Afgelopen winter zijn er meer bijen gestorven dan normaal. De sterfte liep al op: ruim 13 procent in 2020 tot 18,4 procent in 2022. Maar dit jaar gaat het over 37 procent. En dat is zorgwekkend, zegt directeur Jaap Molenaar van de Bijenstichting.

Die cijfers blijken uit onderzoek van imker Sonne Copijn van de Bee Foundation, die zich bezighoudt met een groot onderzoek onder al haar Nederlandse collega's. Er sterven altijd wel bijen in de winter, maar deze eerste cijfers laten de alarmbellen afgaan.

Schrikbarend

"Het zijn echt schrikbarende cijfers", zegt directeur Jaap Molenaar van de Bijenstichting. "Het is echt veel hoger dan gemiddeld. Veel honingbijen hebben de winter niet overleefd."

Normaal wordt er wel uitgegaan van 10 tot 15 procent sterfte, maar veel van de imkers zijn de helft van hun bijen kwijt. "Sommigen zelfs alles", zegt Molenaar.

Combinatie van oorzaken

Wat kan dan een verklaring zijn voor die oversterfte? "Het gaat meestal om een combinatie van oorzaken", legt Molenaar uit. "Bij te weinig nectar kunnen honingbijen geen honing produceren voor tijdens de winter."

"En sommige bijen kunnen in aanraking gekomen met bestrijdingsmiddelen die insecten doden, die worden gebruikt in de land- en tuinbouw. Maar ook onkruidbestrijder is veel schadelijker voor bijen dan gedacht. En mijten en virussen spelen een grote rol binnen een kolonie, zoals bij de honingbij."

Verschillende omgevingen

Maar om te zeggen wat deze keer de grote boosdoener is, is moeilijk. "Je hebt veel data nodig om dit echt goed te kunnen analyseren", zegt Molenaar.

"Bijen leven over een langere periode, dus dat is altijd lastig", begint hij. "Bijenvolken in de natuur hebben met veel verschillende factoren te maken. Een bijenkast in Limburg heeft een andere omgeving dan eentje in Noord-Groningen. En een kast in de buurt van land- en tuinbouw heeft meer last van bestrijdingsmiddelen dan die in een natuurgebied."

Warme winter

En dan is er ook nog een andere mogelijke factor die om de hoek komt kijken: klimaatverandering. "Dat is een steeds grotere oorzaak van sterfte", benadrukt Molenaar. "Bij hommels, een bijensoort, is er al onderzoek naar gedaan. Voor hen zijn bestrijdingsmiddelen schadelijker bij hogere temperaturen. En die honingbijen hebben natuurlijk ook de warme zomer meegemaakt."

Maar ook de warme winter die we hebben gehad speelt een rol. "Vroeger had je strenge winters en bleven bijen in de kast zitten", zegt Molenaar. 'Maar nu schommelden de temperaturen. Dan gaan de bijen weer naar buiten en verspillen ze energie, terwijl er nog geen voedsel voor ze is."

Meer bloemen in de tuin

De oplossingen klinken daarom simpel. "Er moet een enorme verandering komen in de tuinen van mensen en in het agrarisch gebied: plant meer bloemen", roept Molenaar op. En het is ook beter als er minder bestrijdingsmiddelen worden gebruikt, voegt hij toe. Met dat laatste is de Europese Unie bezig, onder andere vanwege een petitie die ook Molenaar heeft ondertekend.

Maar wat hem betreft gaat dat toch niet snel genoeg. "Dat doen ze in een veel lager tempo dan wij hebben geadviseerd. Maar er wordt gelukkig ook geld vrij gemaakt om meer onderzoek te doen naar bijen", zegt hij. "De Europese Commissie staat er in ieder geval achter, maar niet alle Europese landen stemmen daar mee in."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."