Juridische procedures rondom de WIA hebben het UWV niet 29 miljoen, maar minstens 61 miljoen euro gekost sinds 2021. De Kamer werd hierover onvolledig geïnformeerd. Dat blijkt uit gegevens die EenVandaag heeft opgevraagd bij het UWV.

"Ik vind die bedragen verontrustend", zegt Jim Faas, jurist en verzekeringsarts tegen EenVandaag. De tientallen miljoenen euro's zijn de uitkomst van de optelsom van alle juridische kosten die zijn gemaakt voor verschillende WIA-procedures. Het gaat daarbij om verschillende kosten.

Meer dan verdubbeld

Zo bestaan die kosten uit dwangsommen wanneer het UWV niet op tijd een (her)beoordeling voor mensen kan regelen, proceskosten bij beroepsprocedures bij de rechtbank en dwangsommen voor het niet op tijd beslissen bij bezwaar zaken bij het UWV zelf.

De kosten zijn bovendien sinds 2021 meer dan verdubbeld. Dat komt vooral door de achterstanden bij het UWV rondom verschillende beoordelingen. Zo is de wachttijd voor een herbeoordeling vorig jaar opgelopen naar 31 weken. En dat terwijl deze beoordelingen eigenlijk binnen acht weken afgerond moeten zijn.

Ook lang wachten voor bezwaar

Ook de wachttijd voor een beslissing op bezwaarzaken loopt op, blijkt uit de cijfers. Dat zie je ook aan de dwangsommen die het UWV moet betalen aan mensen die te lang wachten.

Dat is van een half miljoen in 2021 opgelopen naar 3 miljoen 2 jaar later.

Tien maanden onzekerheid

"Daar is het probleem dus ook alleen maar aan het toenemen", reageert jurist Jim Faas. In 2024 staat de teller in de eerste drie maanden al op 1,7 miljoen euro.

Hij vervolgt: "Vorige week benaderde iemand mij nog dat ze te horen heeft gekregen dat haar bezwaar tot volgend jaar maart moet wachten. En dan moet de beslissing nog komen. Moet je nagaan, dat is zeker 10 maanden in onzekerheid."

Kamer kreeg slechts deel dwangsommen

De Tweede Kamer is niet op de hoogte van deze fors oplopende kosten die het gevolg zijn van oplopende achterstanden en fouten. Tot nu toe informeerde de minister de Tweede Kamer namelijk alleen over dwangsommen bij (her)beoordelingen en niet over dwangsommen die ontstaan bij beroep- en bezwaarprocedures, of over de proceskosten van de beroepszaken bij de rechtbank.

Uit informatie die voormalig minister Karien van Gennip verstrekte, is te zien dat het UWV slechts 29 miljoen aan juridisch kosten doorgeeft in plaats van de werkelijke kosten van 61 miljoen die EenVandaag boven water heeft gekregen. Dwangsommen bij bezwaarprocedures en proceskosten worden niet meegerekend, terwijl Kamerleden hier nadrukkelijk om gevraagd hadden.

Aantal aanvragen

Ook over het aantal WIA-aanvragen is de Kamer verkeerd geïnformeerd. Uit cijfers die EenVandaag opvroeg bij het UWV blijkt dat er sinds 2021 jaarlijks 6.000 tot 8.000 aanvragen te weinig zijn doorgegeven. Dat is ongeveer 8 procent van alle aanvragen per jaar.

Het UWV laat in een reactie weten dat de cijfers alleen de aanvragen van één specifieke afdeling zijn. Daarmee is het dus niet het totale aantal WIA-aanvragen.

Bal bij politiek

Volgens Faas is nu de politiek aan zet om hier verandering in te brengen.

"Eigenlijk is alles wat er niet goed is aan de WIA en dat er problemen zijn nu wel bekend. Het is nu aan de minister en Tweede Kamer om besluiten te nemen die impact hebben en richting geven."

Juiste bedrag gemeld

Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Eddy van Hijum (NSC) bestrijdt dat de Tweede Kamer verkeerd is geïnformeerd. "Alle informatie die wij hebben over de huidige stand van zaken bij het UWV hebben wij aan de Kamer verstrekt."

Wel benadrukt hij dat er 'openheid moet zijn' over de omvang van het probleem. "Dus cijfers die niet volledig zijn, die moeten gewoon op tafel komen. Laat ik daar geen misverstand over laten bestaan."

'Een heel technisch verhaal'

Volgens hem is het juiste bedrag van de kosten aan de Kamer gemeld. "Dat is een heel technisch verhaal: of je wel of niet proceskosten daar ook in meeneemt of niet. Dus het is geen actie om kosten achter te houden of wat dan ook. We willen gewoon het totale plaatje aan de Kamer schetsen, dus als dat inclusief de proceskosten is, dan is het dit bedrag."

Van Hijum zegt de situatie zo snel mogelijk recht te willen zitten. "Maar wat de kern van het probleem is, is dat het UWV gewoon te maken heeft met enorme achterstanden waardoor mensen niet op tijd duidelijkheid krijgen en dat dat probleem zich steeds verder opstapelt. En daar moeten we denk ik een eind aan maken."

UWV niet enige met probleem

Als kersvers minister zegt hij geschrokken te zijn van 'de staat van de uitvoering bij het UWV'. "En ik kan inmiddels ook wel zeggen dat het UWV ook niet de enige publieke uitvoerder is die met dit probleem te maken heeft."

"We hebben wet en regelgeving in algemene zin veel te ingewikkeld gemaakt." Het oplossen van het probleem wordt volgens Van Hijum een proces 'van de lange adem'.

Uit een Kamerbrief van asielminister Faber blijkt dat de 'vangst' van de intensieve grenscontroles die sinds december worden uitgevoerd maar weinig verschilt van de minder intensieve grenscontroles die in dezelfde periode een jaar eerder werden gedaan.

Sinds 9 december worden er grenscontroles uitgevoerd aan de binnengrenzen met Duitsland en België. In de eerste 3 maanden heeft de Koninklijke Marechaussee in totaal 41.750 personen gecontroleerd. Daarvan zijn 250 mensen de toegang tot Nederland geweigerd, omdat zij geen geldige reisdocumenten hadden of een gevaar zijn voor de veiligheid.

Asielaanvragen en aanhoudingen

Dit betekent dat er van 9 december 2024 tot en met 9 maart 2025 honderd mensen meer zijn tegengehouden ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder, toen er minder intensieve controles waren. Maar er werden vorig jaar ook minder mensen gecontroleerd: in totaal 38.600.

Dertig tegengehouden mensen hebben de afgelopen maanden aangegeven een asielaanvraag te willen doen in Nederland, zij zijn vervolgens doorverwezen naar het aanmeldcentrum in Ter Apel. Vorig ging het nog om honderd asielzoekers. Er zijn tussen december en maart ook mensen bij de grens aangehouden: negentig in totaal. Maar toen er minder intensieve controles werden uitgevoerd waren het er meer: in dezelfde periode vorig jaar ging het nog om 260 mensen. De arrestaties waren in het kader van mensensmokkel of drugscriminaliteit.

'We zien nauwelijks controles'

Jeroen Diepemaat is burgemeester van de gemeente Losser, die aan Duitsland grenst. Hij spreekt namens collega's in verschillende grensregio's. Die geven allemaal bij hem aan dat ze sterkte twijfels hebben bij de effectiviteit van de geïntensiveerde grenscontroles.

Diepemaat ziet dat er nauwelijks controles worden uitgevoerd. En als ze er wel zijn, leveren ze volgens de Twentse burgemeester weinig op. Op de vraag of hij de afgelopen maanden door de politie is bijgepraat over een 'vangst' bij de controles, blijft hij stil. "Ik heb daar niet direct een geslaagd verhaal bij. Eigenlijk is het beeld heel erg gelijk in al die grensregio's: we zien het nauwelijks."

Grenscontroles symboolpolitiek?

Hij noemt de invoering van de grenscontroles symboolpolitiek. "Die illegale mensenhandel vindt met name aan de Europese buitengrenzen plaats. Dus wat je aan de binnengrenzen pakt, is maar heel weinig, denk ik. Als je gaat controleren, vind je altijd wat. Dat is altijd zo. Maar of het proportioneel is, kun je je echt wel afvragen."

"Volgens mij was de doelstelling van dit kabinet om de instroom van illegale immigratie te beperken. Als het nou zeer hard en onomstotelijk kan aantonen dat dat met deze maatregel is gelukt, dan wil ik best overtuigd raken op dat punt. Maar ik heb daar grote twijfels bij", zegt de burgemeester van Losser tot slot.