De overheid moet meer doen om de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen terug te dringen. Dat is de uitspraak van het gerechtshof in Den Haag in hoger beroep in de klimaatzaak tussen duurzaamheidsgroep Urgenda, in samenwerking met honderden mede-eisers, en de Nederlandse Staat. Daarmee blijft de uitspraak van de rechter drie jaar geleden, waarin Urgenda gelijk kreeg, gehandhaafd. Tot vreugde van de mede-eisers. 

De wens van Urgenda waarbij de overheid de uitstoot van CO2 moet terugdringen met 25% in 2020 ten opzichte van 1990, valt volgens het gerechtshof in Den Haag onder de zorgplicht van de staat om zijn burgers te beschermen. De overheid moet meer en sneller actie ondernemen om de uitstoot terug te dringen. De tegenargumenten van de Staat zijn volgens het hof niet overtuigend. 

Hoe zat het ook weer met deze klimaatwet?  

Op 24 juni 2015 is het euforie en opluchting in de rechtszaal van de Rechtbank Den Haag. Urgenda, de organisatie die Nederland wil klaarstomen voor beperking van klimaatuitstoot, en 900 mede-eisers hebben de inmiddels beroemde klimaatzaak gewonnen. Er is veel media aandacht want het vonnis is een unicum: de Nederlandse Staat moet in 2020 de uitstoot van broeikasgassen met 25% naar beneden krijgen. 

De rechter oordeelt dat de overheid burgers moet beschermen tegen de uitstoot van broeikasgassen die onze voedselvoorziening bedreigt en onze zeespiegel laat stijgen. Een jaar later gaat de Staat in hoger beroep tegen de uitspraak. De landsadvocaat vindt dat de rechter op de stoel is gaan zitten van de politiek. 

‘Klimaatopwarming zie ik als een oorlogssituatie'

Piet Hermus is akkerbouwer en is mede-eiser. Hij heeft al 20 jaar last van extremer weer dan hij ooit gewend is. “Steeds zwaarder buien, verzopen aardappelen, zomers van meer dan 30 graden. Klimaatverandering is van alle tijden, maar deze is versneld en menselijk gestuurd.” 

Hermus ergert zich aan het gedrag van mensen. We rijden maar rond in auto’s en vliegen maar rond en enig besef van wat dit doet voor ons klimaat, is  volgens hem ver te zoeken. “De klimaatopwarming zie ik als een soort oorlogssituatie. We moeten echt handelen. We zijn een klein land maar ons voetafdruk is groot. Dus wat we gaan doen tegen opwarming heeft echt zin.”

‘Je hoeft niet naar Bali voor yoga’ 

Joos Ockels, ook mede-eiser, was erg teleurgesteld dat de Staat een hoger beroep in heeft gesteld. Als weduwe van Wubbo Ockels, ruimtereiziger en groot voorvechter van een klimaatneutrale planeet zet zij zijn werk voort: “Ik volg Wubbo, we moeten houden van de planeet.” 

En daar hoort ook minder vliegen bij, volgens Ockels. “Laatst hoorde ik een mevrouw praten over een weekje yoga op Bali. Het idee! Ik heb haar een goede yoga plek in Drenthe aangeraden. Je moet niet zo ver vliegen. Ben je gek?”  

Het gaat Joos Ockels echt om de toekomst van haar kinderen en kleinkinderen. Ze is daarom actief voor ‘Grootouders voor het klimaat.’ “2050 is heel tastbaar. Ik denk dan aan hoe mijn kleinkinderen zullen zijn en dan wil ik dat ze in een wereld kunnen leven waaraan iedereen heeft gewerkt om die leefbaar te houden.” 

‘Ik probeer sereen te zijn over de uitkomst van het hoger beroep’

Koos van den Berg is de advocaat die verantwoordelijk is voor het succes van de klimaatzaak. Op zijn website staat dat hij slecht tegen onrecht kan. Van den Berg won spraakmakende zaken zoals bijvoorbeeld ook de Parlementaire enquête Bouwfraude en ook de klimaatzaak. 

Over de uitspraak in de hoger beroep probeert hij ‘sereen’ te zijn: “Het was destijds heel nieuw voor ons, die Klimaatzaak. Mensen zien er veel in. Zo is men ook in Spanje, Duitsland, Ierland en België naar ons voorbeeld bezig met rechtszaken tegen de overheid. Allemaal om broeikasreductie af te dwingen.”

Nederland bungelt onderaan

Het verschilt per land hoe zo’n rechtszaak gaat. “Iedereen heeft zijn eigen rechtssysteem natuurlijk. Engeland heeft de grootste klimaat ambities op dit moment. Zij hebben al echt een prijs gezet op CO2 uitstoot. Grote bedrijven voelen het in de portemonnee als ze veel CO2 uitstoten.” 

Volgens van den Berg zijn we er in Nederland nog niet: “In ambities is Nederland altijd koploper geweest, maar als je kijkt waar we nu staan dan bungelen we onderaan. Dus ik ben wel klaar met mooie plannen en ambities voor de toekomst. We moeten nu wat gaan doen.” 

De bezuiniging van 335 miljoen euro op het openbaar vervoer, die het kabinet volgend jaar wil doorvoeren, heeft mogelijk ingrijpende gevolgen voor het busvervoer. Dat zegt reizigersvereniging Rover.

Rover bracht voor het busvervoer in kaart wat de bezuinigingen voor gevolgen kunnen hebben. De scenario's die daaruit volgen, kun je 'extreem' noemen. Samengevat: of de prijzen gaan flink omhoog, of er wordt een grote hap uit de dienstregeling genomen, of het wordt een combinatie van beide.

Veel onduidelijk

"Vooropgesteld: de werkelijke gevolgen weet nu nog niemand", zegt directeur Freek Bos van Rover. "Het zou bijvoorbeeld ook kunnen dat er geen enkele bus minder gaat rijden, maar dat de kaartjes 25 procent duurder worden."

Hij vervolgt: "Of de kaartjes worden 15 procent duurder en een relatief klein deel van de bussen en trams wordt geschrapt."

Helemaal geen bus meer

Rover maakte per provincie scenario's: welke hap moet er uit de dienstregeling worden genomen als er geen forse prijsstijgingen zouden komen om de bezuiniging mee te dekken? Het zijn minimale varianten, maar zelfs die zijn al 'zeer ingrijpend' te noemen. "Op zondag helemaal geen bus meer, bijvoorbeeld. En er zijn ook regio's waar je er rekening mee moet houden dat daar 's avonds geen bus meer rijdt", vervolgt Bos.

Rover gaat nu het publiek vragen welk scenario er in hun regio zeker niet gekozen mag worden. Op de website van de reizigersvereniging kun je je provincie kiezen en je mening geven over de toekomst van het openbaar vervoer daar.

Terugdraaien

Bos legt zich nog niet neer bij de zwarte scenario's, benadrukt hij. "Wij hebben de gevolgen in kaart gebracht, omdat het kabinet dat niet heeft gedaan. De bezuiniging is in principe al ingeboekt, maar in september is er gewoon weer een miljoenennota. En dan kunnen ze het weer terugdraaien."

Een vervoerregio die hard wordt geraakt door de plannen van het kabinet, is de Metropoolregio Rotterdam Den Haag: hier moet maar liefst 72 miljoen euro op het openbaar vervoer bezuinigd worden.

Administratieve fout

Een deel van de landelijke bezuinigingen zijn het gevolg van een 'administratieve fout', gaf het kabinet in april toe. Het gaat om 110 miljoen euro die wordt bezuinigd op de zogenoemde Brede Doelgroepuitkering Verkeer en Vervoer (BDU). Dat is een financiële bijdrage die provincies en stadsregio's jaarlijks ontvangen van het ministerie voor de uitvoering van verkeer en vervoer op lokaal en regionaal niveau.

Dat de bezuinigingen toch worden doorgevoerd, leidt tot boosheid bij Jeffrey Keus. Hij is wethouder in Leidschendam-Voorburg en portefeuillehouder ov-exploitatie van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag.

Desastreus

"Het kan gebeuren dat je een fout maakt. Maar dan ga je hem ook herstellen. De fout is wel erkend, maar hij is niet hersteld. En dat maakt dat wij nu behoorlijk veel problemen hebben in deze regio. Uiteindelijk moeten we het openbaar vervoer voor onze inwoners op een goede manier regelen. Zonder deze middelen gaat dat echt een stuk moeilijker."

Het schrappen van buslijnen vindt Keus niet wenselijk, maar uitsluiten kan hij het niet. "En ja, dat zou wel echt desastreus zijn, ook voor mensen die afhankelijk zijn van deze bussen."

Geen herstel van fout

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat verwijst in een reactie naar een Kamerbrief van 25 april. Daaruit bijkt dat staatssecretaris Chris Jansen de administratieve fout niet gaat herstellen. Hij wijst erop dat de coalitiepartijen daar in de Voorjaarsnota geen geld voor hebben vrijgemaakt.

"Helaas heb ik moeten concluderen dat er bij de Voorjaarsnotabesluitvorming geen middelen beschikbaar zijn gekomen voor het compenseren van het effect van de generieke korting op specifieke uitkeringen op de BDU. Ik blijf hierover in gesprek met de regio om te bezien op welke wijze kan worden gezorgd dat het openbaar vervoer in de vervoerregio's betrouwbaar, comfortabel en betaalbaar blijft."

Nederlandse kersentelers maken zich zorgen om hun oogst dit jaar. Ze zijn bang dat die ten onder gaat aan de 'suzuki-fruitvlieg'. De oogst is volgens de telers nog te redden, maar dan moet het gewilde bestrijdingsmiddel wel op tijd goedgekeurd worden.

De kersentelers wachten op een verlossend bericht van landbouwminister Femke Wiersma. Zij moet bepalen of gebruik van het bestrijdingsmiddel Tracer dit jaar wordt toegestaan, En dat wordt nog spannend, want toenmalig minister Piet Adema zei vorig jaar dat het toen de laatste keer was dat een uitzondering gemaakt werd voor het bestrijdingsmiddel.

Al 10 jaar uitzondering

Het bestrijdingsmiddel Tracer is namelijk nog altijd niet goedgekeurd door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Die instantie beoordeelt of een bestrijdingsmiddel gebruikt mag worden.

Zolang het Ctgb zijn oordeel nog niet heeft gegeven, kan de verantwoordelijk minister een vrijstelling voor gebruik geven. En dat gebeurt in dit geval al 10 jaar op rij.

Perfect jaar voor kersen

Kersenteler Arie Hakkert uit de Betuwe vertelt dat het tot nog toe een perfect jaar is voor de kersenteelt: "We hebben prachtig weer gehad in de bloeiperiode. Weinig nattigheid en de temperatuur was goed. Dus we verwachten een goede oogst dit jaar."

Volgens Arie is de ideale temperatuur voor de kers tussen de 20 en 25 graden. De kersen hangen er nu nog groen bij, maar uiteindelijk krijgen ze de bekende rode kleur. "We hopen half juni te beginnen met oogsten. De kersen zullen waarschijnlijk begin juni een gele kleur krijgen en gaan dan over naar rood."

Suzuki-fruitvlieg

Maar ondanks dat het zo'n goed jaar is voor de kers, is Arie bang voor zijn oogst. De Nederlandse kers heeft er sinds een jaar of 10 namelijk een nieuwe vijand bij: de suzuki-fruitvlieg. Een beestje dat oorspronkelijk afkomstig is uit Zuidoost-Azië en in 2008 voor het eerst werd opgemerkt in Europa.

Vooral kersentelers hebben last van de fruitvlieg. "Deze fruitvlieg kan door de schil van het fruit kruipen en legt daar eitjes onder. Daar komen larven uit die de vrucht van binnenuit opeten. Vervolgens gaat de vrucht rotten en is die onverkoopbaar", legt onderzoeker Herman Helsen uit.

Net niet voldoende

Kersenteler Arie gebruikt nu een speciaal net om de fruitvliegjes buiten te houden: "Het is een heel fijnmazig net waar in principe geen vliegjes doorheen kan komen. Het hele veld moet ermee worden ingepakt."

Maar alleen een net is niet voldoende, vertelt hij: "De suzuki-fruitvlieg is zo klein dat het 'm toch lukt om ergens binnen te komen. Bovendien moeten we nog steeds zelf bij de kersen kunnen. Dus als het net omhoog gaat of waait, gaat de fruitvlieg ook naar binnen."

Wesp tegen vlieg

In een lab van de Wageningen University & Research (WUR) wordt daarom gewerkt aan een andere oplossing, namelijk de sluipwesp. Dat is een natuurlijke vijand van de suzuki-fruitvlieg, vertelt onderzoeker Helsen. "De sluipwesp legt haar eieren in de larven van de suzuki-fruitvlieg en kan zo de enorme toename verminderen."

Toch is de sluipwesp vooralsnog geen vervanging voor het bestrijdingsmiddel. "We hebben er nu enkele honderden, daar kunnen we de oogst niet mee redden", zegt Helsen. En dus wacht kersenteler Arie in spanning af op het besluit van Landbouwminister Wiersma. "Als we het middel niet meer krijgen, dan is het einde kersenteelt. Het is echt twee voor twaalf."