Waarom steenkolen nog een kwart eeuw in Rotterdam blijven

Maandenlang wacht het Rotterdamse D66-raadslid Samuel Schampers op een antwoord, een antwoord op een heel eenvoudige vraag. Die stelt hij aan zijn eigen D66-wethouder Adriaan Visser, op 4 oktober 2017. “Klopt het dat het Havenbedrijf het leasecontract met EMO van plan is met 25 jaar te verlengen?” EMO is het grootste kolenoverslagbedrijf van Europa. Negentien weken doet wethouder Visser erover om die vraag te beantwoorden. Terwijl de vraag toch niet ingewikkeld is voor een havenwethouder. Het antwoord is namelijk: ja. Maar dat zegt de wethouder niet; hij zegt niks, negentien weken lang.

Rotterdam is de belangrijkste kolenhaven van Europa. In 2016 bedroeg de totale kolenoverslag 28,4 miljoen ton, dat is ongeveer 6 procent van de totale overslag in de Rotterdamse haven. Een meerderheid van de Rotterdamse raadsleden wil al langer af van steenkool, omdat de handel in de vervuilende, fossiele brandstof haaks staat op het klimaatakkoord van Parijs.

19 weken zonder antwoord

19 weken dus zonder een antwoord van de wethouder; in die 19 weken gebeurt er van alles in het steenkolendossier. Op 14 november 2017 neemt de meerderheid van de gemeenteraad een motie aan, de steenkolenmotie. Daarin draagt de raad wethouder Visser op te gaan praten met het Havenbedrijf. Samen moeten ze komen met een strategie om de steenkolenoverslag in Rotterdam terug te brengen, in lijn met de Parijse klimaatakkoorden. Het is geen advies, geen vriendelijk verzoek, het is een opdracht van een meerderheid van de volksvertegenwoordiging.

De wethouder meldt ook op die dag niet dat het contract met EMO al in 2016 is verlengd. Want dat is het geval: EMO heeft de optie om het huurcontract met 25 jaar te verlengen al in 2016 ingeroepen. En dat gaat op per 1 juli 2018 in. “De optie om het huurcontract met 25 jaar te verlengen is al in 2016 ingeroepen door EMO en gaat per 1 juli 2018 in”, zo staat ook te lezen op de FAQ van EMO zelf.

De wethouder laat weten dat hij niet op de stoel van het Havenbedrijf wil gaan zitten. Hij gaat niet over contracten die het Havenbedrijf afsluit. Een gesprek met het Havenbedrijf over het afbouwen van de kolenoverslag lijkt hem niet erg productief. Bovendien heeft hij geen machtsmiddelen. In het Financieel Dagblad is hij helder: ik doe het niet.

EMO: wij blijven tot 2043

Het overslagbedrijf EMO is zelf eigenlijk de meest spraakzame partij. Op 9 december 2017 zegt EMO-directeur Mathijs Pelsma in EenVandaag: wij hebben een contract. Wij blijven tot 2043.

Het bedrijf zegt gebruik te maken van een clausule in het contract dat ze heeft met het Havenbedrijf, namelijk een eenzijdige mogelijkheid om het contract te verlengen, met 25 jaar. En dat is al geregeld. Nog altijd zwijgt wethouder Visser. Hij jokt niet, hij bedriegt niet, hij zwijgt.

Wethouder zaait verwarring

In  een voortgangsrapportage, op 12 januari 2018, meldt wethouder Visser dat hij de vragen van Samuel Schampers heeft beantwoord. Dat klopt niet. Er is op dat moment nog geen begin van een antwoord geformuleerd op de belangrijkste vraag van Schampers: wordt dat contract met EMO verlengd?

Wat betekent dat? Hoe kan wethouder Visser citeren uit antwoorden die hij pas 5 weken later zal geven? Wil hij net doen alsof hij de vragen al heeft beantwoord, en daarmee de zaak afdoen? Of is het een vergissing?

GroenLinks-raadslid Bonte vraagt het na, maar krijgt er geen vinger achter. Pas nadat het Havenbedrijf aan EenVandaag, op maandag 19 februari 2018,  bevestigt dat het contract met EMO inderdaad is verlengd komt er beweging van de kant van de wethouder. De woordvoerder van de wethouder stuurt een app-bericht:

In de zak van het havenbedrijf

"Bizar", zegt GroenLinks-raadslid Arno Bonte, de indiener van de steenkolenmotie. Bonte geeft de wethouder het voordeel van de twijfel tot aan het moment van de motie: 14 november 2017. Vanaf dat moment had de wethouder moeten weten van de verlenging van het contract. En als hij het wist had hij de raad daar onmiddellijk over moeten informeren. Dat heeft hij niet gedaan. Bonte: “Het lijkt er sterk op dat de wethouder in de zak zit van het Rotterdamse Havenbedrijf.”

GroenLinks brengt op 22 februari een motie in stemming. De wethouder moet gebruik maken van zijn bestuursrechtelijke mogelijkheden. De gemeente bezit 70% van de aandelen van de NV Havenbedrijf. "Als het erop aan komt moet de gemeente kunnen dreigen met ingrijpen. Met het ontslaan van bestuurders of commissarissen", vindt GroenLinks.

'Gemeenteraad gefopt door Havenbedrijf en wethouder' 

"De gemeenteraad is gefopt", zegt hoogleraar duurzaamheid Jan Rotmans. "We kunnen alleen maar vaststellen dat hier sprake is van een totaal gebrek aan leiderschap". Als het gaat om duurzaamheid is Nederland een-na-laatste in de EU, zegt Rotmans. Alleen Luxemburg doet het slechter. "Het Steenkolendossier is het allerbelangrijkste dossier als het gaat om de uitstoot van CO2. En juist op dit dossier is er geen leiderschap te bespeuren."

23% van de Nederlandse CO2 uitstoot wordt geproduceerd door de Rotterdamse haven. De ambitie is om in 2030 die uitstoot terug te brengen met 49% ten opzichte van het niveau van 1990. "Dat gaan we nooit halen op deze manier", aldus Rotmans.