Waarom het een bijna onmogelijke uitdaging is om mensen te overtuigen meer kinderen te krijgen

Hoe zorg je dat er meer kinderen worden geboren? Verschillende landen proberen iets te doen aan hun lage geboortecijfer. Maar makkelijk is dat niet, zegt demograaf Ruben van Gaalen: "De vraag is of de politiek écht kan veranderen wat mensen willen."

In de Hongaarse hoofdstad Boedapest is vandaag een speciale Demografietop begonnen. De bevolking van Hongarije krimpt en omdat president Viktor Orbán geen migranten wil toelaten, probeert hij de Hongaren te verleiden tot het verwekken van meer kinderen.

Geen belasting bij vier kinderen

Eén opvallend voorstel: geen inkomstenbelasting meer betalen, als je minimaal vier kinderen op de wereld zet. Orbán probeert al jaren iets te doen aan het lage geboortecijfer in zijn land en hoopt dat deze opvallende maatregel helpt.

Maar waarom is het zo erg als mensen weinig kinderen krijgen? Demograaf Ruben van Gaalen van het CBS en de Universiteit van Amsterdam legt het uit: "Op zich is een laag geboortecijfer geen probleem. Dat zien we al tientallen jaren in de meeste landen ter wereld. Maar in combinatie met een stijgende levensduur kan het wel een probleem worden."

Vergrijzing

"In heel veel landen, zeker in West-Europa, werden na de Tweede Wereldoorlog veel mensen geboren. Die worden nu allemaal heel oud", gaat Van Gaalen verder. "Zij hebben allemaal zorg nodig en verlaten de arbeidsmarkt. Je hebt dus genoeg jonge mensen nodig om dat weer op te vangen. Een langdurig laag geboortecijfer veroorzaakt dus een tekort aan mensen."

Om de bevolking op peil te houden, moet iedere vrouw eigenlijk 2,1 kind krijgen. Geen enkel Europees land haalt dat. En ook ver buiten Europa speelt het probleem: zelfs China liet in 2015 de jarenlang geldende eenkindpolitiek los. Sinds 2021 zijn zelfs drie kinderen toegestaan.

Helpen de Hongaarse maatregelen?

Met vooral financiële voordelen probeert Hongarije dus voor verandering te zorgen. Ook andere landen proberen iets te doen, al gaan zij wel minder ver. Bijvoorbeeld in Italië liep al eens een campagne voor het krijgen van meer kinderen.

Halen dit soort politieke maatregelen iets uit? Van Gaalen betwijfelt het. "Maak je het mensen financieel wat makkelijker, dan kan dat wel iets bijdragen. Het is alleen de vraag of een eenmalige maatregel voldoende is. Het moet een totaalpakket zijn."

Structurele voorzieningen

"Jonge mannen en vrouwen willen tegenwoordig kunnen blijven werken, terwijl ze een familie stichten. Dat betekent dus dat er goede kinderopvang moet zijn, maar ook dat er baanzekerheid moet zijn en ze een goed inkomen moeten kunnen verdienen. Die structurele voorzieningen moeten er wel zijn, anders zullen ze niet voor een groter gezin kiezen."

En zeker in een land als Hongarije schort het aan dat perspectief. "De komende jaren moeten jonge mensen het gevoel hebben dat ze vooruit kunnen met hun persoonlijke ambities en hun gezin. Dat is in landen als Hongarije, maar bijvoorbeeld ook Bulgarije en Roemenië, moeilijker. Daarom krimpen en vergrijzen die landen best snel." Veel Hongaren trekken weg uit hun eigen land, op zoek naar mogelijkheden in andere landen.

De politiek heeft grenzen

Goede investeringen in werk en kinderopvang kunnen volgens Van Gaalen dus zeker iets betekenen. Maar een enorme babyboom ziet hij sowieso niet snel meer gebeuren. "De vraag is of je met politiek echt kunt veranderen wat mensen willen. Jonge mensen dromen niet meer van hele grote gezinnen. Mannen en vrouwen willen zich ontwikkelen en nog enigszins hun handen vrij hebben."

"En daar zijn we ook weer bij gebaat." Hij noemt het feit dat in Nederland nog relatief veel mensen, vooral vrouwen, parttime werken. Minder kinderen zou kunnen betekenen dat minder vrouwen daarvoor kiezen.

Acceptatie

En dat de wereld veranderd is, blijkt volgens de demograaf ook wel uit het feit dat 'het geboorteprobleem' niet opgelost is in een land dat alles goed geregeld heeft. "Denemarken is een soort hemel op aarde voor jonge ouders. Alle kinderopvang wordt betaald, je kunt aan het werk blijven. Maar ook daar is het geboortecijfer maar ongeveer 1,7."

"Daar worden dus ook niet veel meer kinderen geboren. Het is ook een soort acceptatie dat beperkte gezinsgrootte iets is wat mensen tegenwoordig willen."