radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Volkswagen blijft de Joodse wortels van de Kever ontkennen

Volkswagen blijft de Joodse wortels van de Kever ontkennen
Josef Ganz
Bron: Paul Schilperoord.

Niet Ferdinand Porsche, maar de Joodse ingenieur Josef Ganz moet de eer krijgen voor het ontwerp van de VW Kever. De nazi's stalen zijn uitvindingen, Ganz vluchtte en stierf berooid en roemloos. Volkswagen ontkent de Joodse wortels van de auto nog altijd.

Volkswagen, de grootste autoproducent ter wereld, weigert een Joodse ingenieur die aan de basis stond van de VW Kever zijn plek in de geschiedenis. Dat zeggen familieleden van de ingenieur Josef Ganz. Een nazaat van Ganz en de Nederlandse journalist Paul Schilperoord restaureerden de afgelopen jaren twee auto's van Ganz uit 1933.

Oer-Kever was boodschappenwagentje

De kleine standard superior uit 1933 werd in 2015 in een schuur in het oosten van Duitsland gevonden door Schilperoord. Precies de auto die hij al jaren zocht: 'de Oer-Kever'. Er zijn er maar enkele honderden zijn gemaakt. "Toen wij hem vonden was er wel flink aan gesleuteld", zegt Schilperoord. "Er zaten oude Trabant-onderdelen in. De eigenaren gebruikten hem jarenlang als boodschappenwagentje."

Voor 6.000 euro wisselde het karretje van eigenaar. Daarna begon het restauratieproces, dat nu is voltooid. De minder dan 300 kilo wegende tweezitter staat de komende tijd in het Haagse automuseum Louwman.

De kleine standard superior achterop de oplegger trekt veel bekijks.

Genie en autofanaat

Schilperoord begon jaren geleden aan de reconstructie van het leven van de in Budapest geboren ingenieur Josef Ganz (1898-1967). Deze zoon van een journalist, die opgroeide in Wenen, en carrière maakte in Duitsland, was een genie en autofanaat. Zijn droom was het bouwen van een kleine betaalbare auto voor het volk: de Volkswagen.

Schilperoord ontdekte dat Ganz in 1934 door de nazi's in gevangenschap was gezet, en dat zijn ontdekkingen en patenten werden gestolen. Zijn idee van een Volkswagen paste precies in de visioenen van Hitler: Autobahnen en mobiliteit voor het Duitse volk. Maar een Joodse ingenieur, dat paste er niet in. Het grote 'Volkswagen project' van Hitler kon niet door een Jood worden geleid. De opdracht om de 'Volkswagen' te bouwen ging naar Ferdinand Porsche, de uitvinder van de Volkswagen. Die kon onbeperkt gebruik maken van alle ideeën die van Ganz gestolen waren.

Uit de geschiedenisboeken gewist

"Ik wil de plek van mijn oudoom terugzien in de geschiedenisboeken", zegt Lorenz Schmid. De Zwitser vindt dat het VW concern er in het verleden alles aan heeft gedaan om Ganz uit de geschiedenis te poetsen. Schmid is een van de verre nazaten van Ganz, samen met Schilperoord restaureerde hij de oude Standard Superiors.

Waarom gunt VW Ganz de eer niet?

In de documentaire 'How I lost my Beetle' volgde Suzanne Raes Schmid en Schilperoord. "Ganz was een lastige man, maar alle genieën zijn lastige mensen", zegt Raes. Ze is verbaasd dat het Volkswagen concern de geschiedenis lijkt te ontkennen.

In haar film zegt een medewerker van VW dat er geen aanwijzingen zijn dat Ganz een grote rol heeft gespeeld in de ontwikkeling van de Kever. Nog altijd wordt zijn betekenis ontkend. "Het zou onverstandig zijn VW een antisemitische organisatie te noemen", zegt Raes. "Maar antisemitisme bestaat natuurlijk wel degelijk nog. En ik begrijp niet waarom VW Ganz zijn plek niet gunt."

Luisteren

Radio-interview: regisseur Suzanne Raes vertelt over de geschiedenis van Ganz en de Kever.
info

Standard Superior

Vroege automodellen leken meer op koetsen, maar dan zonder paard. Het waren heel hoge constructies, die maar al te vaak van de weg raakten en omvielen. Ganz ontwierp een heel klein en laag autootje, met een motor achterin, dichtbij de achterwielaandrijving, onafhankelijke vering, en een pendelas.

Het karretje verbaasde de inwoners van Ganz' woonplaats Frankfurt, omdat het zich door geen enkel obstakel liet stuiten. De naam was 'Standard Superior', bijnaam: 'Mai Kaefer'. De naam Volkswagen was al geclaimd door de nazi's.

Strijden voor de uitvindingen

Niet lang na de machtsovername door Hitler verdween Ganz in de gevangenis. De Gestapo beschuldigde hem van chantage. Ganz maakte veel vijanden gemaakt in de conservatieve auto-industrie. Na zijn vrijlating in 1934 ontvluchtte hij Duitsland voorgoed.

In 1949 vetrok Ganz gedesillusioneerd naar de verste bestemming die hij kon vinden: Melbourne Australië. Daar bleef hij strijden voor zijn naam en uitvindingen. Maar tot eerherstel kwam het nooit. Ganz overleed in 1967, na meerdere hartaanvallen. Zijn hele nalatenschap is inmiddels in handen van Paul Schilperoord, inclusief kopieën van de ontwerpen van de eerste 'Volkswagen'.

EenVandaag besteedde eerder aandacht aan de crowdfunding-actie die opgezet was om geld te genereren voor de restauratie.

TV-reportage EenVandaag: Volkswagen blijft Joodse wortels van de 'Kever' ontkennen

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Gemeenten staan voor lastige keuzes: woonlasten laten stijgen of bezuinigen op zaken als zwembaden en jeugdhonken

Gemeenten staan voor lastige keuzes: woonlasten laten stijgen of bezuinigen op zaken als zwembaden en jeugdhonken
Kinderen tijdens een zwemles
Bron: ANP

Nu de overheid 2,3 miljard gaat bezuinigen op het gemeentefonds, wordt ook steeds meer duidelijk dat inwoners dit het meest gaan voelen in hun portemonnee. Bij een vijfde van de gemeentes gaat de onroerendezaakbelasting met meer dan tien procent omhoog

Gemeenten hopen zo een gat te dichten in de begroting om de bezuinigingen van aankomend en volgend jaar alvast op te vangen. Dit blijkt uit onderzoek van Vereniging Eigen Huis.

Compenseren

"Sommige gemeenten geven aan die verhoging te willen compenseren met bijvoorbeeld een iets lagere riool- of afvalstoffenheffing", zegt woordvoerder van Vereniging Eigen Huis Hans André de la Porte. "Maar die ozb is niet na één jaar weg en gaat er op lange termijn dus echt wel inhakken, ondanks die compensatie."

De woonlasten zullen dus voor veel mensen oplopen. Daarbij bestaat er ook een misvatting over wat woningeigenaren financieel aan zouden kunnen zegt De la Porte. "Huiseigenaar zijn zegt helemaal niets over je bankrekening. Als je bijvoorbeeld een klein pensioen hebt, dan is een aanslag van meer dan duizend euro heel veel. Zeker als je bedenkt dat in sommige gemeenten er wel 200 euro bij komt dit jaar."

info

Wat is ozb?

De onroerendezaakbelasting (ozb) is een belasting die huiseigenaren en bedrijven aan de gemeente betalen. Hoe duurder je huis of pand, hoe hoger de ozb. Gemeenten gebruiken dit geld voor bijvoorbeeld wegen, straatverlichting en afval. Of de woonlasten in jouw gemeenten stijgen, kun je hier bekijken.

Bekijk ook

Geen bibliotheek

Een andere optie om de cijfers voor gemeenten niet in het rood te laten lopen, is het schrappen van publieke voorzieningen. Dat zijn bijvoorbeeld bibliotheken, de buurtbus, sportfaciliteiten, of ontmoetingsplekken voor jongeren.

Miriam de Boer heeft een aantal jaar geleden zo'n ontmoetingsplek in Wormerveer opgezet. Iedere dag kunnen jongeren daar in de middag terecht om te poolen, spelletjes te spelen, met elkaar muziek te luisteren of om met één van de vrijwilligers te praten over problemen thuis of op school.

Onduidelijke toekomst

Maar de toekomst van deze plek is nu onduidelijk.

"Dit jaar en al helemaal volgend jaar gaat financieel heel spannend worden. Ondanks dat mensen bij de gemeente Zaanstad hebben gezegd dat wat wij doen heel belangrijk is én niet heel duur."

Bekijk ook

Brandbrief VVD

Het maken van dit soort keuzes is moeilijk geeft ook wethouder in Zaanstad Stephanie Onclin aan. Zij verstuurde samen met 46 andere VVD-wethouders afgelopen weekend een brandbrief aan de landelijke VVD.

De wethouders uiten hierin hun zorgen over de dreigende bezuinigingen voor gemeenten in 2026, ook wel het 'ravijnjaar' genoemd. Ze stellen dat het door deze bezuinigingen niet langer lukt 'om te staan voor onze inwoners en ondernemers', waardoor het werken hen onmogelijk wordt gemaakt.

Keuzes maken

"Twee derde van onze taken worden bepaald door wettelijke regelingen. Eigenlijk krijgen we daar al te weinig geld voor. Maar dat betekent dat er maar een klein stukje overblijft waar wij echt zelf keuzes kunnen maken", zegt wethouder Onclin.

Ze gaat verder: "En dat is juist het stukje wat inwoners écht belangrijk vinden: de openbare ruimte, veiligheid, sport."

Bekijk ook

Hulp voor jongeren of toch het zwembad?

Maar ook het zwembad valt onder de publieke voorzieningen waarop bezuinigd kan worden. De gemeente Zaanstad heeft nu drie zwembaden. "Maar", zegt de wethouder, "als we teruggaan naar twee, dan kan de wachtlijst voor de zwemles van je kind alleen maar verder toenemen."

Of de ontmoetingsplek voor jongeren van Miriam de Boer open kan blijven is een voorbeeld van hoe moeilijk de keuzes zijn die gemeenten moeten maken.

Hulp voor jongeren of toch het zwembad? Gemeenten staan voor lastige keuzes om te bezuinigen nu woonlasten stijgen

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne

Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne
De Amerikaanse president Donald Trump en Russische president Vladimir Poetin tijdens een ontmoeting in 2018
Bron: EPA

Nadat Europese leiders gisteren in Parijs samenkwamen voor spoedoverleg, zitten vandaag delegaties van zowel Rusland als de VS bij elkaar in Saoedi-Arabië. Ze praten daar verder over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne.

De laatste dagen heerst er een crisissfeer in Europa. Sinds het telefoontje tussen de Amerikaanse president Donald Trump en de Russische president Vladimir Poetin is duidelijk geworden dat Europa steeds verder buitenspel wordt gezet. Waarom ziet Poetin in Amerika een interessante onderhandelingspartner?

Geen NAVO-lid en bezet grondgebied opgeven

Dat heeft met een aantal punten te maken, begint correspondent Joost Bosman. Daarvoor moeten we eerst even terug naar de eisen waar de Russische president mee is gekomen. Zo wil Poetin niet dat Oekraïne lid wordt van de NAVO. En daarnaast willen ze geen grondgebied inleveren.

Amerika heeft al toegezegd dat Oekraïne is uitgesloten van het NAVO-lidmaatschap. En Amerikaanse defensieminister Pete Hegseth kondigde eerder aan dat door Oekraïne bezet grondgebied moet worden teruggegeven aan Rusland.

'We doen er weer toe'

Maar dat is niet de enige reden waarom Rusland met de VS onderhandelt, legt Bosman uit. "Het is belangrijk voor het Kremlin om weer met Amerika te onderhandelen. Nu is de nieuwe president van het machtigste land ter wereld bereid om met hem persoonlijk te gaan praten over Oekraïne. En dat is ook voor Poetin heel belangrijk."

Hij zet daarmee Oekraïne en Zelensky buitenspel, gaat Bosman verder. "Daarnaast kan hij ook aan aan zijn eigen burgers tonen: 'kijk, we doen er weer toe. Zelfs de machtigste man ter wereld wil met ons praten.'" Voor Poetin is het dus ook op diplomatiek gebied van belang.

Bekijk ook

Economie

Het heeft ook te maken met de economische gevolgen die Rusland heeft ondervonden van de oorlog. Zo melden Russische media de mogelijke terugkeer van Visa en Mastercard in het land.

"Het geeft ook iets aan over de moeite die de Russen de afgelopen 3 jaar hebben gehad, dat ze zo verstoken zijn gebleven van die bedrijven. En niet meer geld konden sturen naar het buitenland", zegt Bosman.

Tegenslagen voor Rusland

Bosman ziet dat de getroffen economie een belangrijke reden is voor Rusland om Amerika actief te betrekken bij de vredesonderhandelingen. De materiële tekorten is iets waar het Kremlin zich zorgen om maakt. Zo is het defensiebudget bijna de helft van het hele budget.

"Het budget voor defensie is dit jaar opgeschroefd tot 40 procent. Dat is ontzettend veel. Dat betekent dus dat het ook heel veel geld kost. Rusland is bezig met nieuwe wapens maken, nieuwe artilleriegranaten, nieuwe tanks. Maar dat gaat gewoon te langzaam. Rusland kan de verliezen niet bijhouden. Het is gewoon niet te compenseren omdat de verliezen veel te hard gaan."

Bekijk ook

Inflatie en tekort arbeiders

Er zit dus ook haast achter voor Rusland om de oorlog met Oekraïne snel tot een einde te brengen. "Het is duidelijk dat Rusland toch redelijk op apegapen ligt en een adempauze nodig heeft."

Daarnaast ziet de correspondent dat Rusland kampt met meerdere economische problemen, zoals de inflatie en het tekort aan arbeiders. "Er zijn veel duizenden mannen naar het front gegaan. Honderduizenden zijn naar het buitenland gevlucht vanwege de mobilisatie 3 jaar geleden. Dat betekent dus dat er veel mensen te kort zijn die in de fabrieken kunnen werken, daardoor stijgen de lonen en gaat ook de inflatie weer omhoog."

Afwachten wat Trump zegt

Door aan de onderhandelingstafel te zitten kan er ook voorzichtig worden gekeken naar de terugkeer van westerse bedrijven, zoals nu al mogelijk met Visa en Mastercard. "Dat zal toch een verlichting zijn voor de economische malaise die er heerst in Rusland."

Toch houdt Bosman nog een slag om de arm. Het is eerst afwachten wat de Amerikaanse president Donald Trump gaat doen. "Wat hij nu zegt is het één, namelijk: Oekraïne kan maar beter geen lid worden van de NAVO. Maar of dat uiteindelijk ook zo gaat uitpakken, dat moeten we nog maar gaan zien. Als dat zo is, dan heeft Poetin natuurlijk duidelijk op dat punt gewonnen."

Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant