Wanneer krijgen statushouders voorrang op sociale huurwoningen? En andere vragen over het toewijzen ervan beantwoord

Lange wachtlijsten voor de sociale huur verdwijnen niet zomaar. Er wordt niet genoeg gebouwd en woningen worden deels toegewezen aan voorrangsgroepen, buiten de wachtlijsten om. Wij vroegen wat jullie wilden weten over het toewijzen van deze woningen.

Bijna de helft van de mensen die een sociale huurwoning zoeken, wacht daar al langer dan 3 jaar op, bleek uit het jaarlijkse woononderzoek van EenVandaag onder 34.000 mensen. De lange wachttijden zijn het resultaat van een groot woningtekort, waarin vraag en aanbod niet op elkaar aansluiten. De vragen die jullie hierover instuurden, worden beantwoord door onderzoeker Frank Dirks van de onafhankelijke onderzoeksorganisatie over stedelijke en regionale ontwikkeling Platform31.

1. Waarom krijgen sommige groepen voorrang op een sociale huurwoning?

Dirks legt uit dat gemeenten voorrang kunnen geven aan bepaalde groepen, op voorwaarde dat er 'schaarste' is aangetoond: "Het gaat vaak om mensen voor wie het lastiger is om 'op eigen kracht' een passende woning te vinden dan dat dat voor andere mensen is."

Hij vertelt dat het verschilt per gemeente hoeveel mensen uiteindelijk voorrang krijgen: "Het Rijk legt geen verplichting op over hoeveel procent van de woningen naar voorrangsgroepen moet gaan." Cijfers van De Volkskrant tonen dat de helft van de gemeenten ziet dat de laatste jaren een groter deel van de huurwoningen naar voorrangsgroepen gaat dan voorheen.

Bron: eigen beeld

2. Wie krijgen voorrang op een sociale huurwoning?

Voorrangsregelingen bij sociale huurwoningen zijn niet nieuw, weet Dirks, maar steeds meer gemeenten zijn voorrangsregels gaan gebruiken bij het toewijzen van sociale huurwoningen én er zijn meer zogenoemde voorrangsgroepen bijgekomen.

"Vanuit het Rijk zijn gemeenten verplicht om twee groepen voorrang te geven: slachtoffers van huiselijk geweld, en mantelzorgers en mantelzorgontvangers. Daarnaast gaat het vooral om mensen met een achterstand op de woningmarkt, zoals jongeren en statushouders. Zij hebben minder kans vanwege hun korte inschrijftijd."

"Ook mensen met medische behoeften kunnen voorrang krijgen, zoals rolstoelgebruikers, mensen die niet goed kunnen traplopen of mensen met een chronische ziekte. Daarnaast mensen die te maken hebben gehad met lastige gebeurtenissen, zoals het kwijtraken van een huis of een verblijf in een GGZ-instelling. Ook kan iemand voorrang krijgen als hij de doorstroom bevordert. Denk dan aan een oudere die kleiner wil gaan wonen, waardoor er een grote woning vrijkomt voor bijvoorbeeld een gezin."

3. Waarom verschilt de toewijzing van sociale huurwoningen per gemeente?

"De woningmarkt is niet overal hetzelfde", zegt Dirks. "Elke gemeente krijgt de kans om te beslissen welke groepen voorrang krijgen, afhankelijk van de specifieke problemen en behoeftes in die gemeente. In grote steden, waar de woningmarkt gespannen is, krijgen soms bepaalde beroepsgroepen voorrang, zoals leerkrachten en politieagenten. In andere gebieden is dat niet of minder nodig."

Gemeenten kunnen hun voorrangsregelingen vastleggen in de huisvestingsverordening. Op dit moment wordt er gewerkt aan een wetsvoorstel dat gemeenten daartoe verplicht: in 2026 moeten voorrangsregels zijn opgenomen in de huisvestingsverordening.

"Wanneer gemeenten al zo'n verordening hebben, moeten ze daar nu verplicht specifieke regels in opnemen voor slachtoffers van huiselijk geweld en voor mensen die mantelzorg geven of ontvangen. Ook worden gemeenten verplicht om regels op te nemen voor andere urgente groepen", zegt Dirks.

Bekijk ook

• 

  Sociale huurders kansloos op de woningmarkt, bijna helft wacht al langer dan 3 jaar

  • 09-09-2023

4. Wanneer krijgen statushouders voorrang op een sociale huurwoning?

Tot 2017 kregen statushouders voorrang op andere wachtenden, maar sindsdien is dat niet meer zo, weet Dirks. "Statushouders zijn niet meer een verplichte urgentiecategorie. Oftewel: gemeenten zijn niet verplicht om statushouders voorrang te geven op anderen."

"Toch doen gemeenten dat vaak wel, omdat ze de wettelijke verplichting hebben om huisvesting te regelen voor statushouders. Die verplichting wordt concreet via de zogenoemde 'taakstelling', waarin het Rijk ieder half jaar aangeeft hoeveel statushouders elke gemeente moet huisvesten, afhankelijk van het aantal mensen dat er woont. Gemeenten hebben na de koppeling tien weken de tijd om een geschikte woning te vinden en vervolgens nog twee weken voor de verhuizing."

"Het lukt gemeenten dan niet altijd om dat vereiste aantal woningen beschikbaar te stellen voor statushouders, zonder hen voorrang te geven op andere woningzoekenden."

5. Hoe kunnen we het aanbod zo eerlijk mogelijk verdelen over alle bevolkingsgroepen?

Dirks deed onderzoek naar de verschillende manieren om zogenoemde aandachtsgroepen toe te wijzen in de sociale huur. Hij onderzocht de loketten waar medisch urgenten, (dreigend) dak- en thuislozen, studenten, ouderen of woonwagenbewoners kunnen aankloppen of zich kunnen inschrijven en naar welke voorrangsregelingen er zijn.

"Vaak spelen woningcorporaties een grote rol, maar in ons onderzoek zijn nog meer mogelijkheden naar voren gekomen, bijvoorbeeld particuliere organisaties die statushouders helpen om een tijdelijke woonplek te vinden, zoals Takecarebnb en De Thuisgevers. Met dit soort voorbeelden uit het land willen we woningcorporaties en gemeenten een inspiratiebron bieden voor een gesprek over hoe zij de toewijzing lokaal of regionaal (anders) kunnen organiseren."

Zelf vind Dirks een regel als 'twee gaan voor een' bij schaarste wel eerlijk. "Ik zie in de praktijk 4-kamerwoningen naar alleenstaanden gaan. Dat is voor hen misschien fijn, maar er kunnen ook tijdelijk twee of drie mensen uit een relatiebreuk wonen, of twee mensen die hun huis kwijtraakten, of twee jongeren die geen eigen plek kunnen vinden."