Niet alleen kinderen, ook volwassen zusters en paters werden slachtoffer van seksueel misbruik in de Katholieke Kerk. Het Vaticaan start een groot onderzoek naar wangedrag van monniken in Nederlandse en Vlaamse kloosters. "Structuur is dictatoriaal."

Dat er sprake is van een nieuwe en mogelijk grote misbruik-affaire binnen de Katholieke Kerk, werd recent duidelijk toen de benedictijnse congregatie in Rome, een belangrijke kloosterorde binnen de Katholieke Kerk, een alarmerend bericht de wereld in stuurde. De boodschap: het Vaticaan gaat alle benedictijnse abdijen in Nederland en Vlaanderen doorlichten en onderzoek doen naar wangedrag binnen de kloostermuren.

Onderzoek naar Nederlandse en Vlaamse abdijen

Uit navraag van EenVandaag blijkt dat zit zogenaamde canonische onderzoek zich in Nederland richt op de kloosters in Teteringen, Doetinchem, Tilburg en Vaals. En op vier Vlaamse kloosters in Affligem, Dendermonde, Leuven en Steenbrugge.

Een woordvoerder van de Congregatie in Rome laat weten dat er extra aandacht gaat naar wat zich in de abdij in Doetinchem heeft afgespeeld.

Structureel probleem

Rik Devillé (80) is een Vlaamse priester in ruste. Hij staat bekend om zijn inzet voor slachtoffers van misbruik in de Katholieke Kerk en stelt dat er sprake is van een 'structureel probleem' in veel kloosters in Nederland en Vlaanderen.

En hij kan het weten, want in zijn meest recente boek 'Donkere Gangen' sprak hij met ruim 300 paters en nonnen die in Nederlandse en Vlaamse abdijen slachtoffer zijn geworden van misbruik. Uit een gevoel van diepe schaamte, hebben ze hier jaren over gezwegen, legt Devillé uit.

Schroom en schaamte

"Je zag dat ook bij het kindermisbruik in de kerk", gaat hij verder. "Volwassenen beginnen daar nu pas over te praten. Die hebben daar een enorme schroom en schaamte over, die durven dat bijna niet te doen. Dat duurt decennia."

"Sommige hebben vaak gedacht: ik moet iets vertellen, maar durven het dan toch weer niet. Bang om niet geloofd te worden. Datzelfde proces zie je nu bij hen die slachtoffer zijn geworden in de abdijen. Nu komen de verhalen pas, soms een halve eeuw later."

Kwetsbare jongvolwassen

Wat dit misbruik van jongvolwassenen zo kenmerkend maakt, is dat het om diep gelovige mensen gaat die hun leven volledig in dienst stellen van het klooster, zegt de priester. Volgens hem maakt dit hen extra kwetsbaar voor misbruik.

"Het ging om jongvolwassenen die de abdij intraden en een hoog ideaal hadden. Mensen die diep geloof hadden en iets van hun leven wilde maken." Deze jonge idealistische mensen komen vervolgens in het zeer hiërarchische systeem van een klooster terecht, waar ze geleidelijk aan hun eigen identiteit verliezen.

Dictatoriaal systeem

"De structuur is dictatoriaal, een abdij is een zeer gesloten gemeenschap, gericht op geheimhouding", vertelt Devillé. "Als je dan geleidelijk aan in een sektarische omgeving komt die je helemaal inpalmt, je een mooie spiegel voorhoudt. En er vervolgens voor zorgt dat je dingen die typisch van jou zijn, niet meer mag doen. Dan word je persoonlijkheid afgebroken."

"Je wordt dan helemaal ingekapseld in zo'n leefwereld. Dan kan het gebeuren dat je op gegeven moment leeft als een levende dode." Volgens de priester worden de persoonlijkheid van deze jongen mensen zelfs 'kapotgemaakt'.

'Kom je psychologisch niet meer uit'

Wanneer deze jonge kloosterlingen dan slachtoffer worden van misbruik durven ze daar niet over te praten. Ze zijn bang om alles te verliezen, legt de priester uit. "De hoofdthema's in het kloosterleven zijn onderdanigheid en gehoorzaamheid. Dus als moeder overste zegt dat je moet zwijgen over de problemen die je hebt met een pater, dan doe je dat ook."

"Want, je kunt niet weg en je hebt geen bondgenoten. Dus als jouw geestelijk begeleider jou misbruikt, dan zit je totaal klem en opgesloten. Daar kom je psychologisch niet meer uit."

'Ze denken dat het erbij hoort'

Devillé slaakt een zucht van verdriet. "Ik vind het zo zielig voor al deze slachtoffers. Ik krijg ze aan de telefoon. Hun huwelijk is om zeep geholpen, ze zijn aan de drank geraakt."

"Het ergste nog is, het zijn allemaal diep gelovige mensen die vanuit hun geloof werkten in het klooster. Ze dachten op een gegeven moment dat het erbij hoort, dat misbruik."

'De kerk wil alles wegstoppen'

Seksueel misbruik, geweld, pesterijen, machtsmisbruik. Jarenlang bleven al deze verhalen verborgen achter de muren van de abdijen. De vraag is of er ,nu er een groot onderzoek komt, vanuit het Vaticaan in Rome er meer openheid komt over wat er werkelijk heeft plaatsgevonden in deze kloosters.

Devillé is, na 30 jaar ervaring als klokkenluider binnen de kerk, zeer sceptisch over. "Vroeger zou ik nog gezegd hebben, misschien verandert er eindelijk iets. Maar nu geloof ik er niks van. De Kerk wil alles weten om het vervolgens weer diep weg te stoppen. Er komt een nieuwe structuur die ervoor zorgt dat er nog minder naar buiten komt. Dus nee, dit gaat niks brengen helaas."

'Mijn deur staat open'

De Vlaamse priester maakt zich ook geen illusies, dat het er nu beter aan toe gaat in de kloosters. Sterker, hij hoort de verhalen van misbruik nog steeds. "Ik spreek nog steeds mensen die mij aanspreken over wat er in kloosters gebeurt. Deze problematiek is niet van een ver verleden, maar van vandaag."

Verder blijft Devillé zich wel inzetten voor hen die slachtoffer zijn geworden. "Ik had gehoopt dat het er niet was, al dat misbruik. Maar het seksueel misbruik binnen de kerk is zo specifiek. Het splijt hele families. Ik voel dat verdriet en onrecht nog altijd. Die mensen kunnen er nergens mee terecht. Dus als ik dan dat eerste opstapje kan zijn, ze kan helpen een beetje moed te verzamelen, dan blijven ze altijd welkom. Mijn deur staat open."

Geen inhoudelijke reactie

Over het verdere verloop van het onderzoek onder leiding van het Vaticaan, laat de woordvoerder van de Roomse Congregatie der Benedictijnen aan EenVandaag weten dat het streven is om voor de zomer het onderzoek naar de abdijen af te ronden.

In de tussentijd worden er over het onderzoek geen inhoudelijke mededelingen gedaan.

President Donald Trump zette deze maand een Salvadoriaan de VS uit. Dat mocht niet, bleek achteraf. Het Hooggerechtshof eist nu dat de president deze uitzetting terugdraait. Maar Trump weigert. Dit zorgt voor woede in het land, ook bij zijn kiezers.

Trump negeert vaker de uitspraken van rechters, maar nooit eerder een van het Hooggerechtshof. Toch lijkt het alsof zijn houding tegenover het hoogste rechtsorgaan in de Verenigde Staten geen gevolgen zal hebben. En hierdoor rijst de vraag: is de wet nog wel wat waard in de VS? We vroegen het aan Amerika-verslaggever Tom van 't Einde.

1. Wat is er precies gebeurd in de Verenigde Staten?

"Het gaat dus om Kilmar Abrego Garcia die legaal in Amerika verbleef. Hij woonde met zijn vrouw en kinderen in de staat Maryland en is eigenlijk zomaar opgepakt en op het vliegtuig gezet, zonder een proces", legt Van 't Einde uit.

Abrego Garcia werd op bevel van president Donald Trump naar een terreurgevangenis in El Salvador gevlogen. Maar achteraf blijkt dat dit wettelijk niet mag. "En daarvan heeft Trump al gezegd: dat was een fout, hadden we nooit moeten doen", weet Van 't Einde. "En dat is heel bijzonder, dat Trump zelf toegeeft dat hij fout zit. Het is uniek."

2. Wat wordt er gedaan om deze fout recht te zetten?

"Het Hooggerechtshof heeft gezegd dat dit niet klopt", antwoordt de Amerika-verslaggever. Het is dan ook de bedoeling dat Abrego Garcia terugkeert naar de Verenigde Staten. Maar dat is tot nu toe nog niet gebeurd. "Trump weigert dit te doen. Hij zegt dat hij officieel niet bij machte is om deze man terug te halen uit El Salvador." Alleen daar blijkt niets van te kloppen.

"Trump en de Amerikaanse regering betalen voor de gevangenen die ze in deze gevangenis in El Salvador stoppen. Daar gaat zo'n 6 miljoen aan Amerikaans geld naartoe. Ook heeft hij een heel goede band met de president van El Salvador, Nayib Bukele. Die was gister zelfs nog in het Witte Huis. Dus als Trump zegt dat die meneer per direct moet worden teruggevlogen, dan is dat zo geregeld. Maar hij wil dat niet en negeert hier dus ook de uitspraak van het Hooggerechtshof mee. En dat is wel echt uniek."

3. Waarom kiest Trump ervoor om deze uitspraak te negeren?

Volgens Van 't Einde heeft dit vooral te maken met dat Trump meer macht wil hebben dan hij daadwerkelijk heeft. "Hij wil kijken hoe ver zijn macht echt reikt. Als president wil hij veel meer macht hebben dan hij eigenlijk heeft vanuit zijn ambt, dus probeert hij dit op zoveel mogelijk vlakken uit te breiden en te kijken óf er wordt ingegrepen."

"En als hij hier vrijspel krijgt dan geeft hem dat ook weer ruimte op andere gebieden", denkt de verslaggever. "Dus het is eigenlijk gewoon een spel dat hij speelt."

4. Zijn andere Republikeinen het eens met Trumps?

"Hij wil dat iedereen loyaal is aan hem, dat niemand iets tegen hem durft in te gaan", zegt Van 't Einde. En dat geldt ook voor zijn partijgenoten. Wie hem tegenspreekt raakt vaak zijn of haar baan in de politiek kwijt. Mochten ze het niet eens zijn met de president, zullen ze dat dus niet makkelijk uiten.

"Vroeger waren er mensen die zich durfden uit te spreken tegen Trump zijn plannen, maar die zijn nu allemaal weg. Zij zijn allemaal bang voor hem. Zijn minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio bijvoorbeeld, die was vroeger heel kritisch maar die is nu bang om een onvertogen woord over Trump uit te spreken." Wat Trump doet is volgens de Amerika-verslaggever dan ook 'pure intimidatie'.

5. Wat betekent dit voor de democratie in de VS?

Als er niemand ingrijpt, kan dit volgens de verslaggever grote gevolgen hebben voor burgers van de Verenigde Staten. "Hij kan dan alle wetten in de wind gaan slaan. En als hij er zin in heeft kan hij ook Amerikaanse staatsburgers het land uitzetten of deporteren naar een andere gevangenis, zonder enig proces."

De Amerikaanse president heeft eerder al laten weten hier best voor open te staan, weet Van 't Einde. "Het kan dus elke Amerikaan die een politieke tegenstander van Trump is overkomen. Het is nu nog niet zover, maar dat is wel wat er op het spel staat."

6. Is er hier al iets van te merken in de maatschappij?

Volgens Van 't Einde wel. Hij noemt als voorbeeld Donald Trumps eis aan de prestigieuze Amerikaanse universiteit Harvard. "Daar wil hij bepalen wat voor lessen ze geven, ze mogen geen diversiteitsbeleid meer hebben en pro-Palestijnse demonstraties moeten worden verboden."

Harvard weigert dit tot nu toe te doen. Als tegenreactie heeft de regering maandag 2,2 miljard dollar aan overheidsgeld voor de universiteit bevroren. Dit komt neer op zo'n 1,9 miljard euro. "De democratie is dus zeker in gevaar."

7. Is er iemand die Trump kan tegenhouden?

Dat kan nog weleens moeilijk worden, denkt Van 't Einde. Ook noemt hij het gedrag van Trump tegenover het Hooggerechtshof gek: "Het bestaat nota bene voor een heel groot deel uit conservatieve rechters. En drie van de zes heeft hij zelf benoemd. Dus een meerderheid staat helemaal aan Trump zijn kant." Maar zelfs daar wil de president dus niet naar luisteren. "De 'checks and balances', zoals dat zo mooi heet, die in een democratie zijn verweven die werken straks misschien dus niet meer."

8. Wat betekent dit voor het bondgenootschap tussen Europa en Amerika?

"Die vriendschap zijn we natuurlijk sowieso aan het verliezen", antwoordt Van 't Einde. "Amerika heeft zich altijd opgesteld als voorbeeld van hoe je een democratie kan inrichten. Ze hebben zichzelf ook jarenlang verkocht aan de rest van de wereld, maar die tijd is wel voorbij."

Maar bondgenoten zijn we nog wel en dat zullen we voorlopig nog blijven, voorspelt hij. "Europa is ook heel opportunistisch. Als we geld kunnen verdienen, dan zijn we ook bondgenoten met dictators en autocraten. Dus stel dat het echt die kant opgaat met de Verenigde Staten, dan kunnen we dat nog prima blijven."

De opvang van Oekraïners in Nederland loopt spaak. Er is acuut meer geld nodig. De twaalf Commissarissen van de Koning en een delegatie van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten houden daarom donderdagochtend spoedberaad met asielminister Faber (PVV).

Gemeenten kunnen de voortdurende en oplopende vraag naar opvanglocaties voor Oekraïners niet bijbenen. Daardoor worden Oekraïense gezinnen die net in Nederland aankomen vaak van het kastje naar de muur gestuurd, van de ene gemeente naar de andere. In het uiterste geval kan het Rode Kruis een hotelovernachting aanbieden aan gezinnen, ouderen of zieke mensen.

121.000 Oekraïners in Nederland

Inmiddels hebben ruim 121.000 Oekraïners zich geregistreerd bij Nederlandse gemeenten. Dat is het hoogste aantal sinds de invasie van Rusland in Oekraïne in februari 2022. Het 'record' wordt van maand tot maand verbroken, mede omdat er bijna geen uitstroom is.

De afspraak donderdag tussen alle Commissarissen van de Koning en de minister is heel kort tevoren gepland. Om de volle agenda's te omzeilen, gaat het om een online overleg. Al om half negen 's ochtends begint de bespreking.

Geen helder plan

"Hier in Utrecht zitten we helemaal vol. We hebben het laatste bed deze week moeten vergeven", zegt Rachel Streefland. Zij is wethouder in Utrecht en verantwoordelijk voor de portefeuilles Asiel en Integratie.

"Er is nergens meer plek. Het grote vraagstuk is nu dat we of bestaande locaties moeten verlengen of nieuwe locaties moeten vinden. En er komt geen enkele helderheid hoe we dat moeten doen. We zijn bang dat het gaat leiden tot mensen op straat."

'Wegkijken kan echt niet meer'

Streefland is ook bestuurslid van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en zit donderdag bij het spoedoverleg met de asielminister. De provincies en de gemeenten willen dat minister Faber op korte termijn helderheid geeft over de financiering van nieuwe locaties of die verlengd moeten worden.

"Wegkijken kan echt niet meer. We moeten voorkomen dat mensen op straat komen, terwijl het echt vaak om vrouwen en kinderen gaat. We hebben ons te verhouden tot de Europese wetgeving dat mensen moeten worden opgevangen als mensen in oorlog zijn."

Tientallen vluchtelingen per week

Regiomanager Midden-Nederland van het Rode Kruis Cora Gerritsen, ziet wat het betekent dat gemeenten geen ruimte meer hebben. "We ontvangen enkele tientallen mensen uit Oekraïne elke week. Sinds de Jaarbeurs is gesloten in augustus vorig jaar en omdat ze niet bij gemeenten terecht kunnen, komen ze als laatste kans bij het Rode Kruis, ook hier in Utrecht."

"En dan lopen ze hier binnen met koffers, met een kind op de arm, oud, jong, of ziek. Op die manier komen ze hier aan en dan hopen ze nog ergens een plekje te vinden."

Laatste hoop

"We luisteren naar hun verhaal, waar ze vandaan komen, wat ze hebben meegemaakt onderweg, we laten ze even bijkomen", gaat Gerritsen verder. "En we kijken dan of we een plekje voor ze kunnen vinden. Inmiddels zijn ze dan al bij een gemeente geweest, bij verschillende gemeenten soms, en daar is het niet gelukt."

"En daar horen ze: er is geen plek meer in Nederland. En dan bellen we met de Veiligheidsregio's of locaties in het land, die wij goed kennen, of er wellicht tóch nog plek is. We willen met z'n allen graag dat er via gemeentes plekken gevonden worden. Maar het lukt gewoon niet meer. En dan is het Rode Kruis voor deze mensen de laatste strohalm."

'Er is nog steeds geweld'

Waarom er nu, 3 jaar na het uitbreken van de oorlog, nog steeds mensen uit Oekraïne naar Nederland komen? "Er is nog steeds geweld", antwoordt de regiomanager.

"We hebben afgelopen weekend gezien wat er in Soemy gebeurd is. En dat is op verschillende plekken in Oekraïne nog steeds aan de gang. Mensen beslissen nog steeds om hun land te verlaten en komen dus ook naar Nederland."