Nog steeds kan hij er boos over worden. Pas toen Jan den Boer het RTL Nieuws zag en de volgende ochtend de foto van Lucassen in de krant, ging er een lichtje branden. ‘Ik dacht verrek’, vertelt hij in EenVandaag. ‘Ik had het ineens weer allemaal op een rij. Die man was gewoon van mijn netvlies verdwenen’.

Hij heeft jarenlang zijn mond gehouden. Jan de Boer (60), de geestelijk verzorger die de Ermelose ontuchtzaak in 2001 aan het licht bracht. De zaak die nu opnieuw in de belangstelling staat omdat PVV-kamerlid Eric Lucassen erbij betrokken was. En dit politiek gezien nogal gevoelig ligt.

Wat gebeurde er precies op de kazerne in Ermelo? En wat was de rol van PVV-kamerlid Eric Lucassen? Ineens staan deze vragen in het middelpunt van de politieke belangstelling. Even de feiten: een strafblad is in Nederland geen beletsel om kamerlid te worden -dat zou een ongrondwettelijke toepassing van het kiesrecht zijn. Daarbij heeft Lucassen zijn straf uitgezeten. Maar als hij verzuimd heeft de affaire aan Wilders te melden, is dat politiek gezien wél een probleem. Bovendien is dit alles voor het aanzien van de PVV schadelijk.

Collega’s Joost Blokzijl en Joost van Wijk spoorden na het uitkomen van de affaire-Lucassen donderdagavond geestelijk verzorger den Boer op, die de zaak destijds aan het rollen bracht. Wat hij te vertellen heeft, is vrij schokkend, zo blijkt. Het haalt bij den Boer zelf ook het nodige boven. Woede. Verdriet.

‘Kaderleden die willens en wetens, per lichting, een ander meisje...mag ik het plat zeggen...tot neukpop nemen?’ Dit is de cultuur waar Jan den Boer in 1999 in terecht komt als hij gaat werken als geestelijk verzorger op de Generaal Spoorkazerne in Ermelo. Daar leert hij ook Eric Lucassen kennen, die als trainer ontucht pleegt met jonge rekruten.

Hoe heeft het zo uit de hand kunnen lopen? ‘Omdat je vanaf het begin af aan bedreigd wordt, geïntimideerd, seksueel lastig gevallen wordt, met verhalen over verkrachtingen, misbruik te maken krijgt; bedreigingen dat je je opleiding niet haalt; bedreigingen dat je je mond moet houden, anders weten ze je wel te vinden en dat als je niet meewerkt wordt het verhaal naar buiten gebracht en kan je het wel schudden.’ Geen fijn beeld van een Nederlandse kazerne.

De hele ontucht affaire komt aan het licht als de slachtoffers tijdens de les geestelijke verzorging Jan in vertrouwen nemen.

‘Als de studentes in het dorp aan het stappen zijn, komen ze een aantal kaderleden tegen, die in liederlijke staat zijn en die de meest schunnige praat tegen ze aanhouden die je maar kan verzinnen. Zoals: wil je even pijpen? Zin om te neuken? Terwijl een kaderlid toch een voorbeeldfunctie heeft. Ze moeten kinderen van 17 jaar opleiden. Een van die kaderleden heeft zich daadwerkelijk af laten trekken door een meisje’, vertelt den Boer in onze uitzending.

‘Die meiden hebben de kaderleden van zich afgeschud, maar ze kregen nog wel nageroepen: volgende week pakken we jullie wel.’

Tot hoever gingen de praktijken? ‘Soldates werden vaak meegenomen naar de onderofficiersmess, dronken gevoerd, en vervolgens naar de kamer van de kaderleden meegenomen, waar ze seksuele diensten moesten verrichten. En omdat ze dronken waren en onmachtig, komt het besef pas een dag later. Daar zijn getuigen van geweest, die daar niets mee te maken hadden, maar die het kunnen bevestigen. In die zin had de marachaussee het heel makkelijk, want ze konden die getuigen horen. Dus het was niet meer een 1 op 1 verhaal.’

Lucassen wordt in 2002 door militaire rechter veroordeeld tot een week detentie en 500 euro boete. Ook negen andere instructeurs worden veroordeeld. Tijdens het proces draait alles om de vraag: waren de seksuele handelingen uit vrije wil of was het verkrachting? Aangezien de instructeurs uiteindelijk voor ontucht zijn veroordeeld, gaat de rechter uit van het eerste. Den Boer niet.

‘Lucassen zegt dat hij van de tien instructeurs een van de ‘lichtste’ was. Ik denk dat ze dat alle tien roepen. Ik geloof er niets van’.

Hij is uiteindelijk heel stellig over het PVV-kamerlid.‘Hij hoort niet in de Tweede Kamer. De man is zo zwaar in de fout gegaan ten aanzien van alles wat met waarden en normen te maken heeft, dat ik vind dat hij niet als kamerlid kan functioneren. Een kamerlid heeft een voorbeeldfunctie.’

Vraag blijft trouwens wel staan: hoe is de situatie nu in de Generaal Spoorkazerne in Ermelo en al die andere kazernes in Nederland? Zou de macho-cultuur die in 2002 ontspoorde in Ermelo, acht jaar na dato veranderd zijn?

Nota bene: hier en hier zijn resp. vonnis en arrest uit 2002 over Lucassen te lezen.

Na de afgelaste verkiezingscampagne van vorig jaar wegens corruptie, manipulatie en mogelijk Russische inmenging, gaan de Roemenen morgen opnieuw naar de stembus. "Ik maak me zorgen over de toekomst van mijn land. Mensen zijn makkelijk te manipuleren."

"Niet iedereen heeft door hoe belangrijk deze verkiezingen zijn voor ons land", zegt de 22-jarige Lavinia Duman. "De internationale banden, economie en democratie staan onder druk. Ik maak me grote zorgen; mensen in mijn land zijn makkelijk te manipuleren."

Verkiezingen afgelast wegens misleiding

Afgelopen jaar werden de verkiezingen in Roemenië afgelast nadat de radicaal-rechtse politicus Calin Georgescu tot ieders verrassing de eerste verkiezingsronde won. Volgens het Constitutionele hof was er sprake van corruptie en manipulatie. Zo zou de pro-Russische politicus geprofiteerd hebben van een wijdverspreide campagne op TikTok.

"Iedereen was in shock dat Georgescu de eerste ronde had gewonnen", vertelt Lavinia, die sinds 2021 studeert aan de Universiteit van Amsterdam. "Mensen kenden hem alleen via TikTok, niemand wist hoe hij er uitzag. Op de app plaatsten mensen hoe geweldig hij was, en dat hij zou zorgen voor verandering. Ik ben nog nooit zo bang geweest voor de toekomst van mijn land. Het was één grote manipulatie."

Populaire vanwege armoede

De reden dat de radicaal-rechtse Georgescu populair is in Roemenië, heeft volgens Lavinia te maken met financiële problemen. "Veel mensen leven in armoede, zijn laag geschoold en hebben moeite eten op de tafel te krijgen", vertelt Lavinia. "Mensen zijn klaar met rijke politici en willen wat anders. Georgescu vulde dit gat."

"Georgescu wilde uit de Europese Unie stappen en nauwere banden aangaan met Rusland, en beloofde dat daardoor alles beter zou worden. Volgens hem zou Rusland ons kunnen 'redden'", vertelt Lavinia. "Door jarenlange corruptie, kunnen mensen in Roemenië niet juist van het onjuist onderscheiden. Men geloofde hem."

Radicaal-rechts opnieuw op de loer

In de aankomende verkiezingen is Georgescu uitgesloten van deelname, vanwege het overtreden van de democratische regels. Desondanks ligt de ruk naar extreem-rechts opnieuw op de loer. Politicus George Simion staat op de eerste plek in de peilingen.

"Simion is minder extreem dan Georgescu, maar ook hij streeft naar een conservatief beleid. Simion is tegen abortus, wil de Europese Unie verlaten en streeft naar hechtere banden met Rusland. Het zou het slechtste scenario zijn als Simion wint", gaat de student verder. "Ik wil er niet over nadenken."

Extra maatregelen

Campagnevoering via TikTok is in Roemenië van groot belang. Zo telt de Chinese app 9 miljoen gebruikers, in een land met 19 miljoen inwoners. Volgens strategisch analist bij The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) Laura Jasper telt dit zwaar, gezien maar 30 procent van de inwoners de traditionele nieuwsoutlets vertrouwt.

Om tijdens de verkiezingen desinformatie te bestrijden zijn extra maatregelen genomen. De app heeft, onder leiding van de Europese Commissie, al meer dan 27.000 nepaccounts verwijderd. Ook zijn extra mensen aangenomen om de content te controleren. Toch blijft campagnevoering via TikTok populair, ziet ook Lavinia.

Bekijk ook

• 

  Zorgen over toename van jonge jongens die radicaliseren in rechts-extremistische denkbeelden: 'Ouders hebben geen idee'

  • 28-10-2023

Invloed TikTok

"In deze TikTok zegt politicus Simion dat mensen niet naar de pers moeten luisteren en dat de pers onbetrouwbaar is", zegt de student, terwijl ze op haar iPad door TikTok scrollt. "Ook zegt Simion dat hij er alles aan doet om Georgescu terug aan de macht te krijgen, aangezien hij de échte winnaar is van de verkiezingen. Maar dat klopt niet."

Volgens de 22-jarige student is deze manier van campagnevoeren effectief. "Mensen in Roemenië zijn boos dat ze opnieuw naar de stembus moeten", zegt Lavinia. "Ook is er veel onduidelijkheid. Simion speelt hier handig op in."

Hoop voor Roemenië

Maar toch heeft de Roemeense student hoop. "Roemenië is een prachtig land en heeft veel potentie", vertelt ze trots. "Ik ben blij dat er nieuwe verkiezingen zijn, en dat er een goede kanshebber is. Nicuşor Dan pleit voor democratie en een Europees beleid."

Toch sluit Lavinia niet uit ooit het heft in eigen handen te nemen. "Vanwege deze chaos wil ik zelf de politiek in. Ik denk dat ik het beter kan", zegt Lavinia tot slot. "In plaats van de corrupte politici die Roemenië alleen maar schade aanrichten."

Bekijk ook

• 

  Waarom steeds meer landen social media verbieden

  • 13-12-2024

Rinke en Martine zijn al 40 jaar samen. Ze delen niet alleen een leven, maar ook een beladen familiegeschiedenis. Zijn vader was een nazi, haar opa stierf in concentratiekamp Neuengamme. Nu gaan ze met scholieren in gesprek over de oorlog.

Martine's opa, Martinus Letterie, werd op 25 januari 1942 vermoord in concentratiekamp Neuengamme. "Hij werd 33 jaar", vertelt zijn kleindochter.

Uit huis gehaald

"Mijn vader weet nog heel goed dat op 25 juni 1941, om 6:15 uur in de ochtend, zijn vader uit huis werd gehaald. Mijn oma en mijn vader waren er kapot van. Ze waren dol op elkaar", vertelt Martine.

"Mijn opa moet zich al langer zorgen hebben gemaakt, want tijdens een fietstochtje met mijn vader had hij gezegd: 'Als er ooit iets met mij gebeurt, dan moet jij voor je moeder zorgen."

Schrijven over Westerbork

Haar familiegeschiedenis zette Martine ertoe aan om kinderboeken over de oorlog te gaan schrijven. In Kamp Westerbork staan luisterpalen met fragmenten uit haar boeken. Ze gaan over kinderen die gevangen zaten in Kamp Westerbork en daarvandaan werden gedeporteerd naar de vernietigingskampen.

"Ik zie daar zeker een link met mijn opa", vertelt ze. "Ik heb toch heel erg het gevoel dat ik daarom die drive heb om deze verhalen te vertellen. En nu ik er eenmaal mee begonnen ben, kan ik eigenlijk ook niet meer ophouden."

Bekijk ook

• 

  Dit familiebedrijf knapt oorlogsmonumenten op voor herdenkingen: 'Fysiek bewijs van wat er toen is gebeurd'

  • 29-04-2025

Vader bij de SS

En dan is er Rinke, Martines partner. Hij worstelde jarenlang met het verleden van zijn vader, die behalve bewaker in Kamp Westerbork ook lid was van de NSB en zich vrijwillig bij de SS had aangemeld.

"Eigenlijk is mijn bestaan misplaatst", vindt Rinke. "Het is heel erg dat mijn vader nog kinderen heeft kunnen krijgen. Iemand die het leven en de toekomst van anderen heeft ontnomen."

'Ineens begon hij over een executie'

Bij Rinke thuis werd er niet over de oorlog gesproken, maar op zijn dertiende nam zijn vader hem mee naar Kamp Westerbork. "We lopen daar wat rond en opeens vertelt hij me over een executie die hij hier had bijgewoond."

"Maar het was een executie die niet veel voorstelde, zei hij. Wat belangrijker was in het verhaal, zo vond mijn vader, was dat de collega's worst en wijn hadden meegenomen. Dat was toch wel heel bijzonder, want het was een moeilijke tijd en voedsel was schaars. En je kon bijna niet meer aan goede worst en wijn komen."

Aan niemand doorvertellen

Rinke werd stil van het verhaal, vertelt hij. "Vooral de nonchalance waarmee mijn vader voorbij ging aan die executie heeft er bij mij diep ingehakt." Op de terugweg vertelde zijn vader hem dat hij het verhaal aan niemand mocht doorvertellen.

"'Als mensen dit weten, pakken ze jou, mij, ons gezin', zei hij tegen mij. Ik denk dat hij toen besefte dat hij te veel had gezegd. En hij kreeg daarin wel gelijk."

Doodsbedreigingen

Toen Rinke eind jaren 90 openlijk over het oorlogsverleden van zijn vader begon te praten, kwamen daar heftige reacties op, herinnert hij zich. Tot doodsbedreigingen aan toe. "En ook dit jaar heb ik weer een bedreiging gehad vanwege mijn afkomst. Iemand die vond dat ik moest boeten, omdat mijn familie zijn familie schade had berokkend."

Ondanks deze last bouwde Rinke een leven op voor zichzelf. Hij nam afstand van zijn ouders en van het gedachtegoed van zijn vader. In 1984 ontmoet hij Martine. Ze krijgen drie kinderen, en inmiddels hebben ze ook kleinkinderen.

'Niet beoordelen op daden van ouders'

"We hadden allebei de openheid om naar elkaars verhaal te luisteren. Zonder meteen je eigen verhaal daarmee te verbinden", vertelt Rinke. "Wij vinden het heel vanzelfsprekend dat je kinderen niet moet beoordelen op de daden van hun ouders."

Maar hun ouders hadden moeite met hun relatie. "Onze trouwdag is het enige moment geweest dat onze ouders samen in één ruimte hebben gezeten", vertelt Martine. "Als er een verjaardag werd gevierd van een van de kinderen, dan kwam het ene stel grootouders in de ochtend en het andere 's middags. Mijn vader kon het gewoon niet, samen met Rinkes vader in één ruimte zitten."

Bekijk ook

• 

  Christian kwam erachter dat zijn moeder bewaakster in Auschwitz was: 'Klap in je gezicht'

  • 25-01-2025

Daders in beeld

Op initiatief van Kamp Westerbork vertelden Rinke en Martine in 2012 voor het eerst samen hun verhaal over de slachtoffers en daders in de oorlog. "We hebben het na de oorlog met elkaar eerst veel over het verzet gehad", zegt Rinke.

"Daarna kwam er veel aandacht voor de slachtoffers. En nu komen de klootzakken meer in beeld, de daders. Mijn vader was er één van, maar niet de enige."

Heleboel 'foute' Nederlanders

Tijdens een gastles op het Dockinga College in Dokkum vraagt Rinke aan de vmbo-scholieren hoeveel Nederlanders er volgens hen in de oorlog samenwerkten met de Duitse bezetter. "5.000?" vraagt een leerling. Een ander denkt 10.000. De klas is zichtbaar onder de indruk als Rinke het echte aantal noemt.

"425.000. Als je alle dossiers in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) bij elkaar optelt van mensen die na de Tweede Wereldoorlog werden verdacht van collaboratie met de Duitse bezetter. Dat is iets wat nog niet zo bekend is. Maar het waren er een heleboel."

Bekijk ook

• 

  Terwijl antisemitisme toeneemt, gaat Fred (81) langs scholen om over de dood van zijn Joodse ouders te vertellen

  • 09-12-2023

Geen spijt

Dan vraagt een scholier aan Rinke: "Wat is het ergste wat jullie familie heeft meegemaakt?" "Ik vond het heel erg dat ik mijn vader heb leren kennen zoals hij was, en dat ik heb ontdekt wat hij heeft gedaan", antwoordt Rinke.

"En vooral: dat hij daar geen spijt van heeft gehad." En op de vraag of zijn vader dacht dat hij het goede deed, antwoordt Rinke: "Ik denk dat hij vooral altijd aan zichzelf dacht. En wat iets hem zelf kon opleveren. De gevolgen voor andere mensen interesseerden hem niet."

Blijven vertellen

Zowel Rinke als Martine vinden het belangrijk dat we ons verdiepen in het feit dat er mensen zijn die zo in elkaar zitten. "En we moeten ons tegen dit soort mensen beschermen."

Martine: "Wij weten vanuit verschillende achtergronden hoe belangrijk dat is. En juist nu, met de opkomst van rechts-extremisme in Europa en de ontwikkelingen in Amerika, zie je hoe snel die bescherming kan verdwijnen. En dat is waarom wij hier nu staan en waarom wij dit doen. Wij worden nu nog beschermd door de rechtsstaat, door de wetten die er zijn. Maar in ons verhaal zie je wat er gebeurt als die bescherming wegvalt."