'Toen ik stopte vond ik het leven grijs, in mijn games had alles kleur'

Michiel Smit speelde vanaf zijn twaalfde meer dan veertig uur per week op zijn spelcomputer. Hij was gameverslaafd, maar had dat zelf niet in de gaten. Het kwartje viel pas tijdens een college van zijn studie Neuroscience, dat ging over verslavingsmechanismen. Deze week kwam het boek Gameboy uit waarin hij minutieus verhaalt over zijn verslaving. 

"Ik genoot niet van mezelf in de echte wereld, ik genoot van mezelf in een game", beschrijft Smit. "Mijn bizar hoge handelingssnelheid, mijn accuratesse, drie headshots met drie kogels. Het bracht me in een overwinningsroes zoals niets anders. Zonder die strijd begon ik langzaam weer te horen wat er in mijn naakte zelf omging. Niemand die je ziet. Je bent namelijk niets."

Wereldgezondheidsorganisatie erkent gameverslaving

Gameverslaving is door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) opgenomen als een officiële stoornis. Iemand is gameverslaafd als hij meer dan 12 maanden zoveel speelt dat zijn leven ontwricht raakt en het gamen ten koste gaat van werk, studie en sociale contacten. Wetenschappers en verslavingsdeskundigen discussiëren ondertussen verder over de ernst van de verslavende werking van gamen.

Gedragswetenschapper Jeroen Lemmens (Universiteit van Amsterdam) is blij met de wetenschappelijke status die er nu is en is zelf bezig met een aanvullend onderzoek naar verslavingsverschijnselen onder jonge gamers: "Er is een grote groep die verslaafd is, iedereen in hun omgeving weet ervan, maar ze zoeken er geen hulp voor. En hoeveel het er precies zijn wordt niet geregistreerd omdat ze zich niet ergens melden."

Ex-verslaafde Michiel vertelt dat hij tijdens zijn tienerjaren vaak dacht dat hij te veel achter een computerscherm zat, maar hij kon ook niet stoppen. "Een van de oorzaken zijn mijn ouders, die niet doortastend genoeg waren. Ook mijn overgang naar de brugklas waar ik werd gepest speelde een rol. Mijn ouders hadden geen idee wat te veel gamen teweeg brengt. En ik dacht altijd: ik los het zelf wel op.’’

‘Onderwijs verliest concurrentieslag met games’

Het overmatig gamen had voor hem verstrekkende gevolgen. "Het meest ingrijpende is dat je geest zich vormt naar wat je doet. Mijn brein was ingesteld op een primaire wereld – met nullen en enen. Dat past niet op de werkelijkheid’’, zegt hij. "Ik kon ook niet mee met het ritme van school. Onderwijs verliest de concurrentieslag met games. Die hebben een veel groter stimulatieritme.’’

"Games laten ook epische verhalen zien, maar het leven is niet op die manier meeslepend. Het is kantje boord geweest. Toen ik stopte vond ik het leven grijs, in mijn games had alles kleur. Vanuit mijn eigen ervaring zeg ik dat gamen in potentie verslavend is. Voor mij is dat zonder twijfel het geval.’’

Onderzoeker Jeroen Lemmens: "Vijf procent van de deelnemers uit ons onderzoek blijkt verslavingskenmerken te hebben. Dan heb je het over 100.000 verslaafde mensen in Nederland. Dat is uitzonderlijk veel.” Hij is vooral benieuwd naar de oorzaken, of jongens gaan gamen omdat ze ontevreden zijn over hun leven of het slachtoffer zijn van gezinsproblemen. Of dat de computerspelletjes juist leiden tot een maatschappelijk isolement: "ik vrees dat het antwoord zal zijn dat het allebei zo is."

Verborgen probleem

In de verslavingsklinieken in Nederland worden jaarlijks ‘slechts’ tussen de 500 en 600 mensen behandeld puur voor een gameverslaving.  Volgens Lemmens is het een verborgen probleem. "Mensen zelf maken er geen probleem van ook al hebben ze door hun verslaving geen relatie of een baan en kwijnen ze weg in een fantasiewereld. Zelf vind ik het wel een probleem dat mensen de werkelijkheid ontvluchten en geen eigen leven opbouwen.’’

Hij denkt dat te veel gamen niet als probleem wordt gezien, omdat anderen er geen last van hebben, zoals met drugs-, alcohol- of gokverslaving. "Mensen vinden het plausibel dat een relatie uitgaat door een gokverslaving, maar raar om te horen dat een relatie uitgaat doordat iemand alleen maar zit te gamen.’’

Gamen ook gezonde vrijetijdsbesteding

Tonny van Rooy, projectleider gamen, gokken en mediawijsheid van het Trimbos-instituut zegt dat de scheidslijn klein is tussen mensen die te veel gamen of een onbegrepen hobby hebben. "Dus moet je voorzichtig zijn met diagnoses. Op zich is gamen een gezonde vrijetijdsbesteding, maar een klein groepje kwetsbare jongeren verliest zich erin."

De projectleider gamen wil niet zo snel het label verslavend op gamen plakken. Hij vindt dat gamen instaat tussen hobby’s als lezen en film kijken en iets anders is dan alcohol en cannabis. "Games bevredigen allerlei psychologische behoeften. Samen online spelen kan bijvoorbeeld gevoelens van eenzaamheid buiten de deur houden. Dit kan zelfs therapeutisch werken en streven naar een ‘gameloos’ leven is daarmee niet altijd zo logisch als een leven zonder, bijvoorbeeld, drank of gokgedrag.’’

"We weten bovendien onvoldoende wat het probleemgedrag precies inhoudt. Games zijn divers, complex en interactief. Hoewel er ontzettend veel publicaties zijn over ‘gameverslaving’ is het onduidelijk welke mechanismen binnen games de problemen veroorzaken. Bij bier is er alcohol, bij roken nicotine en bij kansspelen zijn er de winst van het geld en de onzekerheid over een uitkomst. Bij gamen is dit veel minder duidelijk.’’

'Games zijn divers en complex'

Gedragswetenschapper Lemmens gaat binnenkort een nieuw onderzoeken beginnen aan welke specifieke criteria je moet voldoen om een gameverslaving te hebben. ‘Ervaringsdeskundige’ Michiel Smit heeft de stichting New Game opgezet en wil voorlichting over verantwoord gamen en gameverslaving gaan geven op middelbare scholen.