Grote farmaceutische bedrijven hebben jarenlang met opzet de verslavende werking van sterke pijnstillers verzwegen. Dit zegt de Canadese provincie Brits-Columbia, die de bedrijven voor de rechter sleept. “Ze hebben er een enorme reclamecampagne tegenaan gegooid om het geloof te verspreiden dat het middel amper bijwerkingen heeft”, zegt huisarts Jos van Bemmel.  Ondertussen worden de pijnstillers ook in Nederland steeds vaker gebruikt.

Per dag overlijden zo'n drie of vier mensen in Brits-Columbia door een overdosis zware pijnstillers. In heel Canada overleden vorig jaar bijna 4.000 mensen door een overdosis. Eén van de zware pijnstillers waar Canada zich over bekommert is oxycodon. En juist deze pijnstiller wordt in toenemende mate gebruikt in Nederland.

Verslaafd aan oxycodon

Slikten in 2008 nog 94.000 mensen oxycodon, vorig jaar waren dat er 490.000 - een vervijfvoudiging. “Het werkt echt wel”, zegt huisarts Jos van Bemmel. “De pijn wordt veel minder of verdwijnt helemaal.” Maar hij maakt zich grote zorgen over de toename in het gebruik van de pijnstiller: “Het sijpelt langzaam door naar Nederland. Het middel is te mooi om waar te zijn.”

Laura Crul raakte vorig jaar verslaafd aan oxycodon. Na een gecompliceerde botbreuk kreeg ze het middel voorgeschreven. Toen ze na drie maanden probeerde te stoppen, kreeg ze ontwenningsverschijnselen. “Dus zweten, botpijn, gewrichtspijn. Als je dan zo’n pilletje innam was de pijn met een uur weg. Alle pijntjes. Toen dacht ik: ik ben verslaafd.”

Dat het middel zo verslavend was, wist ze niet: “Ze hebben me er in het ziekenhuis niks over verteld. Ze zeiden gewoon: ‘als je pijn hebt, dan moet je het slikken.’ Als ik had geweten dat het zo verslavend is had ik het nooit genomen.” Laura wil zoveel mogelijk waarschuwen voor het middel en hoopt dat een zaak zoals die in Canada, in Nederland volgt.

Zware pijnstiller kort en weinig meegeven

Jos van Bemmel schrijft de pijnstiller zelf ook voor. “Ik schrok ervan toen ik naging hoe vaak het wordt voorgeschreven. Het komt vooral door de herhaalrecepten: dan zet je je handtekening toch sneller dan je denkt.” Hij pleit ervoor om meer aandacht te geven aan de bijwerkingen van oxycodon. “Ik ben al mijn patiënten gaan oproepen die het middel gebruiken. Met terminale patiënten en mensen met zware klachten is het prima. Met anderen moet je – als je het al doet – heel kort en weinig meegeven.”

Door alle problemen met stikstof zou je denken dat de luchtkwaliteit in Nederland er slecht voor staat. Maar de lucht in Nederland wordt steeds schoner. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving. "Maar we kunnen nog niet achterover leunen."

"Er ligt een deken van luchtvervuiling over Europa, en die wordt veroorzaakt door verschillende chemische stoffen die worden uitgestoten", licht Marko Hekkert, directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) toe. Het inademen van die stoffen is schadelijk voor onze gezondheid.

Europese afspraken

Stoffen als zwaveldioxide, stikstofoxide, ammoniak en fijnstof zijn een stuk minder aanwezig in de lucht dan jaren geleden, zo concludeert het PBL, dat de luchtkwaliteit samen met het RIVM onderzocht.

Dat komt doordat Europa eerder afspraken heeft gemaakt om die uitstoot te verminderen en de lucht weer schoner te krijgen. Auto's, schepen en stallen moesten minder vervuilend worden gemaakt. Afspraken met de industrie spelen een belangrijke rol. "Ze hebben nieuwe technieken ontwikkeld en geïmplementeerd, en dat heeft gewerkt. De auto's die we nu kopen zijn een stuk schoner dan 20 jaar geleden", zegt Hekkert.

Emissiedoelen in zicht

Onze lucht is nu dus een stuk schoner dan decennia geleden. En wordt ook nog schoner, zo is de verwachting. Bijvoorbeeld doordat we meer elektrisch gaan rijden. Het PBL denkt dat de kans groot is dat we de Europese emissiedoelen in 2030 gaan halen.

Waar vroeger bijvoorbeeld zwavel een groot probleem was, speelt die stof nu nauwelijks nog een rol, merkt Hekkert op. "Dat leidde tot zure regen, waardoor bossen doodgingen. Maar nu hebben we het niet eens meer genoemd in onze presentatie."

Schonere kachels

Fijnstof is nog wel een punt van aandacht. Daar is volgens het PBL wel een daling te zien, maar veel minder scherp dan bij andere stoffen. "Van fijnstof worden mensen echt ziek, maar we hebben er ook zelf veel invloed op", zegt Hekkert.

Het gebruik van houtkachels stoot bijvoorbeeld veel fijnstof uit. Wie iets aan zijn vervuiling wil doen kan een schonere kachel aanschaffen.

Levensverwachting 8 maanden korter

Voor onze gezondheid en kwaliteit van leven is de luchtkwaliteit van groot belang. De levensverwachting in Nederland wordt door de luchtvervuiling gemiddeld 8 maanden ingekort. Als deze verbetering zich doorzet, kan dit teruglopen tot 4 maanden.

"Dat klinkt misschien niet als een groot verschuil, maar het is een gemiddelde voor heel Nederland. Veel mensen overlijden hier gewoon jaren eerder door."

Landbouwsector blijft vervuilen

Maar ondanks een forse daling van de ammoniakuitstoot, liggen de landelijke doelen voor stikstofdepositie op de natuur nog ver buiten bereik. "De landbouw is de sector die nog relatief veel blijft uitstoten", zegt Hekkert.

Als het gaat om de gezondheid van de mens gaat het nu een stuk beter, maar de natuur heeft het nog zwaar. Daar zal dan ook nog hard aan gewerkt moeten worden om aan de normen te voldoen. "We kunnen nog niet achterover leunen."