Over 4 jaar moet meer dan de helft van alle plantaardige eiwitrijke grondstoffen die we nodig hebben binnen de EU worden geproduceerd. Dat staat in de Nationale Eiwitstrategie. Tot nu toe komt daar weinig van terecht en groeit vooral de import van soja.

Nederland is binnen Europa de grootste importeur van soja. Wereldwijd staan we volgens het CBS op plaats vier. Veel van onze soja komt uit Zuid-Amerika en dat aandeel groeit ook nog eens flink. Vorig jaar werd er 40 procent meer soja uit Brazilië gekocht dan het jaar daarvoor. En dat is geen goed nieuws, volgens hoofddocent Biodiversiteit en Landgebruik aan de Universiteit Utrecht Pita Verweij.

De longen van de wereld

Om plantages met sojaplanten aan te leggen, worden namelijk veel bossen gekapt in Zuid-Amerika. "Veel mensen weten ondertussen dat in het Amazonegebied grote processen van ontbossing aan de gang zijn", zegt Verweij. En dat gebied breidt steeds meer uit omdat de vraag naar soja nog altijd toeneemt.

Ontbossing is schadelijk voor de biodiversiteit, maar ook voor het klimaat. "Tropische wouden zijn een beetje de longen van de wereld", legt ze uit. Verweij heeft zelf 2 jaar in het Amazonegebied gewoond en maakte de gevolgen van de sojateelt van dichtbij mee. "In sommige perioden kon ik maar 10 meter voor mij kijken door de smog van alle bosbranden."

Longen van de wereld

Naast de schade voor natuur en klimaat, ervoer ze ook wat het betekent voor de inheemse bevolking. "Toen ik daar was, werd er een stam op een net platgebrand stuk bos aangetroffen, ze waren de weg kwijt. Hun territorium was compleet onherkenbaar geworden."

Om de ontbossing tegen te gaan, hebben de EU-lidstaten in 2018 afgesproken maatregelen te nemen. Nederland maakte daarvoor vorig jaar afspraken in de Nationale Eiwitstrategie. De komende 5 a 10 jaar moet er flink worden geëxperimenteerd met de Nederlandse eiwitteelt, zodat we als land zelfvoorzienend kunnen worden.

Te koud en te nat

Een mooie ambitie, maar het blijkt in de praktijk nog niet zo eenvoudig om een eiwitrijk gewas te vinden dat in Nederland goed wil groeien, en ook nog eens iets oplevert. Zo blijkt de sojaboon niet te houden van ons Nederlandse klimaat. "Op het moment dat er geoogst moet worden is het vaak te koud en te nat", zegt boer Ad Raaijmakers, die zelf de proef op de som nam.

De akkerbouwer uit Best sloot zich in 2017 aan bij de zogenaamde 'Green Deal Soja': een ambitieus plan om te kijken of soja ook in Nederland levensvatbaar was. Niet dus, stelde boer Ad na twee jaar proberen vast. En meer boeren lijken ondertussen deze conclusie te hebben getrokken. Volgens het CBS is de Nederlandse sojateelt in het afgelopen jaar met 73 procent afgenomen.

Veldbonen in plaats van soja

Nu experimenteert Ad Raaijmakers met veldbonen. Ook dit gewas zit namelijk boordevol met eiwitten. De bonen zitten net een week onder de grond, maar Ad kijkt al voorzichtig optimistisch naar de toekomst.

Terwijl het koud is geweest, zit er op veel van zijn bonen toch al een klein kiempje. "Dat is in ieder geval een goed teken", aldus de boer. Bij zijn laatste sojateelt was dat namelijk wel anders. Meer dan de helft van de bonen ontkiemde toen niet, met alle financiële gevolgen van dien.

Ruimte nodig om te experimenteren

En daar zit misschien wel de grootste uitdaging als het gaat om experimenteren op eigen grond, ziet ook Pita Verweij. "De boeren nemen een groot risico door te experimenteren met nieuwe gewassen."

En als de oogst mislukt, liggen de kosten bij de pionier. "Ik denk dat het essentieel is dat er ruimte wordt geboden om te experimenteren", zegt Verweij. "En dat betekent ook dat de overheid moet bijspringen op het moment dat een experiment mislukt."

Minder vlees

Hoe succesvol de veldboon of meelworm ook mag worden, het zal op zichzelf niet genoeg zijn voor een succesvolle eiwittransitie, zegt Pita Verweij. "Daar hebben we toch echt iets anders voor nodig. Omdat het gros van onze soja-import nu opgaat aan veevoer, is onze vraag gewoon veel te groot."

De echte oplossing is daarom om simpelweg minder vlees te eten, legt ze uit. "Zo hoeven we tien keer minder grond te gebruiken en kunnen we onze ecologische voetafdruk echt verminderen."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."