Kunstmatige intelligentie gebruiken, er lijkt geen ontsnappen meer aan. Ook Apple kondigde gisteren een eigen versie van AI - Apple Intelligence - aan, dat standaard op iPhones zit. "Het is een nieuwe fase van beschikbaarheid."

"Het feit dat Apple AI in zijn apparaat gaat stoppen, betekent nogal wat. Want heel veel mensen hebben een iPhone, iPad of iMac. Er zijn meer dan een miljard Apple-gebruikers in de wereld en dat maakt het heel toegankelijk", vertelt AI-journalist Laurens Verhagen van de Volkskrant.

Geen nieuwe ontwikkeling

Volgens Verhagen is deze ontwikkeling van Apple indrukwekkend, maar zeker niet nieuw. Zo wordt kunstmatige intelligentie al langer verwerkt in producten van Microsoft, Samsung en Google. "Heel veel is al lang bekend via Google of OpenAI", vertelt de journalist.

"Het is wel een nieuwe fase als het gaat om de beschikbaarheid ervan", vult hij aan. "Nu kunnen ook oudere mensen die een iPad hebben met een druk op de knop kunstmatige intelligentie gebruiken. Er valt niet meer aan te ontkomen en dat betekent eigenlijk dat je weinig moeite hoeft te doen om als consument gebruik te maken van allerlei handige AI-toepassingen."

Privacy het belangrijkste

Het gebruik van deze populaire maar omstreden uitvinding sluipt er bij iedereen, jong en oud, dus langzaam in. En dat heeft ook effect op onze privacy. De ingewikkelde formules en data die worden gebruikt om 'coole dingen' op smartphones en tablets gedaan te krijgen, gaan vaak ten koste van persoonlijke gegevens van gebruikers.

Maar Apple beweert dit anders te gaan doen. "Privacy is echt het punt waar Apple zich, al heel lang trouwens, mee profileert", zegt de AI-journalist. "En nu, met Apple Intelligence, zie je dat ook weer. Ze leggen heel erg de nadruk op de privacy van hun toepassingen. En dat doen ze eigenlijk door die modellen op het apparaat zelf te draaien."

Ten koste van je persoonlijke data

"Dat klinkt misschien een beetje technisch, maar op een iPhone of iPad vinden alle berekeningen plaats op het apparaat zelf en niet ergens op een server bij een groot techbedrijf", legt Verhagen uit. Bij bedrijven zoals Google en OpenAI vindt dit wel op een server plaats, waardoor gegevens van gebruikers niet binnen het bedrijf zelf blijven maar juist worden gedeeld met anderen.

"Op het moment dat je gegevens het apparaat verlaten, voelt het wat minder betrouwbaar qua privacy. En hier heeft een bedrijf als OpenAI de afgelopen tijd een paar problemen meegehad. Zij proberen nu hun imago te herstellen."

'Weigeren kan ook'

Voor de mensen die liever - met of zonder het behouden van hun privacy - geen gebruik maken van kunstmatige intelligentie wordt het dus steeds lastiger om aan bedrijven zoals OpenAI en Apple te ontkomen. Toch is er een manier om het gebruik van kunstmatige intelligentie uit te stellen. "Je kan natuurlijk ook gewoon weigeren wanneer om je toestemming wordt gevraagd."

"Maar ja, je zal ook elke keer de afweging moeten maken: het gemak van AI toepassen versus je privacy", zegt Verhagen. "Als je met een druk op de knop een mailtje kan opstellen, ik denk toch dat mensen dat heel prettig vinden. En als je echt heel erg op je privacy zit, dan denk ik dat je überhaupt geen iPhone of mobiele telefoon moet gebruiken."

Bijna 20.000 Oekraïense kinderen zijn sinds de invasie door de Russen ontvoerd. President Zelensky wil geen vredesakkoord voordat alle gedeporteerde burgers teruggekeerd zijn, terwijl Rusland ontkent. "Ze beroven ons van onze toekomst."

Twee van deze kinderen zijn Veronika en Sasha. Hun verhaal wordt verteld in de documentaire 'After The Rain: Putin's Stolen Children Come Home' van documentaireregisseur Sarah McCarthy. "Sasha werd als kleuter bij een Russische controlepost van haar vader gescheiden", vertelt McCarthy.

Ontvoerd op zomerkamp

"Haar vader kwam in een detentiekamp terecht en Sasha belandde met haar broertjes en zusjes in een tehuis in Moskou. Na zijn vrijlating moest haar vader zelf uitzoeken waar zijn kinderen waren. Ook Veronika, de dochter van een Oekraïense soldaat, werd gedeporteerd."

''Ze namen ons mee naar een soort kamp in Rusland. De politie pakte onze telefoons af. Ik huilde constant, omdat ik bang was dat ik mijn familie nooit meer zou zien'', vertelt Veronika in de film. McCarthy, die zelf een Oekraïense moeder heeft, reist met haar documentaire nu de wereld rond om zoveel mogelijk mensen te laten zien wat er gebeurt. "Dit is de keiharde realiteit voor duizenden Oekraïense gezinnen."

Nieuwe identiteit

Inmiddels zijn er 1.247 kinderen teruggehaald, vertelt Darya Gerasymchuk. Zij is kinderrechtencommissaris en adviseur van president Zelensky. "Maar van heel veel kinderen weten we nog niet waar ze zijn. Ze zijn ondergebracht bij Russische pleeggezinnen en hebben een nieuwe naam en identiteit gekregen.''

Het is heel moeilijk om te achterhalen waar de kinderen zich bevinden. ''Vaak begint het met een tip van een ouder, of beelden op Russische televisie waarin kinderen te zien zijn bij adopties of heropvoedingsprogramma's'', zegt Gerasymchuk. ''Ook Amerikaanse satellietbeelden hielpen bij het opsporen van kinderen. Maar de financiering van dat programma is inmiddels stopgezet door de Trump-regering."

Rusland ontkent

Zodra duidelijk is waar een kind zich bevindt, wordt er door de organisatie Save Ukraine contact opgenomen met de familie. Deze organisatie is opgericht door Mykola Kuleba, voormalig kinderombudsman van Oekraïne, en werkt om de kinderen terug te halen.

Meestal gaat er dan een moeder of oma met een medewerker op pad naar Rusland of bezet gebied, via routes zoals Polen, Belarus en Turkije. Met juridische stappen, onderhandelingen of persoonlijke contacten wordt dan geprobeerd om het kind vrij te krijgen.

'Genocide op ons volk'

En dat is niet eenvoudig, vervolgt Gerasymchuck. "Want Rusland erkent zelden dat er sprake is van ontvoering en werkt vrijwel nooit actief mee aan terugkeer. Het belangrijkste doel van de ontvoering van Oekraïense kinderen door de Russen is de genocide op het Oekraïense volk. Door het Oekraïense volk kinderen te ontnemen, proberen de Russen ons van onze toekomst te beroven."

Voor Sasha en Veronika liep het goed af. Sasha woont nu in Letland, en Veronika is terug in Kyiv. Ze hebben inmiddels beiden getuigd bij het Internationaal Strafhof. Maar veel kinderen komen getraumatiseerd terug en zijn geïndoctrineerd door Russische propaganda. Duizenden kinderen zijn nog altijd vermist.

Voorwaarde voor vrede

De vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne verlopen moeizaam. Voor Oekraïne is de terugkeer van alle gedeporteerde burgers, met als prioriteit de ontvoerde kinderen, een belangrijke voorwaarde voor een akkoord. President Zelensky is stellig: alle kinderen moeten terug zijn voordat er serieus over vrede kan worden gepraat.

Het onderwerp stond bovenaan de Oekraïense agenda tijdens de besprekingen in Saoedi-Arabië eind vorige maand. Volgens de Amerikanen gold de terugkeer van de kinderen als een eerste stap om vertrouwen op te bouwen tussen de partijen, maar ook dat lijkt nog ver weg.

Meer steun nodig

Darya Gerasymchuk hoopt dat de aanklacht van het Internationaal Strafhof in het vredesproces een verschil kan maken. "De arrestatiebevelen tegen president Poetin en zijn commissaris voor de kinderrechten Maria Lvova-Belova waren historisch", zegt ze.

"Ze erkenden niet alleen het oorlogsmisdrijf van kinderontvoering, maar ook het bredere patroon van genocide: het systematisch overbrengen van Oekraïense kinderen naar Russische gezinnen.''

Juridische druk

''Hopelijk zet dit juridische druk op Rusland en helpt het ons om meer kinderen terug te krijgen. De wereld ziet nu zwart-op-wit wat wij al lang weten: wat Rusland 'redding' noemt, is in werkelijkheid gedwongen deportatie'', zegt Gerasymchuk.

Ze is ook blij met de internationale coalitie Bring Kids Back UA, een gezamenlijk initiatief van Oekraïne en Canada, waar inmiddels 41 landen aan deelnemen. "Maar we hebben meer steun nodig. Alleen met internationale druk en sancties krijgen we beweging. De terugkeer van deze kinderen is voor ons essentieel", benadrukt ze. "Zolang zij niet thuis zijn, is vrede onmogelijk."