Waarom wil het kabinet ruim een miljard euro steken in kernreactor Petten? 'Het heeft mijn leven gered'

Voor kankerbehandelingen en bepaalde diagnoses is de kernreactor in Petten cruciaal, maar de reactor heeft zijn langste tijd gehad. Externe investeerders willen niet meebetalen aan een nieuwe reactor, daarom wil het kabinet er een staatsbedrijf van maken.

"Als het spul er niet was, had ik niet meer geleefd", zegt de 69-jarige Johan Drost uit Harmelen. Hij heeft al 16 jaar lang prostaatkanker. Voor hem is de kernreactor in Petten letterlijk van levensbelang. Sinds een jaar wordt hij behandeld met het medisch isotoop Lutetium dat in de reactor in Petten wordt gemaakt.

Belangrijk voor de hele wereld

De radioactieve deeltjes zoeken vooral de tumor op en zorgen dat deze niet verder groeit. Johan voelt zich daardoor weer veel beter en leeft bovenal nog. "In december vorig jaar ging het niet goed en nu ben ik dankzij deze behandeling al een jaar verder."

En hij is niet de enige. De kernreactor maakt medische isotopen voor de diagnoses en behandelingen van tienduizenden patiënten met kanker en andere ernstige ziektes van over heel de wereld. 40 procent van de medische isotopen die wereldwijd gebruikt worden, komt uit Petten. Maar soms is er zelfs helemaal geen productie meer, zoals begin dit jaar, waardoor cruciale kankerbehandelingen direct in gevaar komen.

Staat grijpt in met 1,3 miljard euro

De plannen voor een nieuwe reactor met de naam Pallas liggen er al 20 jaar, en eigenlijk had deze isotopenfabriek allang langs de Noord-Hollandse kust bij Petten moeten staan. Het probleem is dat al die tijd geen enkel bedrijf wilde investeren in de kernreactor. Ook vanuit Europa, dat grotendeels van de medische isotopen uit Petten afhankelijk is, is nog geen geld in een nieuwe reactor gestoken.

Dus wil na al die jaren de overheid de portemonnee trekken om volgens het ministerie van Volksgezondheid de 'voorzieningszekerheid van medische isotopen' te garanderen. Verspreid over 10 jaar wil het kabinet 1,3 miljard euro investeren om de bouw mogelijk te maken. De eerste voorbereidingen voor de bouw zijn inmiddels al begonnen.

Aantal kankerpatiënten neemt verder toe

Een van de redenen voor de investering is dat het aantal kankerpatiënten en daarmee ook de behandelingen de komende 10 jaar verder zullen toenemen, zo becijferde het Integraal Kankercentrum. Daarmee groeit ook het belang een betrouwbare productie van de medisch isotopen.

De afzetmarkt lijkt gegarandeerd, maar ondanks verwoede pogingen is er geen bedrijf dat er geld aan wil uitgeven. Volgens universitair hoofddocent Antonia Denkova van het Reactor Instituut van de TU Delft is dat ook niet zo gek.

Bron: EenVandaag

Investering pas na 30 jaar terug

Isotopen zijn volgens haar relatief goedkoop en leveren weinig winst op. De kosten voor de bouw zijn bovendien hoog. Was er ooit sprake van enkele honderden miljoenen euro's, nu worden de bouwkosten door het ministerie van VWS geraamd op 1,6 tot 2,2 miljard. "Als je daarin investeert, zie je dat pas over heel veel jaar terug."

Minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid bevestigt dat. In een brief aan de Tweede Kamer schrijft hij dat de terugverdientijd van de investering 30 jaar is. Alleen de bouw kost volgens het ministerie al 10 tot 15 jaar. De meeste reactoren zijn volgens Denkova dan ook in overheidshanden, omdat het moeilijk blijkt zonder overheidshulp te bestaan. "Er zijn wel reactoren die in staat om zichzelf te financieren, maar dat is wel lastig."

'Oppassen voor monopoliepositie'

Dat het kabinet uiteindelijk de bouw van een nieuwe reactor mogelijk wil maken, is volgens Denkova belangrijk. Toch plaatst ze ook een kanttekening. "Je moet blijven innoveren en aan de toekomst denken. In dat opzicht is het jammer dat er monopoliepositie aan Pallas is gegeven. Ik hoop niet dat hiermee de innovatie stopt." Ze pleit voor samenwerking.

Eén concurrent van Pallas is het Amerikaanse Shine, en dat heeft zich al nadrukkelijk beklaagd. In Veendam willen ze een fabriek neerzetten, waar vanaf 2026 twee soorten medisch isotopen kunnen worden gemaakt, die ook in Petten worden geproduceerd. De staatssteun voor Pallas beschouwt Shine als een vorm van oneerlijke concurrentie en daarom wordt gedreigd met een gang naar de Europese rechter.

Innovaties ook belangrijk

In een reactie aan EenVandaag laat Kuipers weten dat uiteindelijk gekozen is over te gaan tot de staatssteun omdat 'private financiering alleen mogelijk bleek met vergaande garanties van de staat'. "Dit zou tot de onwenselijke situatie leiden waarin private partijen de zeggenschap hebben, terwijl aanzienlijke risico's bij de Staat blijven liggen."

De bezwaren van Shine over onterechte staatssteun zijn bij de minister bekend. Volgens Kuipers is het ook belangrijk dat innovaties zoals Shine worden ontwikkeld en is er daarom ook een lening van tien miljoen euro verstrekt aan de Amerikanen.