Voor even was agrariër Willem Nammensma in Nederland, maar inmiddels is hij terug in Lviv om daar het werk weer op te pakken. Hij heeft er gemengde gevoelens bij: "Ik weet niet of ik mijn kinderen hier naartoe terug wil halen."

'Laten we het ten minste 5 jaar aankijken, wie weet bevalt het zo goed dat we er nog veel langer willen blijven'. Dat spraken Willem Nammensma en zijn vrouw Inge met elkaar af, toen ze in 2020 met hun twee kinderen naar Oekraïne vertrokken. Willem kon daar aan de slag kon als manager bij een groot akkerbouwbedrijf.

'Of met elkaar, of niet'

De beslissing om met het gezin naar Oekraïne te verhuizen kwam nadat Willem jarenlang voor zijn werk vaak langere perioden in het buitenland moest verblijven. Samenzijn zat er op veel momenten niet in en dat brak hen alle vier op. De verhuizing naar Lviv moest een nieuw begin zijn, een gezamenlijk avontuur.

"Toen ik voor deze baan werd gevraagd was dat de vereiste: of met elkaar of niet." Maar het plan om met z'n vieren een leven op te bouwen in het westen van Oekraïne werd flink verstoord, toen Poetin besloot het land binnen te vallen. Een paar weken voordat de oorlog officieel begon, bracht Willem zijn vrouw Inge en de kinderen terug naar Nederland. Ze hadden geen goed gevoel bij de oplopende spanningen en dat bleek terecht. Zelf reed hij weer terug.

Problemen over de landsgrenzen

Half maart bezocht Willem Inge, Thijs en Elise voor een paar weken in het noorden van Friesland, maar inmiddels is hij weer in Lviv. Het werk gaat immers door, ook in oorlogstijd. "Ik heb niet gedacht: ik ga niet. Dat kan niet als manager, maar ik was wel teneergeslagen dat ik mijn gezin weer moest verlaten", vertelt hij.

Wat helpt is dat het voorjaar langzaam meer van zich laat zien: er komen blaadjes aan de bomen, de zon komt weer tevoorschijn. "Als ik over onze aardappelvelden loop voel ik me vrij en soms zelfs een beetje vrolijk, dan realiseer ik me weer hoe mooi dit land is." Een directe oorlogsdreiging voelt Willem niet in het westen, maar problemen zijn er zeker en die gaan verder dan de landsgrenzen van Oekraïne, waarschuwt hij.

Export nauwelijks mogelijk

"In de gebieden waar conflicten zijn geweest of nog bezig zijn wordt het erg moeilijk om gewassen te telen. De grond ligt er vol met landmijnen of de infrastructuur is er kapot, waardoor er geen kunstmest, zaden of diesel naartoe gebracht kunnen worden. Daar zijn veel zorgen over, want dit is juist het seizoen waarin gezaaid moet worden."

En dan is er nog de oogst van afgelopen jaar. Maïs, graan en zonnebloemolie kunnen nauwelijks worden geëxporteerd, omdat de havens aan de Zwarte Zee zijn afgesloten. "Daar maken we ons veel zorgen om."

Aardappels niet verkocht

De 2.000 hectaren aan aardappelen die Willem verbouwt bij de Continental Farmers Group zijn bedoeld voor de Oekraïense markt. Een deel ervan wordt afgenomen door chipsfabrieken, maar die liggen deels stil.

Een andere bestemming vinden voor die aardappels is volgens Willem logistiek gezien nog niet zo makkelijk. Toch gaat hij door, blijft hij zoeken naar oplossingen. Dat hoort ook bij het werk van een manager, daar is hij duidelijk over.

Opgroeien in wantrouwen

Maar of hij nog lang manager zal blijven bij het Oekraïense bedrijf en zijn gezin weer terug laat komen, weet Willem niet. Dat heeft vooral met de kinderen te maken. "In het gunstigste scenario eindigt de oorlog deze maand, maar dan nog zal het hier niet meer zijn zoals voor de inval. Iedereen is strijdbaar, maar daarna komt de klap, het trauma."

Onbevangen leven zal lastig zijn in Oekraïne - ook als er niet meer gevochten wordt, denkt Willem. "En dat is juist wat ik mijn kinderen toewens. Ik wil niet dat ze opgroeien in een sfeer van wantrouwen. Het wordt een enorm moeilijke keuze: of we zeggen na dit jaar: er gaat een streep door dit avontuur, of we blijven en nemen genoegen met de situatie zoals die is."