Waarom het zo moeilijk is om duurzame kleding te kopen en produceren

'Duurzaam' kledingmerk Patagonia blijkt in dezelfde fabrieken te produceren als fast fashion-merken. Voor EenVandaag Vraagt vroegen wij wat jullie wilden weten over duurzame en eerlijke productie van kleding. 

Kledingmerk Patagonia is deze week opnieuw in opspraak: het bedrijf presenteert zich als wereldverbeteraar, maar nu blijkt dat de kleding uit dezelfde fabrieken komt als de kleding van bekende fast fashion-merken als Primark en Zara. Voor EenVandaag Vraagt vroegen wij wat jullie wilden weten over duurzame en eerlijke productie van kleding.

1. Hoe weet ik welke kleding ethisch en duurzaam is? Zijn er speciale labels waar ik op kan letten tijdens het winkelen?

"Er is helaas niet één label waar je op kunt letten", begint deskundige duurzaam textiel Natascha van der Velden. Ze is aan de TU Delft gepromoveerd op verduurzaming van de kledingindustrie. "Er zijn wel 350 verschillende labels. Het ene zegt iets over de materialen die zijn gebruikt, het andere iets over de werknemers die betrokken waren bij de productie. Dat maakt het moeilijk om inzicht te krijgen in het geheel."

Ook uit de prijs kun je niet zomaar afleiden hoe duurzaam een kledingstuk is. Van der Velden: "Helaas is dat niet zo. Ook in het dure segment zie je veel wanpraktijken. En tegelijkertijd zijn er bedrijven in het lagere segment die juist heel goed bezig zijn. Je ziet in ieder geval dat iedereen de noodzaak voelt om iets te zeggen over de eigen duurzaamheid. Sommige bedrijven maken zich daarbij schuldig aan greenwashing: zij doen zich duurzamer voor dan dat ze daadwerkelijk zijn of vertellen niet open over hun (volledige) productieproces. Dat maakt het voor consumenten erg lastig om in te schatten hoe duurzaam kleding is."

Van der Velden verwacht wel dat consumenten binnen een aantal jaar meer duidelijkheid krijgen over de duurzaamheid van kledingstukken. "De Europese Commissie en Nederlandse overheid zijn bezig met het ontwikkelen van één overkoepelend label. Dat heeft jaren geduurd, want het is best complex om duurzaamheid in cijfers te vatten, maar nu gaat de ontwikkeling best wel hard."

2. Bestaat duurzame kleding wel?

Eigenlijk niet, zegt duurzaam textiel-deskundige Van der Velden. "Alles wat je koopt, laat een voetafdruk achter op onze planeet en is daarom in strikte zin niet duurzaam."

Om vast te stellen hoe (niet) duurzaam een kledingstuk precies is, kun je kijken naar de verschillende 'levensfasen' van het stuk, legt Van der Velden uit. "Mensen denken altijd dat het wereldwijde transport van kleding heel slecht is, maar eigenlijk zit de meeste negatieve impact in de productiefase. Niet zozeer in het in elkaar zetten van specifieke kledingstukken, maar echt in de eerste fase waarin grondstoffen worden omgevormd tot textiel. Het maakt bijvoorbeeld veel verschil of verfprocessen met of zonder water worden uitgevoerd, en of textiel aan elkaar wordt gewoven of gebreid. Breien kost 20 keer meer energie dan weven."

Na productie, en na transport, volgt de 'gebruiksfase'. Daar is volgens Van der Velden nauwelijks onderzoek naar gedaan. "Eigenlijk weten we niet hoe de meeste consumenten kleding precies gebruiken en wat ze er daarna mee doen. Hoe wassen mensen hun kleding? Waar gooien ze het weg, verkopen of doneren ze het? In deze fase valt ook nog veel te verbeteren."

Bron: (L) Rosa van Ederen en (R) eigen beeld

3. Waarom wordt er niet wettelijk bepaald dat kleding duurzaam moet zijn?

"Er is geen eenduidige wetgeving omdat de definitie van duurzaamheid onduidelijk is", zegt Luuc Brans, modesocioloog aan de KU Leuven. "De vraag is of het om ecologische duurzaamheid gaat waarbij vervuiling centraal staat of ook sociale duurzaamheid, waar arbeidsomstandigheden ook bij horen."

Hoewel de mode-industrie zich inspant om te verduurzamen, blijft dit een uitdaging. Zowel in de Europese Unie als in de Tweede Kamer zijn daarom initiatieven voorgesteld om sneller te verduurzamen. Een daarvan is de "Sustainable Textile Strategy", onderdeel van de Green Deal van Eurocommissaris van de Europese commissie Frans Timmermans, waarin voorstellen zijn opgenomen voor de invoering van een digitaal productpaspoort. Dit paspoort biedt consumenten de mogelijkheid om de herkomst van hun kledingstukken te achterhalen.

Daarnaast is de Europese Unie bezig met de ontwikkeling van een keurmerk voor duurzame kleding, maar de uitvoering ervan blijkt een uitdaging. "De Europese Unie neemt zijn tijd. En in Nederland is er dit voorjaar wel een nota over duurzame circulaire mode ingediend door Kiki Hagen, Tweede Kamerlid van D66, maar wijst het kabinet naar Brussel", merkt Brans op.

Een factor die het proces bemoeilijkt, is de invloedrijke kledinglobby in Brussel. "Grote merken zoals Louis Vuitton, Zara en H&M hebben sterke banden met de politieke wereld. De grote kledingindustrie wil liever niet gereguleerd worden", legt Brans uit.

"Het is van essentieel belang dat bedrijven die mensenrechten schenden en waarschuwingen negeren, streng worden gestraft", benadrukt Brans. "Hierbij moet je denken aan straffen die kunnen oplopen tot 5% van de wereldwijde omzet van het betreffende bedrijf indien waarschuwingen niet serieus worden genomen."

Deze straffen zijn nu nog nieuwe plannen van de Europese Unie. "Als de Europese plannen ook daadwerkelijk worden geïmplementeerd en dat duurt nog wel even. Wel is het zo dat in Duitsland en Frankrijk al vergelijkbare wetgeving bestaat."

Bekijk ook

• 

  Tweedehands kleding duurzaam? Het is nog beter om gewoon minder kleding te kopen

  • 22-04-2023

4. Waarom is het zo moeilijk voor een hoop merken om kleding eerlijk en duurzaam te produceren?

Dat heeft te maken met eerdere investeringen. Van der Velden: "Bedrijven en fabrikanten die al geïnvesteerd hebben in bepaalde technieken, willen daar vaak mee door blijven gaan. Veranderingen kosten nu eenmaal moeite en geld."

"Je ziet wel verschuivingen in productielocaties, maar ook dat heeft te maken met geld. Vóór de eeuwwisseling werd het meeste van wat we hier in Nederland kopen, geproduceerd in Turkije of Polen. Vijftien jaar geleden kwam het meeste uit China. Nu wordt het vooral geproduceerd in Bangladesh en India, al zie je ook een verschuiving ontstaan richting Afrika. De lonen zijn daar lager, en ook de regelgeving is minder streng."

Volgens Van der Velden wordt de druk op bedrijven om te verduurzamen steeds hoger. "Er zijn meer consumenten die zoeken naar duurzamere kleding, dus als bedrijven daar niet in meegaan, lopen ze de kans dat hun producten blijven liggen. Nu willen of kunnen nog niet alle bedrijven extra moeite en geld steken in verduurzaming, maar op de lange termijn zullen ze wel moeten."

Bekijk ook

• 

  Aantal online winkels groeit: betekent dit het einde van fysieke winkels? En andere vragen beantwoord

  • 14-05-2023

5. Wat kan ik als consument doen om de vraag naar eerlijke en duurzame kleding te stimuleren?

"Het meest duurzame kledingstuk hangt eigenlijk al je kast", stelt duurzaam textiel-onderzoeker Van der Velden. "Als je toch kleding wil of moet kopen, dan kun je jezelf afvragen: heb ik dit echt nodig? Wil ik dit kledingstuk echt graag hebben en ga ik het zo lang mogelijk gebruiken? En: ziet de kwaliteit van dit kledingstuk er goed genoeg uit, zodat het na tien keer wassen nog hetzelfde zal zijn?"

Als consumenten er toch voor kiezen om nieuwe kleding te kopen dan kunnen ze naar de website Good on You, "hier kun je zien hoe duurzaam kleding geproduceerd wordt", zegt Luuc Brans. Maar hij zegt ook dat we uiteindelijk minder kleding moeten kopen en langer met onze kleding moeten doen.

Volgens van der Velden zijn dat dingen waar de consument nog meer van doordrongen moet zijn. "Daarnaast kan de consument ook druk uitoefenen op bedrijven en op de overheid, bijvoorbeeld om één alomvattend ethisch label te ontwikkelen."

"Bovendien is het van groot belang dat jongeren op school al bewust worden gemaakt van de complexiteit van de kledingindustrie. Ze moeten leren waar kleding vandaan komt en hoe ze kleding kunnen repareren." Volgens Brans zijn we het contact met deze belangrijke aspecten van de kleding-industrie volledig kwijtgeraakt.

Bekijk ook

• 

  Geen slechte arbeidsomstandigheden meer: nieuwe EU-wet houdt bedrijven verantwoordelijk voor hele productieketen

  • 22-04-2023

6. Hoeveel zou simpele kleding in Nederland moeten kosten als deze eerlijk zou worden geproduceerd?

Van der Velden probeerde dit te berekenen. "In 2016 - toen ik bezig was met mijn promotieonderzoek - heb ik berekend dat een simpele spijkerbroek 3,36 euro extra zou moeten kosten, om alle werknemers in de keten een leefbaar loon te bieden. Voor een T-shirt was het 0,43 cent. De keten is natuurlijk heel lang en gaat helemaal terug tot de katoenvelden. Dus ik vind 3 euro 36 niet zo ontzettend veel, als je bedenkt hoeveel mensen dan een beter loon krijgen."

Maar dit gaat over de sociaal-economische impact. De werkelijke kosten van de milieu-impact zijn volgens Van der Velden moeilijker te berekenen. "Ik reken met preventiekosten: wat zou het kosten om tegen te gaan dat de impact plaatsvindt? Maar die kosten zijn dus virtueel en niet voor alle producten en ketens te vergelijken met de werkelijke kosten."