Waarom verklaring van voormalig Wagner-officier belangrijk is: 'Essentieel om getuigen van binnenuit te hebben'

Dat de Russische ex-officier Igor Salikov bij het Internationaal Strafhof wil getuigen over Russische oorlogsmisdaden in Oekraïne, is volgens experts belangrijk voor juridisch onderzoek: "Getuigen van binnenuit kunnen belangrijk zijn voor een strafzaak."

Salikov is vandaag aangekomen in Nederland en wil zich melden bij het Internationaal Strafhof in Den Haag. Het is voor het eerst dat een hoge (ex-)officier uit Rusland zich meldt. Dit soort 'getuigen van binnenuit' zijn belangrijk voor het onderzoek naar oorlogsmisdaden, benadrukken experts.

Informatie van binnenuit

Ze kunnen namelijk heel belangrijk bewijs leveren voor een strafzaak, zegt Iva Vukusic. Zij is genocide-onderzoeker en universitair docent internationale geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. "Mensen die aan dezelfde kant stonden als de verdachte kunnen beschrijven hoe bepaalde dingen gebeuren of hoe de organisatie in elkaar stak."

Vooral bij zaken die te maken hebben met oorlogsmisdaden of genocide zijn getuigen van binnenuit van groot belang, vertelt ze. "Dat soort zaken zijn zo duidelijk illegaal, dat er vaak geen documentatie van is. Bevelen worden vaak alleen mondeling gegeven, in een soort codetaal of heel verkapt."

Afhankelijk van getuigen

Daarom is het volgens haar essentieel is om getuigen te hebben die bij dit soort bijeenkomsten waren. Mensen die weten hoe de commandostructuur binnen een leger of organisatie eruit ziet en daardoor ook weten welke mensen verantwoordelijk zijn voor welke daden.

Advocaat Geert-Jan Knoops weet dat het Internationaal Strafhof in hoge mate afhankelijk van getuigen die vanuit een organisatie iets kunnen verklaren. Insider witnesses worden dit soort getuigen in de juridische wereld genoemd.

Verklaren tegen immuniteit

"Insider witness is een befaamd begrip binnen het Internationaal Strafhof", zegt Knoops. "Dat zijn mensen die gefunctioneerd hebben in zo'n organisatie en bereid zijn om, al dan niet tegen eigen immuniteit, een verklaring af te leggen over wat er binnen hun eigen eenheid en organisatie is gebeurd."

Salikov werkte naar eigen zeggen zo'n 25 jaar als militair, eerst in het Russische leger en later voor de Wagnergroep. Of de Russische ex-officier ook een insider witness is, zal volgens de advocaat nog moeten blijken. Daarvoor moet onder meer worden gekeken naar hoe concreet en hoe betrouwbaar zijn verklaringen zullen zijn.

Deal met aanklagers

Betrokkenen die besluiten om te getuigen tegen hun oude baas of organisatie doen dat volgens Vukusic om verschillende redenen. "Soms zijn het mensen die het oneens zijn met het regime of met de manier van werken. Ze willen geen onderdeel uitmaken van bepaalde gebeurtenissen of hebben morele bezwaren", legt de genocide-onderzoeker uit.

Getuigen krijgen vaak een deal aangeboden door de aanklagers, vertelt ze. "Als ze getuigen tegen iemand die hogerop staat, hoeven ze bijvoorbeeld niet naar de gevangenis of krijgen ze een lagere straf."

'Behoorlijk gevaarlijk'

Het is dan ook van groot belang om uit te zoeken of Salikov niet zelf ook bloed aan zijn vingers heeft, zegt Knoops. Dat kan volgens de advocaat namelijk iets zeggen over de betrouwbaarheid van zijn verklaringen. "Naar het motief om zich te melden moeten we natuurlijk gissen."

Met de informatie die Salikov zegt te hebben over Russische oorlogsmisdaden in Oekraïne kan het 'behoorlijk gevaarlijk' voor hem zijn om als getuige naar voren te komen, benadrukt Vukusic. "Vooral in een zaak tegen Rusland, een land dat de capaciteit en het brede netwerk heeft om mensen ook in andere landen te kunnen vermoorden."

Igor Salikov wil veiligheid

Knoops zegt dat er nog nooit een getuige bij het Strafhof lichamelijk gewond is geraakt naar aanleiding van een verklaring. Maar dat betekent niet dat er geen gevaar is, benadrukt hij: "Als ik zijn advocaat was geweest had ik aangedrongen op duidelijke afspraken rond zijn beveiliging. Het Strafhof kan dat soort garanties niet geven, daarvoor moet je bij landen zijn."

Salikov begrijpt dat het gevaarlijk voor hem kan zijn dat hij nu naar Nederland is gekomen. "Maar het punt is dat ik mijn hele leven in gevaar ben geweest", zegt de voormalig officier in het Russische leger en de Wagnergroep. Wat voor hem het belangrijkste is, is de veiligheid van zijn gezin.