Sinds de berichten over wangedrag en machtsmisbruik bij The Voice en Ajax staat hij (weer) volop ter discussie: de witte heteroman. Hij heeft vaak de macht en kan die dus misbruiken. Het is vooral aan deze man zélf om er wat aan te doen, zeggen experts.

Naast de berichten over seksueel wangedrag, verscheen ook nog het boek De zeven vinkjes van journalist Joris Luyendijk. Daarin bespreekt hij de bevoorrechte positie van witte, hoogopgeleide, heteromannen. Toch is de discussie daarover niet nieuw. Cultureel antropoloog Jasmijn Rana en Jens van Tricht, auteur en oprichter van Emancipator, een platform voor mannen en emancipatie, zijn er al veel langer mee bezig.

Niet luisteren

De norm om geaccepteerd te worden in onze samenleving ligt hoog. Dat weet Van Tricht, die ook het boek Waarom feminisme goed is voor mannen schreef, uit ervaring. Hij is wit, hoogopgeleid en hetero en merkt dat er naar hem doorgaans beter wordt geluisterd dan, bijvoorbeeld, naar een vrouw. Zeker als zij ook nog eens niet wit is.

De witte man heeft volgens Van Tricht bepaalde privileges. Hij ziet de uitwerking daarvan vaak op de werkvloer: "Wanneer een vrouw iets zegt tijdens een vergadering is de kans groot dat er niet serieus naar haar geluisterd wordt. Terwijl, als een mannelijke collega precies datzelfde punt een paar minuten later maakt, wordt er wel naar geluisterd. Dan wordt het wel serieus genomen."

'Verschillen vieren'

Hij vindt dat dat dat moet veranderen, zodat íédereen mee kan doen. "Het is belangrijk dat we veel inclusiever gaan samenleven. Met andere woorden: geen mensen uitsluiten zoals nu gebeurt. Uitdragen dat diversiteit er mag zijn en inzien dat iedereen als volwaardig burger meetelt. Laten we de verschillen vieren."

Volgens Van Tricht moeten we ons bij alles wat we doen afvragen of het rechtvaardig is en of het de inclusiviteit bevordert. "Dan word je je er ook bewuster van dat je bepaalde mensen buitensluit." Maar waar begin je? Een goede start is volgens Van Tricht dat we gaan luisteren naar mensen die dit probleem al eerder op de agenda zetten, mensen zoals antropoloog Gloria Wekker. Zij zette het zogeheten 'intersectioneel denken' in Nederland op de kaart.

Al jong aangeleerd

"Wij, als maatschappij, zien vaak de witte man als autoriteit", zegt ook cultureel antropoloog aan de Universiteit Leiden, Jasmijn Rana. Volgens haar krijgen we dit beeld al van jongs af aan aangeleerd. "We zagen als kind witte mannen als experts op tv en onze huisartsen waren bijvoorbeeld vaak mannen."

Het beeld is zo sterk dat zelfs mensen van kleur over het algemeen meer vertrouwen op de witte man als autoriteit, vertelt Rana. "Dat moet echt anders." Meer vrouwelijke experts op de televisie en in de politiek kunnen helpen dit beeld te veranderen, legt ze uit. "Op die manier wordt het steeds normaler om ook vrouwen in die positie te zien."

Bron: eigen foto

Vaker op tv

Daarom is representatie zo belangrijk, zegt de cultureel antropoloog. Ze is groot voorstander van vrouwenquota in bedrijven en in de politiek. "Als je meer vrouwelijke of experts van kleur op tv ziet, zorgt dat ervoor dat het normaler wordt en dat het beeld in ons hoofd verandert."

Er is geen 'quick fix' voor dit probleem, zegt ook Jens van Tricht. "Er is geen knopje waar we op kunnen drukken om dit even op te lossen. We moeten de samenleving radicaal veranderen."

Meer vrouwen in de top

Radicaal veranderen betekent volgens Van Tricht dat instituties als onderwijs, politiek, politie en het bedrijfsleven 'gedekoloniseerd' worden. Net als Rana denkt hij dan aan het instellen van vrouwenquota, maar dat is niet de complete oplossing.

"Wanneer er eenmaal 50 procent vrouwen aan de top werken, moeten we niet denken dat het opgelost is. Want het gaat er vervolgens ook om: hoe wordt er dan aan de top met elkaar omgegaan? Wordt er naar elkaar geluisterd? Het is dan ook de vraag welke vrouwen er in de boardroom komen, zijn dat witte vrouwen? Ook daar moet die diversiteit vertegenwoordigd worden."

Mannen onderdeel van de oplossing

Uiteindelijk gaat het over macht, zegt Rana. "Als witte mannen hun positie doorgeven aan andere witte mannen blijft alles hetzelfde. Zo blijft het beeld van de autoritaire witte man in stand."

Van Tricht is het daarmee eens. "Mijn uitgangspunt is al heel lang dat mannen deel van de oplossing moeten worden. Ik bedoel daarmee dat de mensen die het veroorzaken het ook moeten oplossen. Wat mij betreft moeten mannen- en vrouwenbewegingen elkaar omarmen en naar elkaar luisteren."

Bron: eigen foto

'Ga studeren'

Zelf werd Van Tricht - inmiddels 53 - op 20-jarige leeftijd geconfronteerd met de voordelen die hij heeft als witte heteroman. Vrouwen in zijn omgeving wezen hem daarop. "Ik schrok daarvan, maar heb het serieus genomen."

Hij besloot zich te verdiepen in mensen die minder vanzelfsprekend het podium krijgen en vond dat heel verrijkend. "Ik ben naar de verhalen van vrouwen, homoseksuelen en vluchtelingen gaan luisteren. Dat kan ik ook anderen aanbevelen. Ga studeren, ga over hen lezen! Verdiep je in de ander."

Het Veiligheidsberaad, de Brandweer en de vakvereniging Brandweervrijwilligers maken zich grote zorgen over de voorgenomen bezuiniging op het budget voor rampenbestrijding. De maatregel kan volgens hen grote gevolgen hebben voor de brandweerzorg.

Voorzitter Marcel Dokter van de Vakvereniging Brandweervrijwilligers kan het nog steeds niet geloven. In het hoofdlijnenakkoord van de coalitie is een bezuiniging van 10 procent afgesproken op de Brede Doeluitkering Rampenbestrijding. Dat is een bijdrage van het Rijk aan de veiligheidsregio's voor de bestrijding van rampen, branden en crises.

'Honderd kazernes sluiten'

"De brandweerzorg is de afgelopen jaren al enorm uitgekleed", zegt hij. "Sinds 1995 wordt er bezuinigd op de brandweer. Dat men nu, in tijden van internationale onrust, weersextremen en energietransitie, nog verder wil korten, is onbegrijpelijk."

Volgens Dokter kan een bezuiniging van 10 procent leiden tot de sluiting van honderd brandweerposten, vooral in kleinere dorpen en het buitengebied. Dit zou betekenen dat het voor de brandweer steeds moeilijker wordt om op tijd bij een brand te zijn. Ook zouden tussen de 2.000 en 2.500 brandweervrijwilligers verdwijnen.

Brandweer is al uitgekleed

Het is inderdaad niet de eerste bezuiniging waar de brandweer mee te maken krijgt. Sinds 1995 zijn er 91 brandweerposten verdwenen. Nederland heeft er nu nog 962. In diezelfde periode is het aantal vrijwiligers bij de brandweer met 4.000 mensen afgenomen, een daling van 15 procent.

Ook het wagenpark is uitgedund. Er zijn minder bluswagens, reddingsvoertuigen en andere materialen beschikbaar. "Als de politiek hiermee doorgaat, wordt het ronduit onverantwoord", zegt Dokter.

Langdurige stroomstoringen

Ondertussen nemen de risico's op rampen en calamiteiten alleen maar toe. De internationale spanningen stijgen, maar volgens directeur Jaap Donker van de veiligheidsregio Utrecht is er nog een veel directer gevaar: langdurige stroomstoringen.

"Mensen hebben geen idee hoe zwaar belast ons stroomnet is", zegt hij, "We zitten aan de grens. Als er iets misgaat, is er nauwelijks ruimte om in te grijpen. Een grote storing kan dan weken duren. Dat is een grootschalige calamiteit waar we ons op moeten voorbereiden."

Onvrede over bezuinigingen

De bezuinigingen zijn een slechte zaak, vindt ruim driekwart (76 procent) van ondervraagden in een onderzoek onder ruim 20.000 leden van het EenVandaag Opiniepanel.

"Gezien de instabiele situatie in de wereld zou er juist meer geld bij moeten", vindt een deelnemer. "Dan doen we voor Defensie toch ook?" Een kleine groep van 8 procent kan zich wel vinden in die bezuinigingen. Zij vinden vooral dat mensen zichzelf beter voor moeten bereiden op rampen, en het niet erg is als hulpdiensten kijken waar het efficiënter kan.

Zelfredzaamheid

Dat is ook waar de regering voor kiest. Het roept burgers op om zich beter voor te bereiden op noodsituaties. In december stuurden de ministeries van Defensie en Justitie en Veiligheid nog een brief aan de Tweede Kamer, waarin werd opgeroepen om Nederland weerbaarder te maken tegen calamiteiten.

Burgers worden aangeraden om noodpakketten in huis te halen om zichzelf minimaal 72 uur te kunnen redden. Uit de peiling van het Opiniepanel blijkt dat 28 procent van de deelnemers dat al gedaan heeft. 29 procent overweegt dat binnenkort te doen.

'Nieuwe taken, nieuwe knaken'

"Dat is precies wat wij als veiligheidsregio's ook zeggen", zegt Donker. "Maar als wij ook extra taken krijgen van de overheid, moeten we daar wel de middelen voor hebben." Er liggen al plannen klaar om brandweerkazernes en andere openbare gebouwen te gebruiken als steunpunten bij langdurige stroomuitval.

Burgers zouden daar bijvoorbeeld hun telefoon kunnen opladen of noodhulp kunnen krijgen, legt de voorzitter van de veiligheidsregio uit. "We kunnen deze plannen morgen uitvoeren, maar dan moet er geld bij, en niet een bezuiniging van 10 procent. Nieuwe taken? Dan ook nieuwe knaken."

Onduidelijkheid over rol Defensie

Deze week publiceerde de Algemene Rekenkamer een kritisch rapport over de rol van Defensie bij rampenbestrijding. Volgens collegelid Barbara Joziasse is het onduidelijk wat Defensie nog kan betekenen als de krijgsmacht zich volledig moet richten op de bescherming van het grondgebied.

"De vraag is welke gevolgen de nadruk op de eerste hoofdtaak van Defensie heeft voor de ondersteuning bij rampen en crises. Op dit moment is daar geen zicht op. Onze oproep aan de minister is: zorg ervoor dat duidelijk wordt wat we van elkaar kunnen verwachten."

SP eist schrappen bezuiniging

SP-Kamerlid Michiel van Nispen diende eerder al met succes een motie in om te voorkomen dat de brandweer de gevolgen van deze bezuiniging zou voelen. Toch is de maatregel nog steeds niet van tafel.

"We dienen nu een nieuwe, minder vriendelijke motie in", vertelt het Kamerlid. "Deze bezuiniging móét en zál van tafel. Er is al veel te hard bezuinigd op de brandweer. Nu dreigen er ongelukken, en dat kunnen we niet accepteren."

'Meer duidelijk in Voorjaarsnota'

Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Ingrid Coenradie zegt de zorgen van de veiligheidsregio's te begrijpen. Tijdens haar werkbezoeken aan brandweerkazernes heeft ze die zorgen meermaals gehoord.

"We hebben de afgelopen jaren gezien hoe essentieel de veiligheidsregio's zijn bij het beschermen en helpen van mensen", laat ze weten. "In de Voorjaarsnota wordt duidelijk of er middelen beschikbaar komen voor de noodzakelijke versterking van de weerbaarheid van de samenleving."