Verkiezingen in Oekraïne terwijl het oorlog is, kan dat eigenlijk? Ja, maar het is niet zonder risico's

Kun je verkiezingen houden in een land dat in oorlog is? Daarover moet de Oekraïense president Volodymyr Zelensky een besluit nemen. Verkiezingen houden in zijn land kan, maar het wordt heel erg lastig.

De Amerikaanse senator Lindsey Graham was afgelopen week op bezoek bij Zelensky. De twee bespraken de mogelijkheid van het houden van presidentsverkiezingen volgend jaar.

Extra geld nodig

De verkiezingen in Oekraïne zouden niet doorgaan, omdat in het land de Staat van Beleg geldt. Volgens de Oekraïense grondwet worden er dan geen verkiezingen gehouden. Maar Zelensky zegt dat hij het wel overweegt. Dat is goed voor het beeld dat Oekraïne wil uitdragen: met verkiezingen kan het zich als democratie scherper afzetten tegen het regime van Vladimir Poetin in Rusland.

Alleen dat gaat geld kosten, veel meer dan normaal. Extra financiële steun is vooral nodig om de veiligheid te garanderen. Maar hoeveel er precies nodig is, is onduidelijk. Verkiezingen in een land dat in oorlog is op zijn eigen grondgebied, dat is namelijk nog nooit vertoond.

Veiligheidsrisico's

"Het lijkt mij praktisch heel erg moeilijk", zegt Eerste Kamerlid voor GroenLinks Farah Karimi, die regelmatig buitenlandse verkiezingen waarneemt. "Hoe geef je iedereen de mogelijkheid om op een eerlijke manier aan de verkiezingen deel te nemen, hoe investeer je in campagnes?", vraagt ze zich hardop af.

"En dan heb je natuurlijk nog de administratieve kant. Dat gaat allemaal met enorm grote veiligheidsvragen gepaard", zegt ze.

Hulp van andere landen

Volgens Karimi doet Zelensky er goed aan om internationale partners advies te vragen of en hoe hij verkiezingen kan organiseren als hij dat zou willen. "Denk alleen al aan de stembureaus, die moeten altijd bemenst zijn. Hoe ga je dat veilig doen?"

Ook voorziet ze problemen bij het versturen van een stempas. "Veel Oekraïners zijn gevlucht."

Veiligheid voor de waarnemers

Niet alleen de veiligheid van Oekraïners zelf staat onder druk, ook die van de honderden waarnemers die naar het land moeten afreizen om te controleren of de verkiezingen eerlijk verlopen. Karimi verwacht niet dat er toestemming komt om waarnemers echt naar een frontlinie te sturen.

"De lange termijnwaarnemers gaan normaal gesproken al weken van te voren naar het land toe en zitten verspreid over het land. Maar de korte termijnwaarnemers, waar ik er zelf ook een van ben, zitten vaak toch wel geconcentreerd bij elkaar in hotels vlak voor de verkiezingen. Dat zijn 100 tot soms wel 300 mensen", vertelt Karimi.

Hele land is doelwit

Als Karimi gevraagd zou worden als waarnemer bij de verkiezingen in Oekraïne zou ze dat ondanks de risico's wel overwegen. "Zo'n besluit moet je dan steunen", zegt ze. "Maar het definitieve besluit zou ik op dat moment van de veiligheidsadviezen laten afhangen."

Het bijzondere aan de situatie in Oekraïne is dat het hele land een doelwit is in de oorlog. "Het komt weleens voor dat er verkiezingen zijn in een land in oorlog, maar dat dan alleen de grensgebieden niet meedoen. Maar in Oekraïne is bijvoorbeeld geen garantie dat er geen inslag is in Kiev."

Oppositie

Zelensky is in Oekraïne sinds de oorlog ongekend populair. Maar dat wil niet zeggen dat er helemaal geen oppositie is.

"Als je serieuze kans wil maken, moet je in de frontlinie zijn geweest en hebben gevochten", zegt Oekraïne-deskundige van Instituut Clingendael Julia Soldatiuk-Westerveld.

Populaire tegenkandidaat

"Of je moet een fonds hebben opgezet." Ze wijst naar Serhiy Prytula. Hij is hoofd van een fonds dat geld heeft ingezameld voor het leger. "Die is nu heel populair."

De sterkste oppositiekandidaat in het parlement is nu oud-president Petro Porosjenko. "In de vorige verkiezingen was dat ook de sterkste tegenstander van Zelensky. Hij vertegenwoordigt meer de oude garde, terwijl Zelensky innoveert en dichtbij de mensen staat", legt Soldatiuk-Westerveld uit.