrepen."

Aedes: 'Steeds grotere concentratie van kwetsbare bewoners'

Aedes, de vereniging van woningcorporaties, noemt de problematiek rond de overlastgevende huurders 'onverminderd groot'. "Corporaties moeten meer en meer mensen die urgent zijn en multi-problematiek hebben huisvesten. Bijvoorbeeld omdat ze uit een GGZ-of andere instelling komen of om ander reden voorrang krijgen."

Corporaties houden daarbij zoveel mogelijk rekening met de behoeften van de toekomstige bewoner en de veerkracht van een wijk, zeggen zij. "Toch zien we een steeds grotere concentratie van kwetsbare bewoners, mede door het gebrek aan voldoende geschikte woningen." Ze proberen het met zorg en gemeente op te lossen. "Dat gaat vaak goed, maar het eerlijke verhaal is dat corporaties de kern van het probleem niet altijd kunnen oplossen." Het 'ravijnjaar' 2026 zal de situatie nog nijpender maken, denkt Aedes.

Laatste redmiddel

Het opzegggen van een contract wordt gezien als laatste redmiddel. "Ontbinding van de huurovereenkomst op basis van overlast probeert een corporatie altijd zoveel mogelijk te voorkomen", schrijft Portaal. Een andere corporatie zegt ontruiming altijd te willen vermijden. "We voelen ons verantwoordelijk voor het huisvesten van juist ook kwetsbare mensen", zegt Nijestee in Groningen.

Meerdere corporaties vinden de juridische route bovendien lang duren. Huurbescherming wordt gezien als 'terecht, een groot goed' in Nederland. "Je kan hier niet zomaar je huis uit worden gezet", zegt men. "De prijs daarvan is dat overlast en onveiligheid soms ook lang kunnen voortduren. Dan moet er met huurrecht door de corporatie, bestuursrecht door de burgemeester en soms strafrecht door politie alle zeilen bij worden gezet."

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."