radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Veel meer dode bijen dan normaal: dit is waarom de oorzaak zo moeilijk te achterhalen is

Veel meer dode bijen dan normaal: dit is waarom de oorzaak zo moeilijk te achterhalen is
Waar komt de grote bijensterfte vandaan?
Bron: ANP

Afgelopen winter zijn er meer bijen gestorven dan normaal. De sterfte liep al op: ruim 13 procent in 2020 tot 18,4 procent in 2022. Maar dit jaar gaat het over 37 procent. En dat is zorgwekkend, zegt directeur Jaap Molenaar van de Bijenstichting.

Die cijfers blijken uit onderzoek van imker Sonne Copijn van de Bee Foundation, die zich bezighoudt met een groot onderzoek onder al haar Nederlandse collega's. Er sterven altijd wel bijen in de winter, maar deze eerste cijfers laten de alarmbellen afgaan.

Schrikbarend

"Het zijn echt schrikbarende cijfers", zegt directeur Jaap Molenaar van de Bijenstichting. "Het is echt veel hoger dan gemiddeld. Veel honingbijen hebben de winter niet overleefd."

Normaal wordt er wel uitgegaan van 10 tot 15 procent sterfte, maar veel van de imkers zijn de helft van hun bijen kwijt. "Sommigen zelfs alles", zegt Molenaar.

Combinatie van oorzaken

Wat kan dan een verklaring zijn voor die oversterfte? "Het gaat meestal om een combinatie van oorzaken", legt Molenaar uit. "Bij te weinig nectar kunnen honingbijen geen honing produceren voor tijdens de winter."

"En sommige bijen kunnen in aanraking gekomen met bestrijdingsmiddelen die insecten doden, die worden gebruikt in de land- en tuinbouw. Maar ook onkruidbestrijder is veel schadelijker voor bijen dan gedacht. En mijten en virussen spelen een grote rol binnen een kolonie, zoals bij de honingbij."

Bekijk ook

Verschillende omgevingen

Maar om te zeggen wat deze keer de grote boosdoener is, is moeilijk. "Je hebt veel data nodig om dit echt goed te kunnen analyseren", zegt Molenaar.

"Bijen leven over een langere periode, dus dat is altijd lastig", begint hij. "Bijenvolken in de natuur hebben met veel verschillende factoren te maken. Een bijenkast in Limburg heeft een andere omgeving dan eentje in Noord-Groningen. En een kast in de buurt van land- en tuinbouw heeft meer last van bestrijdingsmiddelen dan die in een natuurgebied."

Warme winter

En dan is er ook nog een andere mogelijke factor die om de hoek komt kijken: klimaatverandering. "Dat is een steeds grotere oorzaak van sterfte", benadrukt Molenaar. "Bij hommels, een bijensoort, is er al onderzoek naar gedaan. Voor hen zijn bestrijdingsmiddelen schadelijker bij hogere temperaturen. En die honingbijen hebben natuurlijk ook de warme zomer meegemaakt."

Maar ook de warme winter die we hebben gehad speelt een rol. "Vroeger had je strenge winters en bleven bijen in de kast zitten", zegt Molenaar. 'Maar nu schommelden de temperaturen. Dan gaan de bijen weer naar buiten en verspillen ze energie, terwijl er nog geen voedsel voor ze is."

Bekijk ook

Meer bloemen in de tuin

De oplossingen klinken daarom simpel. "Er moet een enorme verandering komen in de tuinen van mensen en in het agrarisch gebied: plant meer bloemen", roept Molenaar op. En het is ook beter als er minder bestrijdingsmiddelen worden gebruikt, voegt hij toe. Met dat laatste is de Europese Unie bezig, onder andere vanwege een petitie die ook Molenaar heeft ondertekend.

Maar wat hem betreft gaat dat toch niet snel genoeg. "Dat doen ze in een veel lager tempo dan wij hebben geadviseerd. Maar er wordt gelukkig ook geld vrij gemaakt om meer onderzoek te doen naar bijen", zegt hij. "De Europese Commissie staat er in ieder geval achter, maar niet alle Europese landen stemmen daar mee in."

Remko Theulings legt in de studio uit waarom de plotselinge bijensterfte zo moeilijk te verklaren is

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

'Steun aan OekraĂŻne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen

'Steun aan OekraĂŻne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen
Defensieminister Brekelmans
Bron: EenVandaag

PVV-leider Wilders gaf vandaag aan tegen het sturen van Nederlandse troepen naar OekraĂŻne te zijn. Defensie-minister Brekelmans reageert hier koeltjes op. "Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat dat we OekraĂŻne onverminderd zullen steunen."

De plannen tot het vormen van een internationale troepenmacht voor de bescherming van OekraĂŻne veroorzaken een nieuwe splijtzwam in de regeringscoalitie. PVV-leider Geert Wilders is hier standvastig op tegen en gaat lijnrecht in tegen premier Dick Schoof.

Nog steeds positief over Amerika

Minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) vertelt tegenover EenVandaag dat het kabinet vasthoudt aan het eigen regeerprogramma. "Dit is het standpunt van de heer Wilders. Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat we OekraĂŻne onverminderd zullen steunen."

Brekelmans blijft na het tumult van afgelopen week, waarin de Amerikaanse president Donald Trump Europa niet aan de onderhandelingstafel uitnodigde, positief over de Amerikanen. "Ik vertrouw de Amerikanen nog steeds, want ik heb ze ook horen zeggen dat voor hen de NAVO relevanter is dan ooit. En de NAVO is natuurlijk onze belangrijkste veiligheidsgarantie."

'Escalatie-dominantie'

Voor het Nederlandse kabinet blijft de Amerikaanse steun noodzakelijk bij het vormen van een 'robuuste vredesmacht' die OekraĂŻne moet beschermen. Brekelmans: "De 'backing' van de Amerikanen blijft nodig. Je hebt, om in militaire termen te spreken, altijd een escalatie-dominantie nodig ten opzichte van je tegenstander."

Hij legt uit: "Dus stel dat Rusland een eventueel vredesbestand gaat testen en ze zouden aansturen op een conflict, dan moeten ze weten dat ze bij iedere stap die ze zetten een sterkere tegenstander tegenover zich hebben. En daar hebben we Amerikanen echt voor nodig."

Minister Brekelmans over weigering PVV om troepen naar OekraĂŻne te sturen

'Europa moet plek aan tafel verdienen'

De defensieminister verwacht overigens dat Europa in een later stadium wel mag plaatsnemen aan de onderhandelingstafel. "Ik heb de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio horen zeggen dat als de gesprekken concreter worden, dat dan natuurlijk ook OekraĂŻne en Europa aan tafel zullen komen."

"Maar we zullen als Europa die plek ook moeten verdienen", gaat hij verder. "En die plek verdien je door duidelijk aan te geven wat wij als Europa militair in te brengen hebben. En vandaar dat wij als Europese landen nu huiswerk te doen hebben om gezamenlijk tot zo'n plan te komen."

Brede puzzel om te leggen

Over wat Nederland concreet aan materieel en troepen kan leveren aan een eventuele vredesmacht, blijft de minister vaag. "Wij kunnen als Nederland natuurlijk in alle domeinen wel iets leveren, maar daar zullen we goed naar moeten kijken."

"Het is niet zo dat wij allerlei F-35's, of schepen, of troepen klaar hebben staan, die ergens staan te wachten. Die zijn ook ingepland om een bijdrage aan de NAVO te leveren. Die brede puzzel moeten we eerst leggen."

Debat

Brekelmans zegt dat er gekeken kan worden wat we kunnen doen, als er een duidelijk mandaat en rugdekking van de VS is. "Ook in het parlement moet dan besloten worden of Nederland wel of geen bijdrage kan leveren."

Morgen debatteert de Tweede Kamer over welke positie Nederland moet innemen bij de onderhandelingen om een einde te maken aan de oorlog in OekraĂŻne.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is
Een Nederlandse militair in Rukla bij de Russische grens
Bron: ANP

Trump wil dat we 5 procent van ons bbp uitgeven aan defensie. En ook de de Europese leiders vinden dat er nog meer geld naar defensie moet, nu we niet meer op onze Amerikaanse 'vrienden' kunnen vertrouwen. Maar het ophogen van het budget, heeft gevolgen.

Elke euro kan je natuurlijk maar een keer uitgeven, zegt financieel journalist van de Telegraaf Martin Visser. Dus een verhoging van het defensiebudget zou niet zonder gevolgen zijn.

Duizelingwekkende bedragen

1 procent meer of minder klinkt misschien als niet zoveel, maar het gaat om duizelingwekkende bedragen legt Visser uit. "1 procent van het bbp is ongeveer 10 miljard. We geven nu ongeveer 2 procent uit, dus dat is iets meer dan 20 miljard. Wanneer dat 5 procent wordt, moet er dus nog 30 miljard bij."

Dat is ongeveer evenveel als wat we aan onderwijs uitgeven, zegt Visser. "Ter vergelijking: het meeste geld gaat naar de zorg en de sociale zekerheid, daar wordt jaarlijks boven de 100 miljard aan uitgegeven."

Bezuinigingen of staatsschuld

Willen we meer aan defensie uitgeven, dan zijn er eigenlijk twee opties, volgens Visser. "Of je haalt het ergens anders vandaan, dus bezuinigen, of je laat de staatsschuld oplopen."

Beide opties zijn ingewikkeld. Bezuinigen wil eigenlijk niemand en de vraag is dan vooral: waarop? "Dat is een politieke keuze, maar je zag bij de bezuinigingen op het onderwijs bijvoorbeeld al dat er veel weerstand is."

Bekijk ook

Hoge bedragen

Ook de hoogte van de bedragen zorgt daarbij voor gevoeligheid. "In Den Haag gaat het al weken over een btw-verhoging. Dat gaat om 1 miljard", vergelijkt hij.

"Bij zulke forse verhogingen in de defensie-uitgaven wordt dat alleen maar lastiger, want dan gaat het om grotere bedragen die ergens weggehaald moeten worden."

Ongemak

De andere optie, een hogere staatsschuld, is ongemakkelijk voor Nederland, vindt Visser. "Wij zijn het land dat altijd anderen de les lezen op het gebied van staatsschuld. Wij zijn daar zelf erg strikt op."

Wanneer wij de staatsschuld op laten lopen, zijn we niet meer geloofwaardig naar andere landen, gaat Visser verder. "En dan geven we hen eigenlijk een vrijbrief."

Bekijk ook

Tussenkop

Minister van financiën Heinen zei maandag in Brussel dat hij het ook niet ziet zitten om met Europese landen samen geld te lenen voor defensie-investeringen. "Deze opgave loopt echt via de nationale begrotingen", zegt Heinen. "Landen zullen daar zelf moeilijke keuzes moeten maken."

Visser roept politici op die keuzes wel te maken. "NAVO-baas Rutte heeft geopperd om het via de 'kaasschaafmethode' te doen en het overal een beetje weg te halen, maar het kan ook zijn dat er minder geld naar uitkeringen gaat omdat er meer naar defensie moet." Het zal dus een lastige afweging zijn om te kijken waar het geld precies vandaan moet komen.

Haalbaarheid

Visser zelf ziet het niet gebeuren dat we 5 procent gaan uitgeven aan defensie. Los van de vraag waar het geld vandaan moet komen, is het ook de vraag waar je het aan uitgeeft, zegt hij.

"Het geld gaat vooral zitten in mensen en materiaal. Defensie heeft behoefte aan mankracht, zowel militairen als niet-militairen. Het probleem is momenteel dat je het geld niet uitgegeven krijgt. Al maak je het geld vrij, er is ook nog een personeelstekort", zegt hij tot slot.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant