Duizenden vluchtelingen uit Oekraïne hebben binnenkort geen recht meer op een opvangplek. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft daarover een brandbrief gestuurd naar de staatssecretaris. Dreigt een nieuwe crisis bovenop de vluchtelingencrisis?

"Wij voorzien grote problemen", zegt voorzitter van de VNG-commissie asiel en migratie Rutger Groot Wassink. Op 4 maart vervalt het opvangrecht in de gemeente van bijna 5.000 zogenoemde derdelanders. Deze mensen zijn gevlucht uit Oekraïne maar hebben niet de Oekraïense nationaliteit. De VNG eist duidelijkheid voor deze mensen.

Waarom?

Groot Wassink benoemt dat ook gemeenten in de problemen dreigen te komen: "Ook voor ons als gemeenten is het niet doenlijk om mensen in een keer allemaal uit de opvang te zetten. Of we moeten mensen op straat zetten, of we moeten ze naar de toch al overbelaste asielketen sturen. In beide gevallen is dit geen prettig vooruitzicht."

Hij vervolgt: "Het probleem is hierbij ook dat gemeenten maar geen duidelijkheid krijgen over wat het kabinet nu van hen verwacht." Hij benadrukt dat het aan de overheid is om te bepalen welke juridische status deze derdelanders krijgen, en dat de VNG zich daar naar zal voegen.

Vragen over woonruimte

Deze derdelanders verliezen het recht om opgevangen te worden in de gemeentelijke opvang. Ze behouden hun recht op opvang door het COA. Maar het grootste probleem is, in welke opvang is er plek? "Wij maken ons hier steeds grotere zorgen over", zegt Martijn van der Linden van Vluchtelingenwerk Nederland. Vluchtelingenwerk heeft deze groep vluchtelingen de afgelopen tijd voorgelicht over de deadline van 4 maart.

Maar wat gaat er dan na 4 maart gebeuren? "Er kunnen 3 dingen gebeuren", vertelt Van der Linden. "Ze kunnen terugkeren naar het land van herkomst als dat veilig is. En als het land van herkomst niet veilig is, kunnen ze een asielverzoek doen bij het COA en start een asielprocedure. En studenten kunnen bijvoorbeeld een studievisum krijgen. Maar de grote vraag die wij hebben, is: waar wonen deze mensen op 5 maart?"

Ter Apel

Vluchtelingenwerk is bang dat er straks duizenden mensen voor het hek van het aanmeldcentrum in Ter Apel staan. "We zien dat de VNG ook vooral vindt dat ze niet langer in die gemeentelijke opvang kunnen blijven. En wij zien ook: als er op 4 maart een paar duizend mensen naar Ter Apel wordt gestuurd, naar het aanmeldcentrum, dan ontstaat er een acuut opvangproblemen", vertelt Van der Linden.

"Er moet een plan komen om deze groep gefaseerd naar nieuw perspectief te leiden", zegt Van der Linden. Dat kan zijn: een reis voorbereiden naar het land van herkomst of bijvoorbeeld het helpen bij het starten van een aanmeldprocedure.

Wat gaan gemeenten doen?

Vluchtelingenwerk is bang dat gemeenten nu verschillende dingen gaan doen, omdat er geen nationaal beleid is. "Gemeenten zijn gevraagd om deze groep op te vangen. Dat hebben ze gedaan en dat is best ingewikkeld geweest en daar moeten gemeenten nu in worden ondersteund."

"Wij zijn bang dat de ene gemeenten deze groep straks naar Ter Apel sturen, dat andere gemeenten deze mensen de straat op sturen en dat weer andere gemeenten deze groep mensen in de opvang houdt, maar ook niet weet hoe het verder moet. Er wordt gewerkt aan landelijk beleid, maar de deadline komt dichterbij en dat besluit is nu gewoon nodig."

Deadline oprekken

Ook Groot Wassink wil dat het kabinet snel een knoop doorhakt. "Gemeenten moeten zich ook goed kunnen voorbereiden op het nieuwe beleid." Hij pleit voor het oprekken van de deadline: "4 maart is al heel snel, weeg mee of die gestelde datum van 4 maart toch verlengd kan worden, dat zou een oplossing zijn."

Hij staat ook open voor een andere oplossing, maar waarschuwt dat er snel een plan moet komen omdat er anders willekeur dreigt. "Want willekeur is zeer onwenselijk." Hij concludeert: "Het is de meest logische en voor de hand liggende oplossing om deze mensen langer onder dezelfde voorwaarden in de huidige opvang te laten blijven."