Wat Nederland kan leren van nieuwe kerncentrale in Finland: 'Zorg dat ontwerp klaar is en wijzig dat niet'

Finland is trots op haar nieuwe kernreactor en laat die graag zien. De bouw had wel een jarenlange vertraging en kostenoverschrijding van miljarden euro's. Nederland wil vergelijkbare reactoren bouwen, de Finnen zijn erg bereid hier advies over te geven.

"We zijn erg blij. De kernreactor levert het hele jaar door betrouwbare productie en er is een enorme hoeveelheid nieuwe elektriciteit die we nodig hadden in Finland", vertelt Juha Poikola. Hij is woordvoerder van de kerncentrales op het schiereiland Olkiluoto.

Nieuw paradepaardje

Op een enorm, streng bewaakt terrein staan drie centrales. Olkiluoto 1 en 2 werden begin jaren 80 opgeleverd. Olkiluoto 3 is het nieuwe paradepaardje, hij is veiliger en wekt veel meer stroom op dan zijn voorgangers. En met een museum, bezoekerscentrum en georganiseerde rondleidingen, weten de Finnen de centrale goed te 'verkopen'.

De nieuwste reactor staat er deze maand 1 jaar, terwijl de opening eigenlijk 14 jaar eerder gepland stond. Daarbij werd de oorspronkelijke begroting van 3 miljard met ruim 8 miljard euro overschreden. Toch hebben de Finnen weinig spijt nu de reactor eenmaal draait. "Ik heb last gehad van deze vertragingen tijdens het project, maar ik geniet nu van elke dag dat we draaien. De terugverdientijd is nu langer, maar uiteindelijk zal dit wel een succesvol project zijn", vertelt Poikola.

Vergelijkbare reactoren in Nederland

Het Finse voorbeeld is interessant voor ons land, omdat Nederland ook plannen heeft voor de bouw van minstens twee vergelijkbare reactoren. Deze zouden in 2035 opgeleverd moeten worden.

De voorkeurslocatie ligt vlak naast de bestaande kerncentrale van Borsele. Het demissionaire kabinet heeft inmiddels drie bedrijven opdracht gegeven met een voorstel te komen. De Tweede Kamer heeft de ambitie uitgesproken om zelfs vier kerncentrales te gaan bouwen.

Finnen enthousiast over kernenergie

De energie die met de nieuwe Finse centrale wordt opgewekt, bedraagt 14 procent van de Finse elektriciteitsbehoefte. Finland is door dat grote aandeel kernenergie veel minder afhankelijk van andere landen en dat maakt de elektriciteitsbron zo populair, zegt hoogleraar nucleaire energie van de universiteit van Lappeenranta, Juhani Hyvärinen.

"68 procent van de bevolking was bij een recent onderzoek vóór kernenergie en 6 procent tegen", vertelt de hoogleraar. Ook in de winter, wanneer in Finland weinig zonlicht is, zien ze de kernreactoren als betrouwbare bronnen van energie.

Voordelig voor inwoners

De bevolking is dus erg tevreden met de kernreactor. "Ik denk dat mensen blij zijn, omdat het veel voordelen met zich meebrengt voor onze inwoners. Wij hebben veel werknemers die in onze stad of onze gemeente wonen. Ze zorgen voor werkgelegenheid voor onze lokale ondernemingen", vertelt Bella Ahto, wethouder financiën van de gemeente Eurajoki, waar de kerncentrales staan.

Daarnaast betaalt de uitbater van de nieuwe kerncentrale jaarlijks 22 miljoen euro aan belasting. Een groot bedrag voor de kleine gemeenschap. "We hebben bijvoorbeeld kleinere klassen en meer leraren dan in andere gemeenschappen. We hebben bibliotheken, nieuwe scholen en een nieuw recreatiecentrum waar allerlei sportactiviteiten mogelijk zijn."

Finse tips en adviezen

De Finnen zijn bereid Nederland te helpen met tips en adviezen."Het eerste wat je moet doen, is een realistisch schema voor het project opstellen. Dus niet te snel bouwen, ook al zegt de leverancier dat het wel kan. Ten tweede moet je bedrijven met ervaren mensen contracteren, die al eerder een kernreactor hebben gebouwd", vertelt woordvoerder Poikola.

Een deel van de vertraging liepen de Finnen op, doordat nog niet alle bouwtekeningen klaar waren bij de start van de bouw. "Zorg ervoor dat het ontwerp klaar is en breng ook geen wijzigingen in het ontwerp aan. Probeer dus een kopie te bouwen van een bestaande energiecentrale", adviseert Hyvärinen.

'2035 niet realistisch'

Toch is niet iedereen in Europa enthousiast over de nieuwste kernreactoren. Stephen Thomas, hoogleraar energiebeleid van de Universiteit van de Greenwich Business School in London waarschuwt dat er bij alle lopende kernreactorprojecten in Europa sprake is van een onderschatting van de kosten, een te enthousiaste tijdsplanning en een gebrek aan kennis.

Hij waarschuwt de Nederlandse beleidsmakers voor deze risico's. De overheid wil dat de kerncentrales in 2035 gaan draaien. "Ik denk dat dat een te optimistisch scenario is." Volgens Thomas moet er namelijk rekening worden gehouden met een bouwperiode van 13 tot 17 jaar. En de financiële risico's komen volgens hem uiteindelijk ook bij de belastingbetaler of de energiemaatschappijen terecht.

Ontwrichtend voor omgeving

Ook de gevolgen voor de omliggende dorpen en steden zijn groot. Thomas geeft het voorbeeld van de bouw in het Britse Hinkley Point. "Er zijn veel mensen nodig om een kerncentrale te bouwen. Ik denk dat er voor Hinkley Point 11.000 mensen op het terrein werken, waarvan het grootste deel niet uit de omgeving of zelfs Groot-Brittannië komt."

"Het is dus enorm ontwrichtend voor de omgeving tijdens de bouwfase." En na de afronding van de bouw, blijft er volgens hem nog minder werk over voor de lokale bevolking.

'Wij gaan graag in gesprek'

Of je nu voor- of tegenstanders spreekt, één ding is zeker: de Finnen kunnen op dit moment als enige claimen dat ze een draaiende centrale hebben.

Er zijn al wel Nederlandse politici komen kijken in Olkiluoto, vertelt Poikola, maar wie dat waren weet hij niet meer omdat ze jaarlijks wel 20.000 bezoekers krijgen. Hij nodigt Kamerleden en het kabinet graag uit voor een werkbezoek. "Ze kunnen me bellen en ze kunnen hier komen. Wij gaan graag met hen in gesprek."