Veel meer dode bijen dan normaal: dit is waarom de oorzaak zo moeilijk te achterhalen is

Afgelopen winter zijn er meer bijen gestorven dan normaal. De sterfte liep al op: ruim 13 procent in 2020 tot 18,4 procent in 2022. Maar dit jaar gaat het over 37 procent. En dat is zorgwekkend, zegt directeur Jaap Molenaar van de Bijenstichting.

Die cijfers blijken uit onderzoek van imker Sonne Copijn van de Bee Foundation, die zich bezighoudt met een groot onderzoek onder al haar Nederlandse collega's. Er sterven altijd wel bijen in de winter, maar deze eerste cijfers laten de alarmbellen afgaan.

Schrikbarend

"Het zijn echt schrikbarende cijfers", zegt directeur Jaap Molenaar van de Bijenstichting. "Het is echt veel hoger dan gemiddeld. Veel honingbijen hebben de winter niet overleefd."

Normaal wordt er wel uitgegaan van 10 tot 15 procent sterfte, maar veel van de imkers zijn de helft van hun bijen kwijt. "Sommigen zelfs alles", zegt Molenaar.

Combinatie van oorzaken

Wat kan dan een verklaring zijn voor die oversterfte? "Het gaat meestal om een combinatie van oorzaken", legt Molenaar uit. "Bij te weinig nectar kunnen honingbijen geen honing produceren voor tijdens de winter."

"En sommige bijen kunnen in aanraking gekomen met bestrijdingsmiddelen die insecten doden, die worden gebruikt in de land- en tuinbouw. Maar ook onkruidbestrijder is veel schadelijker voor bijen dan gedacht. En mijten en virussen spelen een grote rol binnen een kolonie, zoals bij de honingbij."

Verschillende omgevingen

Maar om te zeggen wat deze keer de grote boosdoener is, is moeilijk. "Je hebt veel data nodig om dit echt goed te kunnen analyseren", zegt Molenaar.

"Bijen leven over een langere periode, dus dat is altijd lastig", begint hij. "Bijenvolken in de natuur hebben met veel verschillende factoren te maken. Een bijenkast in Limburg heeft een andere omgeving dan eentje in Noord-Groningen. En een kast in de buurt van land- en tuinbouw heeft meer last van bestrijdingsmiddelen dan die in een natuurgebied."

Warme winter

En dan is er ook nog een andere mogelijke factor die om de hoek komt kijken: klimaatverandering. "Dat is een steeds grotere oorzaak van sterfte", benadrukt Molenaar. "Bij hommels, een bijensoort, is er al onderzoek naar gedaan. Voor hen zijn bestrijdingsmiddelen schadelijker bij hogere temperaturen. En die honingbijen hebben natuurlijk ook de warme zomer meegemaakt."

Maar ook de warme winter die we hebben gehad speelt een rol. "Vroeger had je strenge winters en bleven bijen in de kast zitten", zegt Molenaar. 'Maar nu schommelden de temperaturen. Dan gaan de bijen weer naar buiten en verspillen ze energie, terwijl er nog geen voedsel voor ze is."

Meer bloemen in de tuin

De oplossingen klinken daarom simpel. "Er moet een enorme verandering komen in de tuinen van mensen en in het agrarisch gebied: plant meer bloemen", roept Molenaar op. En het is ook beter als er minder bestrijdingsmiddelen worden gebruikt, voegt hij toe. Met dat laatste is de Europese Unie bezig, onder andere vanwege een petitie die ook Molenaar heeft ondertekend.

Maar wat hem betreft gaat dat toch niet snel genoeg. "Dat doen ze in een veel lager tempo dan wij hebben geadviseerd. Maar er wordt gelukkig ook geld vrij gemaakt om meer onderzoek te doen naar bijen", zegt hij. "De Europese Commissie staat er in ieder geval achter, maar niet alle Europese landen stemmen daar mee in."