Het zou pijn verlichten, de kwaliteit van leven voor doodzieke patiënten enorm verbeteren en wordt door vele patiënten als hun laatste redmiddel gezien: wietolie. Maar de zorgverzekeraar wil het niet meer vergoeden. Ondertussen wordt de vraag naar de olie steeds groter. Gemeenten, huisartsen en politici roepen nu op tot soepelere regels: “We moeten in Nederland niet zo krampachtig doen. Dit moet zich niet in zo’n schimmig gebied afspelen.”

Rinus Beintema kan het niet langer aanzien. Hij ziet dat steeds meer mensen behoefte hebben aan wietolie in zijn omgeving, maar het simpelweg niet meer kunnen betalen, omdat zorgverzekeraars besloten hebben de olie niet langer te vergoeden. Ondertussen neemt de vraag alleen maar toe. “Het ging hier bij vooral om mensen met chronische aandoeningen of bijvoorbeeld om uitbehandelde kankerpatiënten die heel veel baat bij de heilzame werking van wietolie. Dus niet om mensen die het voor de lol gebruiken, maar voor wie het echt bittere noodzaak is.”

Vraag naar wietolie stijgt explosief

Reden voor Beintema om de Cannabis Social Club op te richten. Een plek waar mensen terecht kunnen voor wietolie en informatie over het product.  Inmiddels is er in negen steden zo’n club opgericht en krijgen 8000 gebruikers hun olie via deze route. Beintema benadrukt dat hij geen commercieel belang heeft bij deze stichtingen. ”Wij hebben geen winstoogmerk, maar zijn puur opgericht om deze mensen in hun behoefte te voorzien. Als mensen een krappe beurs hebben kunnen ze tegen een gereduceerd tarief de olie krijgen.”

Eén van de vaste bezoekers van deze Cannabis Social Club is Gerlof de Leeuw. Hij gebruikt al jaren wietolie naar volle tevredenheid. Door een ongeluk werd hij jarenlang gekweld door vreselijke pijn. Niets hielp, tot hij de olie ontdekte. "Na mijn ongeluk heb ik 2,5 jaar moeten revalideren, maar de vreselijke pijn bleef. Ik heb alles uitgeprobeerd, ook morfine, niks hielp. De revalidatiearts wees me op het bestaan van de wietolie. Dat werkte meteen. Ik kan weer wandelen met de hond en weer werken in de tuin. Wietolie was echt mijn redding."

Wietolie helpt mensen echt

Ook huisarts Esther Doeglas is enthousiast over de heilzame werking van wietolie en merkt dat het echt werkt voor haar patiënten. “Het vermindert de pijn en krikt het immuunsysteen op. Maar het helpt bijvoorbeeld ook bij benauwdheid.” Maar als Doeglas de wietolie wil voorschrijven komt ze in een lasting traject terecht. “Het is nu erg lastig voor mij als huisarts. Officieël mag ik het niet voorschrijven. Kon ik het maar in mijn eigen apotheek verkopen. Dan weet ik precies wat er in zit en is het onder controle. Ik verwijs nu door naar de Canabis Social Club.”

Burgemeesters: 'Versoepel beleid rondom wietolie'

Steeds meer gemeenten dringen inmiddels aan op versoepeling van het beleid en willen dat wietolie makkelijker beschikbaar wordt voor patiënten die dat nodig hebben. Zo mag je in Tilburg bijvoorbeeld 5 planten telen en daar olie van maken. Voorwaarde is wel dat je een dokterverklaring hebt waaruit blijkt dat je de wietolie echt nodig hebt. 

Ook de gemeente Leeuwarden onderzoekt nu of de regels voor medicinale wiet  versoepeld moeten worden. Burgemeester Ferd Crone van Leeuwarden is enthousiast over de Cannabis Social Clubs. "Ik vind dat wietolie gelegaliseerd moet worden. Het is een softdrug, waar veel mensen baat bij hebben. Het past prima binnen de experimenten die het nieuwe kabinet wil toestaan."

D66 en 50-plus willen onderzoek werking wietolie

Uit de landelijke politiek klinkt inmiddels ook de roep om het beleid ten aanzien van medicinale wiet opnieuw tegen het licht te houden. Zo wil D66 dat de minister met de VNG moet kijken welke behoefte er is als het gaat om versoepeling van regels rondom wietolie en medicinale cannabis. Ook moet er volgens de regeringspartij snel uitgebreid wetenschappelijk onderzoek komen naar de werking van wietolie. 

Volgens kamerlid Henk Krol (50-plus) is het tijd dat het kabinet haar beleid bijstelt over het gebruik van medicinale cannabis. Hij heeft van heel dichtbij gezien hoe heilzaam wietolie kan zijn. Krol: “Mijn eigen moeder kreeg op hoge leeftijd pijnklachten en had veel baat bij wietolie. We moeten in Nederland niet zo krampachtig doen.We liepen ooit voorop, maar inmiddels worden we door andere landen ingehaald.”

In november van vorig jaar besloot het Zorginstituut nog dat de effectiviteit van wietolie onvoldoende bewezen was. Dit advies is leidend voor zorgverzekeraars of ze een middel in het basispakket opnemen of niet.

Blije koeien in de wei, volop ruimte in de stallen, bloemetjes en bijtjes: voedselproducenten wekken op verpakkingen graag de indruk dat ze duurzaam bezig zijn, maar de realiteit is vaak anders.

Veel consumenten letten in de supermarkt op of producten goed zijn voor mens, dier en milieu. Producten die claimen 'natuurlijk', 'milieuvriendelijk' of 'diervriendelijk' te zijn, doen het goed. Maar hoe eerlijk zijn deze claims eigenlijk? Organisaties als Wakker Dier luiden de noodklok.

'Ziet er groener uit dan het is'

Zij stellen dat 'greenwashing' in de supermarkt aan de orde van de dag is, en consumenten zo worden misleid. Wie bijvoorbeeld langs de rij met zuivelproducten loopt, ziet veel groene weiden op de verpakkingen staan.

"Allemaal plaatjes die de consument een goed gevoel geven over de duurzaamheid", zegt Leonie Vestering van Wakker Dier. "Maar vaak zijn deze claims niet waar. Onder meer bij zuivelproducten speelt dit al jaren. Het is in veel gevallen gewoon greenwashing: een niet-duurzaam product er veel groener uit laten zien dan het in werkelijkheid is."

42 procent overdreven, onjuist of ronduit misleidend

Edwin van Houten, directeur Consumenten bij de Autoriteit Consument en Markt (ACM), bevestigt de zorgen van Wakker Dier. "Veel bedrijven hebben de neiging nogal absolute uitspraken te doen, of ze komen met vage, niet onderbouwde duurzaamheidsclaims, zoals 'CO₂-neutraal' of 'groen'. Als je zo'n claim niet kunt staven met harde feiten, dan misleid je de consument."

Uit onderzoek van de Europese Commissie naar de voedingsindustrie blijkt dat zo'n 42 procent van alle groene claims overdreven, onjuist of ronduit misleidend zijn. In datzelfde onderzoek van enkele jaren geleden concludeerde de Commissie dat in 59 procent van de gevallen de gemaakte duurzaamheidsclaims niet of onvoldoende met bewijs werden onderbouwd.

ACM komt met actieplan

De Autoriteit Consument en Markt komt nu met een actieplan tegen misleidende duurzaamheidsclaims in de voedingsindustrie. "Binnenkort schrijven we een brief aan de hele sector. De strekking daarvan is: 'Let op, er zijn duidelijke regels waar je je als bedrijf aan dient te houden'."

Van Houten vindt dat bedrijven beter hun best moeten doen om eerlijk en transparant te zijn. Producenten krijgen straks de ruimte om verbeteringen door te voeren. "Daarna gaan wij steekproeven uitvoeren, en dan zullen we zien hoe het ervoor staat. Als bedrijven niet duidelijker worden en halsstarrig blijven zeggen 'ik ben wel duurzaam', zonder onderbouwing, dan kunnen wij boetes opleggen."

Ondermijnt eerlijke concurrentie

Die boetes kunnen flink oplopen, vertelt de ACM-directeur: "Tot zo'n 900.000 euro, of een bepaald percentage van de omzet. Met dat laatste kun je in de miljoenen uitkomen, afhankelijk van de grootte van een bedrijf."

Greenwashing ondermijnt volgens Van Houten ook eerlijke concurrentie. "Een onderneming die écht investeert in duurzaamheid kan zich op deze manier niet onderscheiden van bedrijven die slechts doen alsof."

'ACM onderzoekt een paar zaken per jaar'

Onderzoeker Koen Boone van Wageningen University & Research (WUR) werkt aan de ontwikkeling van één duurzaamheidskeurmerk. "Zo'n label moet niet alleen voor de consument, maar ook voor de overheid en investeerders duidelijkheid geven over hoe groen een product daadwerkelijk is."

Hij vindt het actieplan van de ACM een goede zaak, maar plaatst ook kanttekeningen. "Het is heel goed dat ze valse duurzaamheidsclaims onder de loep nemen. Maar ze kunnen misschien tien zaken per jaar onderzoeken, terwijl je eigenlijk meer naar een structurele oplossing toe zou willen."

Duidelijk keurmerk

Met zo'n brede oplossing is de Europese Commissie bezig: het zogeheten Green Claims Directive. Dat is nieuwe regelgeving in de maak, waarbij gekeken wordt naar de effecten over de hele productieketen, niet alleen maar naar een klein stukje.

Boone: "Wordt bijvoorbeeld het ene positieve aspect niet teniet gedaan door een slechtere prestatie elders?" Zelf is hij samen met collega's bezig één duidelijk label te ontwikkelen, vertelt de Coördinator Duurzame Ketens van de WUR.

Simpel en duidelijk label

"Je kunt het vergelijken met het energielabel of met de Nutri-Score", licht Boone toe. "Zodat je als consument - bijvoorbeeld door een score van A tot E - in één blik een indruk krijgt over hoe duurzaam een product is."

"Allerlei aspecten worden meegenomen. Uiteindelijk zal het veel makkelijker worden voor bedrijven om te weten wat wel en niet mag, maar ook voor instanties om te controleren of een claim klopt."

'90 procent is sloopmelk'

Ook Wakker Dier hoopt op meer duidelijkheid voor de consument. "Het is ontzettend lastig om te beoordelen welke claims wel en welke niet kloppen", vertelt Vestering.

"Feit is dat 90 procent van de melk in de schappen 'sloopmelk' is, zoals wij dat noemen. Melk dus van koeien die op intensieve wijze worden gehouden, met weinig oog voor dierenwelzijn of milieuvoordelen. En dat staat haaks op het idyllische plaatje dat op de verpakking prijkt."

Bestaande labels

Er zijn een aantal keurmerken die nu al betrouwbaar zijn, zoals bijvoorbeeld het EU-Ecolabel, Fairtrade en het Beter Leven-keurmerk. Die laatste is specifiek gericht op dierenwelzijn.

Het is volgens experts een goed teken als de uitleg over duurzaamheid heel duidelijk en concreet is. Wees vooral kritisch bij vage termen zonder toelichting, benadrukken zij.

De Amerikaanse president Donald Trump mag voorlopig doorgaan met het uitzetten van migranten. Dat heeft het Hooggerechtshof, tot de grote verbazing van velen, gisteren besloten. Hoe kreeg hij dit voor elkaar? "Hij is duidelijk over de schreef gegaan."