Verwarming naar 19 graden? Die temperatuur is eigenlijk helemaal niet ideaal voor ons

De ideale omgevingstemperatuur voor de mens is 22 graden. Maar vanwege de hoge gasprijzen zetten veel Nederlanders de thermostaat een paar graden lager. Kunnen we daaraan wennen? Emeritus hoogleraar psychologie Evert van de Vliert legt het uit.

In 2013 ontstond commotie nadat bekend werd dat Mark Zuckerberg, de topman van Facebook/Meta, de temperatuur op het hoofdkantoor van zijn bedrijf niet hoger liet komen dan 15 graden. Bij die temperatuur zouden werknemers niet meer optimaal kunnen functioneren.

Naar 19 graden

En nu stuurt de Nederlandse overheid aan op het verlagen van de temperatuur in gebouwen. "Iedereen begrijpt dat we mensen moeten helpen om de energierekening naar beneden te krijgen, dat we het klimaat moeten helpen, en minder afhankelijk moeten worden van Russisch gas", zegt minister Hugo de Jonge.

In alle overheidsgebouwen gaat de temperatuur omlaag. Weliswaar niet tot een spartaanse 15 graden, maar tot 19 graden. De campagne 'Zet ook de knop om' moet burgers en bedrijven inspireren om hetzelfde te doen. Bij onder meer de Rabobank, Schiphol, de NS en in veel gemeentelijke zwembaden is de thermostaat al omlaag gedraaid.

Ideale temperatuur

19 graden, adviseert de overheid dus. Maar voelt de mens zich daar wel prettig bij? "Eigenlijk niet", zegt hoogleraar psychologie Evert van der Vliert (Rijksuniversiteit Groningen en Universiteit van Bergen), die inmiddels met pensioen is. "De ideale temperatuur voor de homo sapiens is 22 graden", weet hij.

"Er zijn honderden onderzoeken gedaan naar de temperatuur waarbij mensen zich het lekkerst voelen. Thermisch comfort, noem je dat. Dan blijkt: er zijn individuele verschillen, maar de temperatuur die de meeste mensen ideaal vinden, is 22 graden. Als het kouder wordt, hebben ze de neiging meer kleren aan te trekken; als het warmer wordt, willen ze kleren uit."

Bron: EenVandaag

22 graden: het paradijs

"Het blijkt zelfs dat populaire vakantiebestemmingen doorgaans een gemiddelde temperatuur van 22 graden hebben", vervolgt Van de Vliert enthousiast.

"Mensen zoeken die temperatuur graag op. Als het overal ter wereld 22 graden zou zijn, zou het natuurlijk verschrikkelijk saai zijn, maar wel het paradijs."

Een nieuwe thermometer

Van de Vliert ontwierp een nieuwe thermometer, met de heilzame 22 graden als ijkpunt. "Er bestaan uiteraard al natuurkundige thermometers - die rekenen altijd vanuit 0 graden - maar de mens heeft een eigen thermometer nodig", licht hij toe.

De thermometer van Van de Vliert lag ten grondslag aan een grootschalig onderzoek dat gepubliceerd werd in het vakblad Nature Human Behaviour (2017).

Hitte- of koudestress

Zijn 'thermometer voor de leefbaarheid' (°L) laat zien dat mensen hittestress of koudestress ervaren, zodra temperaturen verder afwijken van de 22 graden. Die stress uit zich bijvoorbeeld in een verminderde productiviteit, of in een verminderde immuniteit tegen ziektes.

"De ideale temperatuur van 22 graden is voor mannen en vrouwen hetzelfde", benadrukt Van de Vliert. Maar zodra daarvan wordt afgeweken, zo suggereert een literature review over gender en thermal comfort, ervaren vrouwen meer stress. Vooral in koude omgevingen.

Bron: EenVandaag

Biologische verklaring

Hoe kan het nu dat juist die 22 graden zo aangenaam is voor de mens? Daar is volgens Van de Vliert een biologische verklaring voor. "De 22 graden bevindt zich middenin een temperatuurbereik dat biologen de 'thermoneutrale zone' noemen. In die zone heeft ons lichaam geen extra energie nodig om een normale lichaamstemperatuur te handhaven. Ons lichaam heeft het dan het makkelijkst."

"Zodra het kouder of warmer wordt, krijgt ons lichaam het moeilijker. Het moet zich dan inspannen om op te warmen, bijvoorbeeld door te rillen, of om af te koelen, bijvoorbeeld door te zweten."

Niet anders dan dieren

We zijn in die zin niet anders dan dieren, zegt Van de Vliert: "Alle warmbloedige dieren gaan dood als het te koud of te heet wordt, en daar vormen wij mensen geen uitzondering op. In bijvoorbeeld Death Valley - het woord zegt het al - kunnen wij helemaal niet leven."

"En de cijfers laten zien: in een heel koude winter of heel hete zomer gaan er meer mensen dood. In gebieden vlakbij de evenaar, waar de zomers en winters minder extreem zijn, sterven mensen meer gelijkmatig verspreid door het jaar heen."

Wennen

Afijn, de ideale temperatuur voor de mens zou dus 22 graden zijn. Maar kan de mens wennen aan een lagere temperatuur? Er zijn twee soorten aanpassingen mogelijk, volgens Van de Vliert: culturele gedragsaanpassingen en biologische aanpassingen. "Ons culturele gedrag kunnen we redelijk goed aanpassen aan kou. We trekken bijvoorbeeld andere kleding aan, gaan andere dingen eten of meer bewegen."

Maar biologisch gezien is het lastiger om te wennen aan kou", stelt de emiritus hoogleraar. "Het duurt generaties lang voordat we daaraan gewend zijn als mensen. Pas dan komt er mogelijk een biologische verandering; dat de ideale temperatuur 21 graden wordt, bijvoorbeeld."

Zweetklieren trainen

Maar Wim Hof dan, The Iceman? Hij lijkt zich te kunnen aanpassen aan extreem lage temperaturen. "Ja, je kunt het individueel een beetje trainen", vertelt thermofysioloog Hein Daanen in een college van De Universiteit van Nederland. "Maar niet zo goed als hitte. Voor hitte kunnen we onze zweetklieren trainen, voor kou niet."

"Hier is ook een biologische verklaring voor", legt Daanen verder uit. "We zijn als mensen pas 'heel recent' uit warme gebieden weggegaan. 40.000 jaar geleden. Onze fysiologische mechanismen zijn daardoor nog nauwelijks ingesteld op het omgaan met kou."

Koud douchen

Toch zijn er indicaties dat je door regelmatig de kou op te zoeken, je comfortzone wat kunt oprekken. Daanen noemt als voorbeeld een onderzoek van de Britse professor Mike Tipton. Hij zette mensen dagen achter elkaar onder een koude douche. Na een paar dagen vonden ze de douche veel minder koud aanvoelen. Ook werd de schokkende ademhalingsreactie steeds minder, naarmate ze vaker koud douchten.

Kortom: koud douchen kan je lichaam wellicht helpen om te wennen aan kou. Ook in huis of op kantoor, waar de thermostaat wat omlaag gaat. Zie je zo'n koude douche niet zitten? Dan kun je je gelukkig nog cultureel aanpassen. Trek dan bijvoorbeeld een extra trui aan.