Als het aan de regering ligt, kan de overheid in de toekomst ingrijpen in het informeel onderwijs. Maar het conceptwetsvoorstel dat daarvoor klaarligt gaat veel te ver, vinden tegenstanders. "Grijpt diep in in de privésfeer."

Met de Wet toezicht informeel onderwijs wil het kabinet ervoor zorgen dat het makkelijker wordt om in te grijpen als er mogelijk misstanden zijn in het zogenoemde informeel onderwijs. Daaronder vallen bijvoorbeeld zondags- en koranscholen, maar ook clubs die niets met religie te maken hebben.

Bijbelles en breiclub

"Informeel onderwijs is eigenlijk alles wat mensen buiten het reguliere onderwijs bij elkaar brengt. Waar kennis wordt overgedragen en waar inzichten worden bijgebracht", legt emeritus-hoogleraar onderwijsrecht Paul Zoontjens uit.

En dat gaat niet alleen over religieus onderwijs, zoals de koranschool of bijbelles, maar ook bijvoorbeeld over de schaats- en de breiclub. "Kortom, plekken waar mensen met een gedeelde interesse samenkomen."

Ingrijpen in de privésfeer

Zoontjens noemt het conceptwetsvoorstel 'niet wenselijk'. "Het bemoeit zich met buurthuizen en achterkamertjes. Met wat daar gebeurt. En dat grijpt heel diep in in de privésfeer van mensen en de groepen waarin ze zich bevinden", vertelt hij.

"De overheid krijgt een middel in handen om wat mensen als eigen godsdienstbelijdenis of eigen meningsuiting beschouwen, om daar in te grijpen en ermee af te rekenen." Dat is 'disproportioneel' met het probleem dat het kabinet zegt te willen oplossen, volgens Zoontjens.

Joden, Christenen en Moslims ongerust

Inmiddels zijn er meer dan 2.000 verontruste reacties op het conceptwetsvoorstel. Daarnaast is een petitie tegen het voorstel inmiddels bijna 50.000 keer ondertekend. En het Overlegorgaan Joden, Christenen en Moslims (OJCM) publiceerde een verklaring waarin staat dat de wet 'disproportioneel zou ingrijpen op situaties die binnen de vrijheid van godsdienst vallen'. Ook zou de nieuwe wet 'verdere polarisatie en spanningen in de hand kunnen werken'.

Zoontjens begrijpt die zorgen: "In redelijk besloten kring moet je kunnen vinden en zeggen wat je wilt." Wat in private ruimtes gezegd wordt en daar blijft, moet niet strafbaar kunnen worden gesteld, vindt hij.

Verontrustende ontwikkeling

In het strafrecht is de beperking tot publieke ruimte geregeld, legt Zoontjens uit. "Maar met dit conceptwetsvoorstel wordt verder gegaan. Er wordt ingegrepen in ruimtes waar mensen bij elkaar komen om op allerlei vlakken dingen van elkaar te leren."

Dat hebben we in Nederland nog nooit meegemaakt, volgens Zoontjens. "Het geeft de overheid in potentie heel veel macht. Nu wordt die macht in dit wetsvoorstel wel beperkt, maar de stap die nu wordt gezet in dit opzicht, is heel verontrustend."

'Wet niet nodig'

De nieuwe wet is ook helemaal niet nodig, vervolgt hij. "Het strafrecht zoals het nu is, biedt voldoende instrumentarium om in de uiterste gevallen te kunnen optreden. We kennen in het Wetboek van Strafrecht al bepalingen over het aanzetten tot haat en geweld."

"Pas als dat terechtkomt in de publieke ruimte, dus als het de samenleving of de Staat bedreigt, is er echt iets aan de hand", is hij van mening.

Inbreuk op grondrechten

Hoe groot de kans is dat de wet er uiteindelijk komt? Er staat nationaal niks in de weg, zegt Zoontjens. Maar er zal ongetwijfeld een beroep worden ingesteld bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, verwacht hij.

"Dat Hof zal waarschijnlijk heel kritisch zijn over deze regeling. En ik denk eigenlijk dat hij door de Europese rechter zal worden afgeschoten. Het Europees Hof stelt zich altijd de vraag of een wetsvoorstel inbreuk maakt op grondrechten. Op vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst, vrijheid van vereniging en vergadering", legt hij uit.

Wet zal Europese toets niet overleven

"Dat zijn allemaal rechten die zijn vastgelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens", gaat Zoontjens verder. "De Europese rechter zal met name toetsen of deze wet noodzakelijk is in een democratische samenleving."

"De rechter zal zich onder andere de vraag stellen: los je hier eigenlijk wel een probleem mee op, voor zover er al een probleem bestaat? Zijn er geen andere middelen? Grijpt dit niet te diep in in het grondrecht? Die toets zal deze wet waarschijnlijk niet overleven."

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.

Na de arrestatie van de vermoedelijke Rotterdamse serieschutter, Sendric S., reageerde de buurt opgelucht. Toch voelen sommige wijkbewoners zich na de 3 moorden nog altijd angstig, ziet de stadsmarinier. "Dat gevoel van onveiligheid gaat nog lang door."

Door 3 fatale schietpartijen in nog geen 2 weken tijd stond eind december het leven in het Rotterdamse stadsdeel IJsselmonde even stil. Uit het niets werden 3 mannen op straat neergeschoten. Het zorgde voor een uitzonderlijk advies: 'Ga bij voorkeur niet alleen naar buiten, vermijd donkere plekken.'

Meer ernstige incidenten

Stadsmarinier Wieke van de Haterd was betrokken bij het opstellen van dat advies. Een stadsmarinier is een ambtenaar die vanuit de gemeente werkt aan de veiligheid in de buurt. Van Haterd's werkterrein is IJsselmonde, waar de schietpartijen waren. Een wijk waar de afgelopen jaren het aantal ernstige incidenten is toegenomen, zegt ze.

Na de eerste schietpartij, was nog helemaal niet duidelijk wat er aan de hand was. "Wat maakt dat deze man specifiek is uitgekozen of is het toevallig?" Er werd tegelijkertijd ook onderzoek gedaan naar het wapen. "Toen is ook het tweede slachtoffer gevallen", vertelt ze. Er werden beelden vrijgegeven, maar het leidde nog niet tot de schutter. Het derde slachtoffer viel opnieuw in hetzelfde gebied. "Toen is de link gelegd: het gaat om dezelfde dader."

'Er was echt gevaar'

De politie schaalde volgens Van de Haterd snel op waardoor alle capaciteit beschikbaar was om de schutter snel te pakken. "Omdat er echt gevaar was dat hij weer zou toeslaan." De gemeente en politie kwamen samen tot het advies niet alleen naar buiten te gaan. "Daar hebben we lang over getwijfeld", zegt ze. "Want uiteindelijk gaat het ook uit van een maakbaarheid dat het niet kan gebeuren."

Maar de situatie was uitzonderlijk. "Het was duidelijk wat zich in IJsselmonde afspeelde, er leek echt een verband", legt ze uit. En veel was ook onzeker. Er was veel politie, zichtbaar en onzichtbaar in de wijk. Ook was er veel aandacht voor. "Wat doet dat met zo'n verdachte? Escaleert het meer, wordt de situatie gevaarlijker? Daar moet je toch rekening mee houden."

Bewoners ondersteunen

Na het derde slachtoffer gaat het ineens snel. Er wordt een duidelijke foto vrijgegeven en na een klopjacht kan de politie hem inrekenen. Beelden van de inval circuleren al snel via social media, het gaat om een flat in de buurt van de schietpartijen. De 24-jarige Sendric S. werd er aangehouden, die niet officieel woont in het gebouw. De opluchting is groot. "Omdat je echt bang bent dat er nog andere slachtoffers gaan vallen."

De strafzaak tegen S. begint, over een motief is niets bekend. Wijkmarinier Van de Haterd is nog erg bezig met het organiseren van de nazorg in de wijk. "Het effect van dat gevoel van onveiligheid dat gaat heel lang door", vertelt ze. "We zijn met z'n allen druk bezig om te kijken wat we kunnen doen om de bewoners hierin te ondersteunen".