radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Verkiezingen in Oekraïne terwijl het oorlog is, kan dat eigenlijk? Ja, maar het is niet zonder risico's

Verkiezingen in Oekraïne terwijl het oorlog is, kan dat eigenlijk? Ja, maar het is niet zonder risico's
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky
Bron: EPA

Kun je verkiezingen houden in een land dat in oorlog is? Daarover moet de Oekraïense president Volodymyr Zelensky een besluit nemen. Verkiezingen houden in zijn land kan, maar het wordt heel erg lastig.

De Amerikaanse senator Lindsey Graham was afgelopen week op bezoek bij Zelensky. De twee bespraken de mogelijkheid van het houden van presidentsverkiezingen volgend jaar.

Extra geld nodig

De verkiezingen in Oekraïne zouden niet doorgaan, omdat in het land de Staat van Beleg geldt. Volgens de Oekraïense grondwet worden er dan geen verkiezingen gehouden. Maar Zelensky zegt dat hij het wel overweegt. Dat is goed voor het beeld dat Oekraïne wil uitdragen: met verkiezingen kan het zich als democratie scherper afzetten tegen het regime van Vladimir Poetin in Rusland.

Alleen dat gaat geld kosten, veel meer dan normaal. Extra financiële steun is vooral nodig om de veiligheid te garanderen. Maar hoeveel er precies nodig is, is onduidelijk. Verkiezingen in een land dat in oorlog is op zijn eigen grondgebied, dat is namelijk nog nooit vertoond.

Veiligheidsrisico's

"Het lijkt mij praktisch heel erg moeilijk", zegt Eerste Kamerlid voor GroenLinks Farah Karimi, die regelmatig buitenlandse verkiezingen waarneemt. "Hoe geef je iedereen de mogelijkheid om op een eerlijke manier aan de verkiezingen deel te nemen, hoe investeer je in campagnes?", vraagt ze zich hardop af.

"En dan heb je natuurlijk nog de administratieve kant. Dat gaat allemaal met enorm grote veiligheidsvragen gepaard", zegt ze.

Hulp van andere landen

Volgens Karimi doet Zelensky er goed aan om internationale partners advies te vragen of en hoe hij verkiezingen kan organiseren als hij dat zou willen. "Denk alleen al aan de stembureaus, die moeten altijd bemenst zijn. Hoe ga je dat veilig doen?"

Ook voorziet ze problemen bij het versturen van een stempas. "Veel Oekraïners zijn gevlucht."

Bekijk ook

Veiligheid voor de waarnemers

Niet alleen de veiligheid van Oekraïners zelf staat onder druk, ook die van de honderden waarnemers die naar het land moeten afreizen om te controleren of de verkiezingen eerlijk verlopen. Karimi verwacht niet dat er toestemming komt om waarnemers echt naar een frontlinie te sturen.

"De lange termijnwaarnemers gaan normaal gesproken al weken van te voren naar het land toe en zitten verspreid over het land. Maar de korte termijnwaarnemers, waar ik er zelf ook een van ben, zitten vaak toch wel geconcentreerd bij elkaar in hotels vlak voor de verkiezingen. Dat zijn 100 tot soms wel 300 mensen", vertelt Karimi.

Hele land is doelwit

Als Karimi gevraagd zou worden als waarnemer bij de verkiezingen in Oekraïne zou ze dat ondanks de risico's wel overwegen. "Zo'n besluit moet je dan steunen", zegt ze. "Maar het definitieve besluit zou ik op dat moment van de veiligheidsadviezen laten afhangen."

Het bijzondere aan de situatie in Oekraïne is dat het hele land een doelwit is in de oorlog. "Het komt weleens voor dat er verkiezingen zijn in een land in oorlog, maar dat dan alleen de grensgebieden niet meedoen. Maar in Oekraïne is bijvoorbeeld geen garantie dat er geen inslag is in Kiev."

Bekijk ook

Oppositie

Zelensky is in Oekraïne sinds de oorlog ongekend populair. Maar dat wil niet zeggen dat er helemaal geen oppositie is.

"Als je serieuze kans wil maken, moet je in de frontlinie zijn geweest en hebben gevochten", zegt Oekraïne-deskundige van Instituut Clingendael Julia Soldatiuk-Westerveld.

Populaire tegenkandidaat

"Of je moet een fonds hebben opgezet." Ze wijst naar Serhiy Prytula. Hij is hoofd van een fonds dat geld heeft ingezameld voor het leger. "Die is nu heel populair."

De sterkste oppositiekandidaat in het parlement is nu oud-president Petro Porosjenko. "In de vorige verkiezingen was dat ook de sterkste tegenstander van Zelensky. Hij vertegenwoordigt meer de oude garde, terwijl Zelensky innoveert en dichtbij de mensen staat", legt Soldatiuk-Westerveld uit.

Bekijk hier waarom Oekraïne verkiezingen overweegt, ondanks de risico's

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Terugblikken met presentator Pieter Jan Hagens, die met pensioen gaat: 'Journalistiek is veranderd, maar ikzelf ook'

Terugblikken met presentator Pieter Jan Hagens, die met pensioen gaat: 'Journalistiek is veranderd, maar ikzelf ook'
Presentator Pieter Jan Hagens tijdens zijn laatste uitzending van EenVandaag
Bron: EenVandaag

Hij was jarenlang een van de vaste gezichten van EenVandaag: Pieter Jan Hagens. Gisteren presenteerde hij het programma voor het laatst. Hij gaat met pensioen na een carrière van meer dan 40 jaar als journalist en presentator, op radio en tv.

Normaal stelt Pieter Jan de vragen, nu mochten jullie die aan hem stellen.

1. Hoe kijk je terug op je carrière?

"Ik vind dat ik een geluksvogel ben. Ik heb 43 jaar in de journalistiek gezeten en ik heb er enorm van genoten. Ik zou niet weten wat ik anders had moeten doen, er is geen vak dat ik zo leuk zou vinden als dit."

"Het leuke van met pensioen gaan is dat de oude doos wordt opengemaakt. Ik heb veel verschillende dingen kunnen doen en meegemaakt, ook buiten de journalistiek. Dat komt allemaal weer naar boven. En het gevoel dat ik steeds opnieuw krijg is: wat heerlijk dat ik dat heb kunnen doen."

2. Hoe heb je de journalistiek zien veranderen?

"De journalistiek is veranderd, maar ik ben zelf ook veranderd. Ik begon bij de VARA in de jaren 80, waar ik met stevig linkse journalisten werkte. Ik dacht: zo hoort het kennelijk. Later heb ik me daar een beetje van gedistantieerd, ik vond het te activistisch. Ik vond dat de feiten meer moesten spreken."

"In deze tijd, waarin grimmige leiders opstaan en democratische vrijheden op het spel staan, denk ik juist weer: journalisten zijn er niet alleen voor de feiten, maar ook om bepaalde ideeën te beschermen. Ideeën die het fundament vormen voor onze liberaal-democratische samenleving."

3. Wat was jouw favoriete onderwerp om te presenteren, en wat het moeilijkste interview?

"Ik heb bij Buitenhof veel bijzondere mensen aan tafel gehad, met wie ik langere gesprekken kon voeren. Ik heb veel bijzondere denkers, schrijvers en politici gesproken. Die hadden vaak iets te vertellen waar ik wel wat van opgestoken heb. Vooral de Israëlische schrijver Amos Oz maakte indruk, dat was zo'n wijze man."

"Hij maakte zulke goede opmerkingen. Dat was in 2015, de aanslagen in Parijs waren toen net geweest. Hij duidde dat terrorisme op zijn manier. Hij had het erover dat terroristen geen gevoel voor humor hebben, en dat klinkt nu heel plat, maar hij vertelde dat zo raak en mooi. En ik weet ook dat veel kijkers van die uitzending hebben genoten."

"Maar ook bij EenVandaag heb ik veel spannende dingen gedaan. Ik denk meteen aan de verkiezingsdebatten. Het debat in 2023, waaruit het huidige kabinet is voortgekomen, is een van de betere debatten die ik heb geleid. Maar tegelijkertijd waren die debatten een van de moeilijkste dingen die ik heb gedaan, dat is een hele opgave."

"Het is fijn dat je dan eindeloos met collega's kan brainstormen over wat de beste opzet is. En dat je de spanning deelt: tijdens het debat hoorde ik dan de eindredacteur in mijn oortje, die net zo zenuwachtig was. Dit delen met collega's ga ik het meeste missen aan het werk. Want ook als je geen beste vrienden bent, maken ze toch een groot deel uit van je sociale leven."

Bekijk ook

4. Welke peiling had de meest verrassende uitslag voor jou?

"Ik heb niet zo'n goed geheugen voor peilingen, moet ik eerlijk zeggen. Het Opiniepanel is natuurlijk een heel goed gereedschap van EenVandaag. Maar als ik in de studio sta, ben ik bezig met het gesprek dat ik voer met de presentator van de paneluitslagen, niet met de uitslagen zelf. Ik kan die niet tegelijkertijd goed onthouden, dus weet ook niet meer welke uitslag mij het meest heeft verbaasd."

5. Hoeveel invloed heb je zelf gehad op de onderwerpen die behandeld werden? En ging dat weleens in tegen je eigen mening?

"Eigenlijk heb ik daar niet zo veel invloed op. EenVandaag is een olietanker die op koers vaart, er werkt een grote redactie. Ik kan wel meepraten en meedenken, maar ik ben geen eindredacteur. Toch heb ik zeker in interviews wel een belangrijke stem. En ook in de politieke debatten kan ik als presentator de richting van het gesprek bijsturen."

"Of de presentatie weleens tegen mijn eigen ideeën of mening in ging? Laat ik zeggen dat ik wel blij ben dat ik mezelf nu meer mag gaan uitspreken. Maar ik ben ook blij dat ik dat als journalist en presentator niet gedaan heb. Ik zou mezelf geen knip voor de neus waard vinden als ik in interviews een bepaalde politieke lijn zou voorstaan. Ik vind dat je als journalist niet te koop moet lopen met je eigen mening."

"Tegelijkertijd vind ik het gek om nu weg te gaan, omdat er zoveel gebeurt op het moment, waarvan je denkt: oei, waar gaat dit heen? In de Verenigde Staten durven wetenschappers zich niet meer uit te spreken, er zijn bezuinigingen op het hoger onderwijs, ook in Nederland. Het klimaat verandert. Daar maak ik me zorgen om. Het voelt als een grote opluchting dat ik niet geheimzinnig hoef te doen over waar ik mij zorgen om maak. Dat heb ik gemist de afgelopen jaren."

"Ik heb niet de illusie dat ik daar in mijn eentje iets aan kan doen. Maar alles wat journalisten, maar ook burgers doen, is op dit terrein van belang. Wat ik daarom ook ga doen is als burger mezelf meer uitspreken. Dat kan nu ook, ik ben journalist af. Misschien sluit ik me wel aan bij een politieke partij. Ik weet nog niet welke, maar ik ga het wel doen. Niet als politicus, maar gewoon als burger."

6. Wat ben je van plan om te gaan doen tijdens je pensioen?

"Ik ga eerst zeilen met mijn vrouw, een paar maanden weg. En daarna wil ik graag dingetjes doen waar ik tot nu toe niet aan toe kwam, zoals een houten bootje maken waar mijn kleinzoon in kan leren zeilen. Dat ben ik zeker van plan."

"Het is sowieso goed om weer eens met een frisse blik de wereld in te kijken, want er komt voor het werk ongetwijfeld iets anders moois in de plaats. Aan de andere kant: ik stop weliswaar met de vaste dingen, maar ik blijf nog steeds graag interviews en debatten leiden, voice-overs inspreken, misschien invallen bij een radio-uitzending. Dus als iemand ergens ziek is, weet me te vinden."

info

EenVandaag Vraagt

Bij EenVandaag heb je de mogelijkheid om vragen en ideeën in te sturen. Dat kan altijd in onze chat, of je kunt meedoen aan de gerichte EenVandaag Vraagt-oproepen die wij zo'n twee keer per week plaatsen in de Peiling-app. De Peiling-app is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

7. Hoe hoop je dat de journalistiek er de komende jaren uit gaat zien?

"Ik hoop dat de journalistiek zich opstelt als beschermer van de waarden waar wij allemaal op drijven, zoals gelijkheid, vrede, rechtvaardigheid en verdraagzaamheid. Al die dingen zijn zo belangrijk in onze democratische samenleving, en ik hoop dat journalisten daaraan meewerken. Elke journalist is op dit terrein van belang."

"Ik denk dat de meeste journalisten dit ook zo zien, sowieso al mijn collega's hier bij EenVandaag. Ik ben er trots op dat alle collega's zich ervan bewust zijn dat we een rubriek zijn die dicht bij de mens wil staan, waar de onderwerpen die we brengen echt relevant zijn, en waarin tegelijkertijd de feiten heilig zijn. Juist in deze tijd waarin onverdraagzaamheid en angst toenemen, denk ik dat het belangrijk is dat er programma's zoals EenVandaag zijn."

Presentator Pieter Jan Hagens neemt in EenVandaag afscheid van de kijkers

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Door oorlogsdreiging stappen landen uit ontwapeningsverdragen: 'Internationale spelregels staan onder druk'

Wereldwijd liggen er miljoenen landmijnen onder de grond. Hierdoor vallen er jaarlijks honderden slachtoffers. Om dit te stoppen werd in een verdrag afgesproken dat het wapen de wereld uit moest. Maar nu de spanningen toenemen, trekken landen zich terug.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant