radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Hoe het activiteitenbegeleider Jan lukt 'zijn' ouderen ondanks corona toch plezier in het leven te geven

Hoe het activiteitenbegeleider Jan lukt 'zijn' ouderen ondanks corona toch plezier in het leven te geven
Activiteitenbegeleider Jan Jacobs met een van zijn cliënten
Bron: WVO Zorg

Elke dag werd er geschilderd, gekleurd en geknutseld, maar sinds de eerste golf staat het atelier van activiteitenbegeleider Jan Jacobs leeg. Corona heeft zijn werk bij een Zeeuwse ouderenzorgorganisatie flink veranderd. En niet alleen negatief.

'Een buitenbeentje', noemt de activiteitenbegeleider zichzelf gekscherend. Waar de meeste collega's bij WVO Zorg een achtergrond hebben in zorg en welzijn, volgde hij een kunstopleiding. Vóór de start van de coronacrisis kon het wat Jan betreft niet gek genoeg tijdens zijn activiteiten met ouderen. Regelmatig nodigde hij een kunstenaar uit en moedigde cliënten aan om hun woning aan te kleden en daarmee eigen te maken.

'Ik ben bang dat we minder aan plezier toekomen'

De afdeling waar Jan werkt heet Activiteitenbegeleding en Welzijn. "Maar soms ben ik bang dat we op een gegeven moment minder aan 'welzijn' toekomen tijdens de tweede coronagolf. Daarmee bedoel ik primaire behoeften als plezier en levenslust. Het is aan ons om de mensen die dat niet uit zichzelf kunnen halen daarmee te helpen."

En dat is een uitdaging, vertelt hij. "We zijn met minder en aan strenge regels gebonden. Tijdens de eerste golf hebben we geleerd dat een-op-een-begeleiding de meesten erg goed doet. Het zou mooi zijn als we dat structureel kunnen doen, maar daar heb je veel mensen voor nodig, veel vrijwilligers."

Minder hulp van vrijwilligers

En die vrijwilligers waren er juist niét tijdens de eerste golf. Bij WVO Zorg waren voor de coronacrisis ruim achthonderd vrijwilligers actief, die onder andere de activiteitenbegeleiders dagelijks ondersteunden. Maar zij werden allemaal naar huis gestuurd. "Dat sloeg een flink gat", vertelt Jan. "Ineens zaten we zonder die hulp." De woon-leefmedewerkers die de overheid eerder al beschikbaar stelde aan de ouderenzorg, dichtten het gat deels, maar niet helemaal. Het zorgde ervoor dat Jans werk en dat van zijn collega's intensiever is dan eerder.

"We zijn veel mensen kwijtgeraakt. Inmiddels druppelen de vrijwilligers weer binnen, maar de vraag is voor hoe lang ze deze keer kunnen blijven." Hij doelt daarmee op de nieuwe maatregelen. Daarnaast vraagt hij zich af of het vrijwilligerswerk voor iedereen even leuk blijft. "De terugkerende vrijwilligers werken op één locatie, eerder wisselden ze af. Dat maakt het werk voor sommigen minder aantrekkelijk."

Flinke aanpassingen

Maar Jan vindt het ontzettend belangrijk dat activiteitenbegeleiders wél hun werk blijven doen. "Vaak wordt onderschat wat de ouderen in woonzorgcentra en verpleeghuizen nog kunnen. Zeker als ze - zoals veel mensen hier - dementie hebben. Het maakt me trots als ik zie wat bewoners allemaal voor elkaar krijgen met verf, potlood en papier." Jan is ervan overtuigd dat cliënten veel hebben aan iets creatiefs doen. "Het vergroot het gevoel van eigenwaarde en maakt hen blij."

Hij zet daarom zijn werk voort, met flinke aanpassingen. Waar Jan eerder op een aantal van de zeven locaties van zijn organisatie actief was, is zijn werk nu meestal beperkt tot één woning of huiskamer. Zo hoopt WVO Zorg de verspreiding van het virus onder personeel en bewoners zoveel mogelijk te voorkomen.

Lees ook

Creatief zijn

De activiteitenbegeleider ziet daardoor veel minder cliënten. En in plaats van dat hij bewoners in het atelier ontvangt, bezoekt hij veel van hen tegenwoordig op hun kamer, vergezeld door een kar met knutselspullen.

De coronacrisis maakt ook creatief, merkt Jan. "Nu bewoners meer op hun kamer moeten blijven, is bewegen nog belangrijker. Maar naar een zaaltje kunnen we niet. Daarom hebben we onlangs een spel op de gang georganiseerd. Stonden we daar met een grote groep mensen op gepaste afstand van elkaar. Er zijn mogelijkheden, ondanks alle beperkingen." Volgens Jan bracht corona niet alleen maar ellende. "De eerste golf heeft ons ook inzichten gebracht. Het was hier echt niet alleen kommer en kwel."

Persoonlijker

Dat hij mensen nu in hun eigen leefruimte kan bezoeken voelt bijvoorbeeld als een luxe, vertelt Jan. "Er is ruimte om iemand beter te leren kennen en hen op een meer persoonlijke manier te begeleiden. Ik krijg dingen van bewoners terug waarvan ik niet wist dat ze het in zich hadden: emoties, verhalen over hun leven. Prachtig."

Alleen zijn met iemand, geeft de mogelijkheid om een activiteit zo vorm te geven dat diegene ermee uit de voeten kan, merkt Jan. "Binnen een groep is dat veel lastiger, omdat je dan een bezigheid kiest waar iedereen iets mee kan. Het nadeel dat er tegenover staat, is dat de gezelligheid van een groep naar de achtergrond verdwijnt. En wat doe je met de mensen die zich juist prettiger voelen in een groep, hoe help je hen? Daar zijn we nog zoekende in."

Lees ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

'Handjes alleen op de schouders tijdens polonaise': belangenorganisaties willen meer bewustzijn over grensoverschrijdend gedrag tijdens carnaval

'Handjes alleen op de schouders tijdens polonaise': belangenorganisaties willen meer bewustzijn over grensoverschrijdend gedrag tijdens carnaval
Carnavalvierders in het centrum van Den Bosch in 2024
Bron: ANP

De vier grootste Brabantse carnavalssteden hebben een campagne gelanceerd tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag tijdens carnaval. 'Nie Graaje mar Zwaaje', lees je op posters, verspreid door de steden.

Op de poster staat een QR-code die bezoekers naar een meldpunt leidt, dat gekoppeld is aan de betreffende stad. Daar kun je online een melding doen van wat je hebt gezien of meegemaakt. En word je verder geholpen.

'Handjes op de schouders'

"Seksuele of straatintimidatie zien we helaas altijd", zegt Jip Kuijper van BO Diversity in Breda, de organisatie achter de campagne. "Maar wat we met carnaval zien, is dat die intimidatie veel fysieker wordt."

Dat wil zeggen dat mensen, naast dat ze met verbale intimidatie te maken krijgen, ook sneller aan hun geslachtsdelen worden aangeraakt, vast worden gepakt of dat geprobeerd wordt ze te zoenen. "Het is heel leuk als we de polonaise lopen, maar handjes op de schouders. Handjes hoog en niet ergens anders", zegt Kuijper

Anonieme daders

Kuijper viert zelf ook al jaren carnaval en die en diens vrienden hebben genoeg verhalen over wat zij hebben meegemaakt tijdens carnaval: "We kennen allemaal een slachtoffer. We kennen allemaal iemand die seksueel geweld of seksueel ongewenst gedrag heeft meegemaakt. Maar we kennen allemaal géén dader."

Dat komt volgens Kuijper grotendeels ook door de anonimiteit die er heerst tijdens carnaval: "Je kunt ervoor kiezen om in een tijgerpak te lopen, je gezicht te schminken. Je neemt een andere rol aan. Dus je voelt je misschien ook wel minder verantwoordelijk voor het gedrag dat je op dat moment vertoont."

Bekijk ook

Klein percentage zorgt voor problemen

Dat geldt vanzelfsprekend niet voor iedereen. De meeste feestvierders geven ook aan dat ze nooit over iemand anders' grenzen heen zouden gaan. Toch zorgt een klein percentage voor problemen.

"Ik denk dat we met dat kleine percentage moeten praten. Dat we hen als omstanders er samen op moeten aanspreken, van: 'Hé, wat je net deed, dat kan volgens mij niet'", zegt Kuijper. Dat is moeilijk: "Carnaval is een beetje heilig, daar moet je niet te veel aankomen. Carnaval draait om plezier. Dat vind ik ook, maar we moeten het hebben over wanneer het niet plezierig meer is."

Meer slachtoffers

Bij Blauwe Maan, een lokale hulporganisatie voor slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag en misbruik in Tilburg, zien ze een stijging in aanmeldingen rond, maar vooral na de carnaval.

"Soms melden slachtoffers zich pas veel later, omdat ze zich schamen voor wat ze tijdens carnaval hebben meegemaakt", zegt Luna Rooijmans van de organisatie. "Ze denken dan dat ze het misschien wel geïnitieerd hebben, of voelen zich zwak omdat ze toen niets durfden te doen."

Gedrag genormaliseerd

Blauwe Maan krijgt meldingen over grensoverschrijdend gedrag, maar ziet ook dat verkrachtingen tijdens carnaval voorkomen. Bij die laatste is niet altijd een onbekende betrokken. Cliënten kloppen ook aan met verhalen uit de kennissenkring, vertelt Rooijmans.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag en misbruik komt natuurlijk niet alleen voor tijdens carnaval, maar tijdens dit feest wordt wel een bepaald gedrag genormaliseerd, zegt ze.

Bekijk ook

Normalisatie van gedrag

Rooijmans: "We weten dat, als binnen een cultuur of traditie seksueel getinte opmerkingen en lichte seksueel grensoverschrijdende handelingen worden goedgekeurd, ernstige vormen daarvan ook makkelijker kunnen plaatsvinden."

"Mensen willen alles even loslaten met carnaval. En die dubbelzinnigheid in bijvoorbeeld liedjes is al heel oud, maar dat neemt niet weg dat alle remmen los mogen, en dat het voor sommige mensen heel fijn kan zijn als je om consent (toestemming, red.) vraagt."

Al eerder meegemaakt

Een ander deel van de slachtoffers dat zich na carnaval bij Blauwe Maan meldt, heeft als kind al seksueel misbruik meegemaakt, vertelt Rooijmans.

"We zien dat ze bijvoorbeeld tijdens carnaval getriggerd worden, of opnieuw een seksueel grensoverschrijdende situatie meemaken. En dat maakt uiteindelijk ook dat ze hulp zoeken.", zegt Rooijmans.

Triggers in een liedje

Die triggers kunnen zitten in een liedje of in een aanraking die voor anderen niet noemenswaardig is. Maar gevolgen kunnen groot zijn: "Vandaar dat wij een oproep doen om op het moment dat je seksueel grensoverschrijdend gedrag ziet of denkt te zien, naar de persoon die het overkomt toe te gaan en te vragen: 'Ben je oké? Kan ik misschien iets voor je doen?'", zegt Rooijmans.

"We weten dat dat heel steunend kan zijn voor mensen die seksueel geweld overkomen."

Grensoverschrijdend gedrag lijkt meer voor te komen tijdens carnaval

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Hoe 'voorzorgcirkels' mantelzorgers ontlasten door ouderen elkaar te laten helpen

Het is de moderne versie van nabuurschap: de voorzorgcirkel. In het hele land ontstaan appgroepen van ouderen die elkaar willen ondersteunen. Het is een manier om mantelzorgers te ontlasten. "Hulp vragen is moeilijker dan hulp geven."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant