"Ik was getuige van wreedheden tegen burgers." Dat vertelt een Russische ex-officier aan EenVandaag. Hij is vandaag in Nederland aangekomen en wil een verklaring over Russische oorlogsmisdaden in Oekraïne afleggen bij het Internationaal Strafhof.

Het is voor het eerst dat een hoge (ex-)officier uit Rusland zich meldt. Het gaat om de 60-jarige Igor Salikov Hij werkte naar eigen zeggen zo'n 25 jaar als militair, eerst in het Russische leger en later voor de Wagnergroep. EenVandaag heeft de oud-militair gesproken en beschikt over de schriftelijke verklaring die hij aan het Strafhof heeft geschreven.

In Syrië, Afrika en Oekraïne

Salikov klom in het Russische leger op tot kolonel en werkte later voor de Wagnergroep, het huurlingenleger van de in augustus omgekomen Jevgeni Prigozjin. Voor Wagner vocht hij in Syrië en in verschillende Afrikaanse landen.

Ook was hij betrokken bij Russische acties in Oekraïne, zowel toen daar in 2014 de oorlog uitbrak in de oostelijke provincies Donetsk en Loehansk als na de Russische invasie van februari 2022. Hij zegt getuige te zijn geweest van veel misdaden. "En ik weet waar de orders vandaan kwamen."

'Bevelen van Defensie én het Kremlin'

Wat het meest belastende bewijs is dat Salikov kan leveren? Dat is volgens hem aan het Strafhof om te bepalen. Maar hij denkt dat de aanklagers vooral geïnteresseerd zullen zijn in de werking van de commandostructuur, de zogenoemde chain of command. Oftewel: wie gaf bepaalde bevelen en kan er dus ook verantwoordelijk voor worden gehouden?

De ex-officier schrijft in zijn brief aan het Strafhof dat bevelen meestal rechtstreeks van het ministerie van Defensie in Moskou kwamen, en soms zelfs van het kabinet van president Vladimir Poetin. Ook zouden bij illegale operaties de inlichtingendiensten vaak betrokken zijn, zoals de militaire inlichtingendienst (GROe) en de Federale Veiligheidsdienst (FSB), de opvolger van de KGB.

'Referendum in Donetsk vervalst'

Salikov zegt al sinds de inname van de Krim in 2014 betrokken te zijn geweest bij de oorlog in Oekraïne. "Ik ondersteunde daar de zogenaamde separatisten en was getuige van een goed doordachte propagandacampagne", vertelt hij.

Volgens hem is het referendum in Donetsk, waarbij het gebied tot zelfstandige 'volksrepubliek' werd uitgeroepen, vervalst. Zo moest worden aangetoond dat de etnische Russen die daar wonen door de Russische Federatie 'bevrijd' wilden worden en bij Rusland wilden horen.

'Staatsgreep in Oekraïne door Rusland'

"De eerste invasie in Oekraïne gebeurde onder het mom van het beschermen van een referendum in de Donbas", schrijft Salikov in zijn brief. "Wij zijn onbewust deelnemers geworden aan een staatsgreep in Oekraïne, uitgevoerd door Rusland."

Hij spreekt van een 'verschrikkelijke verkiezingsfraude'. Zo zegt hij dat hoge verkiezingsfunctionarissen onder druk werden gezet. Bovendien zou er fysiek geweld zijn gebruikt om ervoor te zorgen dat de 'juiste' cijfers aan het Kremlin werden doorgegeven. Ook omkoping, chantage en stemfraude werden volgens hem ingezet.

'Russische militairen zijn voorgelogen'

De ex-officier vertelt dat de Russische strijdkrachten in 2014 met leugens werden overtuigd om Oekraïne binnen te vallen: "We geloofden dat er een nationalistische opleving was in Oekraïne met een fascistische invalshoek. De graven van onze grootvaders zouden met hakenkruizen beschilderd worden."

Ook zou er geen Russisch meer gesproken mogen worden en zouden er zelfs Russen vermoord worden, kregen de militairen volgens hem te horen. "Maar na 2 jaar daar te zijn geweest realiseerde ik me dat dat allemaal niet waar was."

Operaties onder valse vlag

Salikov zegt ook zogenoemde 'operaties onder valse vlag' te hebben gezien in Donetsk, waarbij 'burgers werden bedreigd en vermoord'. Hij beschrijft dat er landmijnen werden gelegd in burgergebieden waarbij vele doden vielen, waaronder kinderen.

Dat zou allemaal gedaan zijn om de situatie in Donetsk te verstoren en het Oekraïense leger te kunnen beschuldigen van geweld tegen de Russische gemeenschap in het oosten van het land, legt hij uit. "Terwijl bijvoorbeeld een beschieting van de stad Donetsk werd uitgevoerd door separatisten."

Kinderen ontvoerd naar Belarus

Ook na de inval van Rusland in Oekraïne in februari 2022 was Salikov naar eigen zeggen aanwezig in het gebied. "Ik was getuige van wreedheden tegen burgers", verklaart hij. De oud-militair vertelt dat daarnaast krijgsgevangenen werden mishandeld en geëxecuteerd.

Bovendien was Salikov getuige van kindontvoeringen, vertelt hij. "Ik heb gezien hoe mensen van de geheime diensten grote aantallen kinderen zonder ouders meenamen over de grens van Belarus." Het ging volgens hem om 'hele colonnes van FSB-agenten, in personenauto's en kleine busjes'.

Arrestatiebevel tegen Poetin

Hij zegt niet te weten waarom de kinderen werden meegenomen. Wat Salikov beschrijft over het meenemen van kinderen komt overeen met andere bronnen die wijzen op het ontvoeren van Oekraïense kinderen door de Russen sinds de inval.

Het Internationaal Strafhof vaardigde op 17 maart 2023 daarvoor een arrestatiebevel uit tegen Poetin en de Russische kinderombudsvrouw Maria Lvova-Belova. 6.000 Oekraïense kinderen zouden zijn meegenomen naar Rusland om daar 'heropgevoed' te worden, blijkt uit onderzoek van de Amerikaanse Yale-universiteit. Daarnaast lopen er talloze onderzoeken naar oorlogsmisdaden in Oekraïne.

'Geloof in Russische zaak verloren'

Salikov zegt dat hij zich nu bij het Internationaal Strafhof in Den Haag wil melden omdat hij 'zijn geloof in de Russische zaak is verloren'. De ex-officier zegt vorig jaar een bevel om een aantal burgers te executeren te hebben geweigerd. Volgens hem moest hij daarom voor de krijgsraad komen, maar is hij er uiteindelijk in geslaagd Rusland uit te vluchten.

Hij begrijpt dat het gevaarlijk voor hem kan zijn dat hij nu naar Nederland is gekomen. "Maar het punt is dat ik mijn hele leven in gevaar ben geweest", zegt de voormalig officier in het Russische leger en de Wagnergroep. Wat voor hem het belangrijkste is, is de veiligheid van zijn gezin.