Waarom nog altijd voor honderden miljoenen aan bruikbare medicijnen worden weggegooid

Na het overlijden van Theo Jansen blijft zijn familie achter met een zak dure kankermedicijnen. Ze proberen de pillen in te leveren, maar geen ziekenhuis of apotheker wil ze hebben. "Onbegrijpelijk toch? Er zijn zoveel mensen die ze nodig hebben."

'Doodzonde' en 'eigenlijk niet te geloven', vindt Henk Jansen het. "Mijn vader Theo is op 3 juni overleden en we hebben voor zeker 12.000 euro aan medicijnen over. Dat wil je toch niet zomaar de kliko in hebben."

Zuinig met voorschrijven

Henks moeder Willie, zijn broer Frank en hijzelf kunnen er niet over uit. "De oncoloog was altijd zo zuinig met voorschrijven. Elke maand moest pa langskomen en pas dan kreeg hij een nieuw recept mee. Na pa's overlijden was er nog voor een kleine maand pillen over. Maar het ziekenhuis kan er niks mee."

Een jeugdvriend van Theo deed nog een poging bij een ander ziekenhuis, maar ook daar bleef de deur dicht.

'Het mag niet'

"Het gaat om veel geld, wetende dat jouw en mijn premie elk jaar met 10 euro omhoog gaat. Voor mijn vader waren deze medicijnen heel belangrijk. Ze hielden hem letterlijk in leven. Elk doosje betekende bij wijze van spreken adem voor hem. Het is een heel doelgericht medicijn. En nu moeten wij het vernietigen."

Onderzoeker duurzame farmacie aan het Radboudumc in Nijmegen Charlotte Bekker begrijpt Henks frustratie. "Ik ben hier al een kleine 10 jaar mee bezig. Maar medicijnen aan een andere patiënt doorgeven mag niet vanwege Europese wetgeving."

Uitkomsten veelbelovend

In 2020 vond ze een uitweg en startte ze een pilot met 1.100 kankerpatiënten verdeeld over vier ziekenhuizen. Zij kregen hun medicijnen geleverd in een speciale verpakking met een temperatuursensor. Daarmee was te zien of medicijnen niet te warm of te koud waren bewaard, wat ze onbruikbaar zou maken.

De uitkomsten van de pilot waren veelbelovend, vertelt Bekker. "Heruitgifte van medicijnen bleek veilig en haalbaar." En het bespaart ook nog eens veel geld. "Per oncologiepatiënt heb je het over een besparing van tussen de 600 en 1.000 euro per jaar." Maar tot nu toe mag het alleen in studieverband.

Miljoenen weggegooid

Al met al wordt er jaarlijks voor honderden miljoenen euro's aan medicijnen weggegooid, denkt Ruud Coolen van Brakel van het Instituut Verantwoord Medicijngebruik. "Het is te gek voor woorden dat we hier geen oplossing voor kunnen vinden."

Ook hij wijst naar Europa als obstakel en de zogeheten Richtlijn inzake vervalste geneesmiddelen. Die bepaalt dat elk doosje herleid moet kunnen worden naar de fabrikant.

Farmaceutische lobby

"Die wetgeving is met een lobby van de farmaceutische industrie aangenomen om te voorkomen dat vervalste medicijnen bij de apotheek te verkrijgen zijn," vertelt Coolen van Brakel.

Zelf ziet hij het probleem niet zo. "Het is in de afgelopen 20 jaar een of twee keer gebeurd dat er vervalste medicijnen bij een apotheek opdoken."

Groen en geel

Volgens Coolen van Brakel ergert ook de Nederlandse overheid zich groen en geel aan de belemmeringen om medicijnverspilling tegen te gaan.

Demissionair minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid stuurde afgelopen week een brief aan Eurocommissaris Stella Kyriakides voor Gezondheid en Voedselveiligheid. Hiermee wilde hij de druk opvoeren om heruitgifte mogelijk te maken.

Pilot wordt uitgebreid

Ondertussen is het onderzoek van Charlotte Bekker uitgebreid naar veertien ziekenhuizen. 1,5 jaar lang gaan zij dure overgebleven medicijnen tegen kanker inzamelen en opnieuw uitgeven. Bekker is er maar wat trots op: "Daarmee laten we zien dat patiënten en zorgverleners dit echt willen en dat het bijdraagt aan verduurzaming."

Uiteindelijk zou ze graag zien dat dure kankermedicijnen ook buiten studieverband kunnen worden heruitgegeven. En dat dat ook gaat gelden voor andere dure medicijnen. "Ik hoop dat Europa ons initiatief omarmt, dat er een kanteling komt qua verduurzaming van de zorg. Ik hoop echt dat mensen ervoor open staan en dat we het verder kunnen brengen op mondiaal niveau."