Elk jaar worden 1 miljoen Nederlanders gebeten door een teek. Dat dit kan leiden tot de ziekte van Lyme is bij iedereen bekend, maar nu blijkt dat door een tekenbeet je ook parasieten, virussen en bacteriën kunt binnenkrijgen. Die kunnen leiden tot bijvoorbeeld hersenontsteking en ernstige koorts. Het AMC start met het RIVM een groot landelijk onderzoek naar deze ziekmakers.

De ziekte van Lyme is een vervelende ziekte met veel verschillende symptomen, zoals vaak een rode ring of vlek op de huid, soms klachten aan het zenuwstelsel of gewrichtsklachten, en heel zeldzaam hartklachten. In 2017 zijn er 27.000 nieuwe gevallen bijgekomen en bekend is dat er jaarlijks 1000 à 2500 mensen deze ziekte chronisch blijven houden na behandeling.

Mysterieuze ziekte voor Maarten

Maarten is zelf arts, kreeg een tekenbeet tijdens zijn vakantie in de Ardennen. Hij was net aan het trainen voor de ALS City Swim. Een paar dagen later kreeg hij hoge koorts waar hij maar niet vanaf kwam. Hij vroeg zich af of het van het zwemmen in de gracht was gekomen dat hij zo ziek was geworden of door een tekenbeet die hij opliep in de bossen. “Niets hielp tegen de koorts”, zegt Maarten. Zijn behandelaar Joppe Hovius in het AMC kwam na een aantal testen uit bij de Borrelia-bacterie als boosdoener. Het was inderdaad de tekenbeet die zijn ziekte veroorzaakte. Maar Maarten had geen Lyme, maar een andere soort Borellia-bacterie van de teek gekregen. Hij bleek ook een leverontsteking te hebben. Het duurde uiteindelijk zes maanden voor hij zijn oude conditie weer terug had. Maarten is een van de patiënten waarbij een teek een andere ziekte heeft veroorzaakt.

Landelijk onderzoek naar onbekende ziekmakers

Er is nog weinig bekend over de andere ziektes die teken kunnen veroorzaken. Het AMC en het RIVM beginnen daarom een landelijk onderzoek. Mensen van 16 jaar en ouder die binnen vier weken plotseling koorts krijgen na een tekenbeet kunnen zich aanmelden. Je gezondheid wordt dan een jaar bijgehouden. Hierdoor krijgen wetenschappers een beter beeld van de andere ziektes. Het is bijvoorbeeld nog onbekend hoe erg de ziektes kunnen zijn die de teek nog meer overbrengt, hoe vaak dit gebeurt en of de ziekte van Lyme erdoor beïnvloed wordt.

AMC coördineert nieuw onderzoek

Infectioloog Joppe Hovius coördineert het onderzoek vanuit het AMC: “Bij de zes ziektes die de teek kan veroorzaken moet je denken aan de Japanse Borellia (Maarten’s variant), maar ook hersenontsteking, genaamd Encefalitis en een soort malaria. Het is belangrijk om te weten wat er in de tekenbeet zit. Daarom willen we nu mensen met koorts na een tekenbeet onderzoeken.”

Doos van Pandora

Kees van den Wijngaard, epidemioloog en tekenbetenspecialist van het RIVM, roept mensen met een tekenbeet en koorts op zich te melden, zodat er veel respondenten komen voor het onderzoek. “Ons onderzoek heet Ticking on Pandora’s box. De doos van Pandora zat volgens de mythologie vol met ziektes. De naam leek ons toepasselijk. Uit eerder onderzoek blijkt dat in teken veel andere ziekteverwekkers zitten en dat die ziekteverwekkers na een tekenbeet in mensen gevonden kunnen worden. Nog niet bekend is hoe vaak die andere tekenbeetziekten ook echt klachten geven en hoe ernstig die klachten dan zijn." 

Vaccin tegen Lyme en de andere ziektes

Hovius is met zijn team bezig met een vaccin tegen de ziekte van Lyme, maar deze moet breder gaan werken: “Voor ons vaccin maakt het niet uit welke ziekte de teek overbrengt in principe. We willen het eiwit dat het beest inspuit in je lichaam onschadelijk maken, maar het is belangrijk om te weten wat er in die beet kan zitten. We moeten ons bewust worden van al die ziektes.”

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."