Een permanente wintertijd: dat is de wens van aankomend Amerikaans president Donald Trump. En ook in de rest van de wereld gaan stemmen op om de zomertijd af te schaffen. Een heel goed idee, zegt slaapwetenschapper Marijke Gordijn.

Volgens Trump is de zomertijd 'lastig en kostbaar' en is maar een kleine groep mensen ervoor. Dat schrijft hij in een post op zijn eigen social mediaplatform Truth Social.

Bespaart de zomertijd energie?

Wanneer de zomertijd ooit werd ingesteld, verschilt per land. In Nederland was dat voor het eerst in de Eerste Wereldoorlog. Die werd daarna ook weer afgeschaft, maar het uurtje extra licht in de zomer kwam in 1977 definitief terug. Het zou ons namelijk een hoop energie besparen.

Maar is dat ook echt zo? Volgens slaapwetenschapper Marijke Gordijn, die onderzoek doet naar onze biologische klok, is dat te verwaarlozen. Zeker tegenwoordig: "Als er al enige energiebesparing is, is er ondertussen zoveel veranderd met LED-technologie, dat die er eigenlijk niet of minimaal is."

Schadelijk voor de gezondheid

Tegenwoordig kan energie besparen op een veel betere manier dan door de klok te verzetten, vertelt ze. Omdat er ook steeds meer kennis is over de schadelijke effecten daarvan, moeten we er volgens Gordijn mee stoppen.

"We hebben een biologische klok in onze hersenen, die ons precies voorbereidt op wat we op een dag moeten gaan doen. Allerlei processen, van je hartslag, allerlei hormonen, je bloeddruk, die bereidt die klok al voor." Door het verzetten van de klok aan de muur gaan we tegen onze interne klok in, vertelt ze.

Meer hartinfarcten

"Als je plotseling een uur eerder op staat, dan is jouw lichaam daar nog niet klaar voor. Dus ga je minder goed functioneren. Er is zelfs aangetoond dat, na het overgaan naar de zomertijd, meer mensen een hartinfarct krijgen." Ze benadrukt dat dat wel is bij mensen die daar toch al gevoeliger voor zijn.

Ons lichaam went ook niet aan de verschuiving van de tijd, vertelt Gordijn. "De zomertijd is niets meer dan de hele bevolking dwingen om een uur eerder op te staan en een uur eerder naar bed te gaan, ten opzichte van de zonsopkomst en zonsondergang. Grote groepen mensen hebben daar de hele zomer last van."

Welke tijd moeten we gebruiken?

En dus zouden we altijd één tijd moeten hanteren. Volgens Gordijn moet dat in ons land eigenlijk de tijd zijn die het in het Verenigd Koninkrijk is: nog een uur eerder dan onze 'wintertijd' dus. Omdat Nederland bijna helemaal in het westen van onze tijdzone ligt, past de Britse tijd het beste bij onze zonsopkomst en -ondergang, vertelt ze.

"Maar als dat een te grote stap is," zegt de slaapwetenschapper, "dan is de 'second best' optie om te kiezen voor de tijd die we nu in de winter hebben. Gewoon onze standaardtijd. Dan lopen we ietsjes uit de pas, maar minder dan als we altijd naar de zomertijd gaan."

Europese Commissie

Het bericht dat Donald Trump in de VS wil stoppen met het verschuiven van de tijd, vindt ze positief. "Ik ben blij dat het item weer onder de aandacht komt op deze manier. Alle manieren waarop dat kan, zijn meegenomen."

In 2018 stond het onderwerp nog op de agenda van de Europese Commissie, maar inmiddels is dat zonder definitief besluit weer weggezakt. "De vraag was toen: naar welke tijd gaan we toe? De opdracht voor de landen in Europa was om daarover te beslissen, maar wel allemaal hetzelfde. En dat werkte niet."

Stoppen in 2025 of 2026?

Toch is Gordijn hoopvol dat het onderwerp ook in Europa weer terugkomt. "Vanaf 1 januari is Polen voorzitter van het Europees Parlement. Zij hebben gezegd het weer op de kaart te willen zetten én terug te willen naar de standaardtijd."

Europa zou er, als het aan de slaapwetenschapper ligt, snel een keuze over moeten maken: "Ik vind dat we toe moeten werken om, bijvoorbeeld in 2025 of 2026, gewoon niet meer terug te gaan naar de zomertijd. Dat is misschien snel, maar kies maar voor de tijd die voor onze gezondheid, welzijn en economie het beste is."

Bijna 20.000 Oekraïense kinderen zijn sinds de invasie door de Russen ontvoerd. President Zelensky wil geen vredesakkoord voordat alle gedeporteerde burgers teruggekeerd zijn, terwijl Rusland ontkent. "Ze beroven ons van onze toekomst."

Twee van deze kinderen zijn Veronika en Sasha. Hun verhaal wordt verteld in de documentaire 'After The Rain: Putin's Stolen Children Come Home' van documentaireregisseur Sarah McCarthy. "Sasha werd als kleuter bij een Russische controlepost van haar vader gescheiden", vertelt McCarthy.

Ontvoerd op zomerkamp

"Haar vader kwam in een detentiekamp terecht en Sasha belandde met haar broertjes en zusjes in een tehuis in Moskou. Na zijn vrijlating moest haar vader zelf uitzoeken waar zijn kinderen waren. Ook Veronika, de dochter van een Oekraïense soldaat, werd gedeporteerd."

''Ze namen ons mee naar een soort kamp in Rusland. De politie pakte onze telefoons af. Ik huilde constant, omdat ik bang was dat ik mijn familie nooit meer zou zien'', vertelt Veronika in de film. McCarthy, die zelf een Oekraïense moeder heeft, reist met haar documentaire nu de wereld rond om zoveel mogelijk mensen te laten zien wat er gebeurt. "Dit is de keiharde realiteit voor duizenden Oekraïense gezinnen."

Nieuwe identiteit

Inmiddels zijn er 1.247 kinderen teruggehaald, vertelt Darya Gerasymchuk. Zij is kinderrechtencommissaris en adviseur van president Zelensky. "Maar van heel veel kinderen weten we nog niet waar ze zijn. Ze zijn ondergebracht bij Russische pleeggezinnen en hebben een nieuwe naam en identiteit gekregen.''

Het is heel moeilijk om te achterhalen waar de kinderen zich bevinden. ''Vaak begint het met een tip van een ouder, of beelden op Russische televisie waarin kinderen te zien zijn bij adopties of heropvoedingsprogramma's'', zegt Gerasymchuk. ''Ook Amerikaanse satellietbeelden hielpen bij het opsporen van kinderen. Maar de financiering van dat programma is inmiddels stopgezet door de Trump-regering."

Rusland ontkent

Zodra duidelijk is waar een kind zich bevindt, wordt er door de organisatie Save Ukraine contact opgenomen met de familie. Deze organisatie is opgericht door Mykola Kuleba, voormalig kinderombudsman van Oekraïne, en werkt om de kinderen terug te halen.

Meestal gaat er dan een moeder of oma met een medewerker op pad naar Rusland of bezet gebied, via routes zoals Polen, Belarus en Turkije. Met juridische stappen, onderhandelingen of persoonlijke contacten wordt dan geprobeerd om het kind vrij te krijgen.

'Genocide op ons volk'

En dat is niet eenvoudig, vervolgt Gerasymchuck. "Want Rusland erkent zelden dat er sprake is van ontvoering en werkt vrijwel nooit actief mee aan terugkeer. Het belangrijkste doel van de ontvoering van Oekraïense kinderen door de Russen is de genocide op het Oekraïense volk. Door het Oekraïense volk kinderen te ontnemen, proberen de Russen ons van onze toekomst te beroven."

Voor Sasha en Veronika liep het goed af. Sasha woont nu in Letland, en Veronika is terug in Kyiv. Ze hebben inmiddels beiden getuigd bij het Internationaal Strafhof. Maar veel kinderen komen getraumatiseerd terug en zijn geïndoctrineerd door Russische propaganda. Duizenden kinderen zijn nog altijd vermist.

Voorwaarde voor vrede

De vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne verlopen moeizaam. Voor Oekraïne is de terugkeer van alle gedeporteerde burgers, met als prioriteit de ontvoerde kinderen, een belangrijke voorwaarde voor een akkoord. President Zelensky is stellig: alle kinderen moeten terug zijn voordat er serieus over vrede kan worden gepraat.

Het onderwerp stond bovenaan de Oekraïense agenda tijdens de besprekingen in Saoedi-Arabië eind vorige maand. Volgens de Amerikanen gold de terugkeer van de kinderen als een eerste stap om vertrouwen op te bouwen tussen de partijen, maar ook dat lijkt nog ver weg.

Meer steun nodig

Darya Gerasymchuk hoopt dat de aanklacht van het Internationaal Strafhof in het vredesproces een verschil kan maken. "De arrestatiebevelen tegen president Poetin en zijn commissaris voor de kinderrechten Maria Lvova-Belova waren historisch", zegt ze.

"Ze erkenden niet alleen het oorlogsmisdrijf van kinderontvoering, maar ook het bredere patroon van genocide: het systematisch overbrengen van Oekraïense kinderen naar Russische gezinnen.''

Juridische druk

''Hopelijk zet dit juridische druk op Rusland en helpt het ons om meer kinderen terug te krijgen. De wereld ziet nu zwart-op-wit wat wij al lang weten: wat Rusland 'redding' noemt, is in werkelijkheid gedwongen deportatie'', zegt Gerasymchuk.

Ze is ook blij met de internationale coalitie Bring Kids Back UA, een gezamenlijk initiatief van Oekraïne en Canada, waar inmiddels 41 landen aan deelnemen. "Maar we hebben meer steun nodig. Alleen met internationale druk en sancties krijgen we beweging. De terugkeer van deze kinderen is voor ons essentieel", benadrukt ze. "Zolang zij niet thuis zijn, is vrede onmogelijk."