Elk jaar worden 1 miljoen Nederlanders gebeten door een teek. Dat dit kan leiden tot de ziekte van Lyme is bij iedereen bekend, maar nu blijkt dat door een tekenbeet je ook parasieten, virussen en bacteriën kunt binnenkrijgen. Die kunnen leiden tot bijvoorbeeld hersenontsteking en ernstige koorts. Het AMC start met het RIVM een groot landelijk onderzoek naar deze ziekmakers.

De ziekte van Lyme is een vervelende ziekte met veel verschillende symptomen, zoals vaak een rode ring of vlek op de huid, soms klachten aan het zenuwstelsel of gewrichtsklachten, en heel zeldzaam hartklachten. In 2017 zijn er 27.000 nieuwe gevallen bijgekomen en bekend is dat er jaarlijks 1000 à 2500 mensen deze ziekte chronisch blijven houden na behandeling.

Mysterieuze ziekte voor Maarten

Maarten is zelf arts, kreeg een tekenbeet tijdens zijn vakantie in de Ardennen. Hij was net aan het trainen voor de ALS City Swim. Een paar dagen later kreeg hij hoge koorts waar hij maar niet vanaf kwam. Hij vroeg zich af of het van het zwemmen in de gracht was gekomen dat hij zo ziek was geworden of door een tekenbeet die hij opliep in de bossen. “Niets hielp tegen de koorts”, zegt Maarten. Zijn behandelaar Joppe Hovius in het AMC kwam na een aantal testen uit bij de Borrelia-bacterie als boosdoener. Het was inderdaad de tekenbeet die zijn ziekte veroorzaakte. Maar Maarten had geen Lyme, maar een andere soort Borellia-bacterie van de teek gekregen. Hij bleek ook een leverontsteking te hebben. Het duurde uiteindelijk zes maanden voor hij zijn oude conditie weer terug had. Maarten is een van de patiënten waarbij een teek een andere ziekte heeft veroorzaakt.

Landelijk onderzoek naar onbekende ziekmakers

Er is nog weinig bekend over de andere ziektes die teken kunnen veroorzaken. Het AMC en het RIVM beginnen daarom een landelijk onderzoek. Mensen van 16 jaar en ouder die binnen vier weken plotseling koorts krijgen na een tekenbeet kunnen zich aanmelden. Je gezondheid wordt dan een jaar bijgehouden. Hierdoor krijgen wetenschappers een beter beeld van de andere ziektes. Het is bijvoorbeeld nog onbekend hoe erg de ziektes kunnen zijn die de teek nog meer overbrengt, hoe vaak dit gebeurt en of de ziekte van Lyme erdoor beïnvloed wordt.

AMC coördineert nieuw onderzoek

Infectioloog Joppe Hovius coördineert het onderzoek vanuit het AMC: “Bij de zes ziektes die de teek kan veroorzaken moet je denken aan de Japanse Borellia (Maarten’s variant), maar ook hersenontsteking, genaamd Encefalitis en een soort malaria. Het is belangrijk om te weten wat er in de tekenbeet zit. Daarom willen we nu mensen met koorts na een tekenbeet onderzoeken.”

Doos van Pandora

Kees van den Wijngaard, epidemioloog en tekenbetenspecialist van het RIVM, roept mensen met een tekenbeet en koorts op zich te melden, zodat er veel respondenten komen voor het onderzoek. “Ons onderzoek heet Ticking on Pandora’s box. De doos van Pandora zat volgens de mythologie vol met ziektes. De naam leek ons toepasselijk. Uit eerder onderzoek blijkt dat in teken veel andere ziekteverwekkers zitten en dat die ziekteverwekkers na een tekenbeet in mensen gevonden kunnen worden. Nog niet bekend is hoe vaak die andere tekenbeetziekten ook echt klachten geven en hoe ernstig die klachten dan zijn." 

Vaccin tegen Lyme en de andere ziektes

Hovius is met zijn team bezig met een vaccin tegen de ziekte van Lyme, maar deze moet breder gaan werken: “Voor ons vaccin maakt het niet uit welke ziekte de teek overbrengt in principe. We willen het eiwit dat het beest inspuit in je lichaam onschadelijk maken, maar het is belangrijk om te weten wat er in die beet kan zitten. We moeten ons bewust worden van al die ziektes.”

Het is nog niet duidelijk hoe het gisteravond uit de hand heeft kunnen lopen in Scheveningen. Honderden jongeren raakten in gevecht met elkaar en keerden zich tegen de politie toen die ingreep.

Statiegeld Nederland opent deze maand twee winkels waar mensen hun blikjes en flessen kunnen inleveren. De winkels moeten het makkelijker maken om de lege verpakkingen weg te brengen. Dat gaat met het huidige systeem in grote steden niet altijd goed.

Vooral in supermarkten staan nog lange wachtrijen voor statiegeldmachines. Dit zorgt soms voor irritaties tussen klanten en 'statiegeldverzamelaars'. De twee winkels in Rotterdam en Amsterdam moeten het begin zijn van een oplossing voor dit probleem. Maar hoe realistisch is die?

'Niet genoeg'

"Die twee statiegeldwinkels zijn een mooie service voor de supermarkten. Die worden zo ontlast. Maar verder lossen ze helemaal niks op van het probleem waar we nu mee zitten", zegt Dirk Groot, die met zijn stichting Zwerfinator zwerfafval probeert te verminderen. Hij vindt de nieuwe winkels een 'stap in de juiste richting', maar merkt op dat er nog veel moet gebeuren.

Volgens hem zijn er vooral in de grote steden te weinig inleverpunten. En dat is hét grote probleem. "Je kunt overal blikjes en flesjes kopen, maar je kunt ze bijna nergens inleveren. En voor een zo'n winkel ga je niet van Amsterdam-West naar het centrum lopen om je blikje in te leveren", denkt hij.

Geen innameplicht

Het kleine aantal innamepunten waar hij zo kritisch over is, zou vooral komen doordat er geen innameplicht is. Mensen zijn het namelijk niet verplicht om gebruikte blikjes, flesjes en kratten in te leveren. Het wordt niet gestimuleerd, zegt Groot.

"De verhouding tussen statiegeld en het product dat je koopt is helemaal zoek. Heel veel mensen vinden het gewoon niet de moeite waard." Juist doordat die stimulans uitblijft, wordt er weinig gedaan om meer innamepunten te creëren. En de drukte echt onder controle te krijgen.

'Hoe slechter ze het doen, hoe meer ze verdienen'

Bedrijven als Statiegeld Nederland maken winst op elk blikje en flesje dat niet wordt ingeleverd, legt Groot uit. "Ze doen niet meer dan nodig is. Ze verdienen er juist aan als er minder wordt ingeleverd."

"Al die miljoenen aan statiegeld die niet worden ingeleverd, dat blijft gewoon bij statiegeld Nederland", vervolgt hij. "Ze zeggen dat ze investeren in allerlei nieuwe innamepunten, verbetering van het systeem, enzovoort, maar daar zien we weinig van. Hoe slechter ze het doen, hoe beter ze verdienen."

Overlast en ongedierten

Een gevolg van dit systeem is dus dat de groep mensen die niet in een lange rij in de supermarkt wil staan, de statiegeldproducten in een normale prullenbak in huis of op straat gooit.

Bij dat laatste komen vervolgens 'verzamelaars' of 'jagers' kijken, die de afvalbakken op straat niet altijd even netjes achterlaten wanneer ze klaar zijn, volgens Groot. In grote steden zoals Rotterdam en Amsterdam zorgt dat voor overlast en soms ongedierten.

Wettelijk verplichten

Ook stevige hulp van de politiek om dit probleem op te lossen blijft uit, zegt Groot. Hij vindt dat er meer kan worden gedaan. "Een statiegeldplicht en innameplicht, dat kun je gewoon wettelijk afdwingen. In Duitsland doen ze dat ook. Daar hebben ze het zelfs op zuivelverpakkingen."

"Er worden steeds redenen verzonnen waarom het niet kan", gaat hij verder. "Maar dat is als je iets niet wil. Als je iets wel wil, dan zoek je naar oplossingen."

'Ze hebben de kennis niet'

Wat zouden de bedrijven zelf dan moeten doen om dit op te lossen? "Meer inleverpunten", herhaalt Groot. "Maar ook moet het statiegeldbedrag omhoog en moeten platte blikjes en flessen zonder etiket worden geaccepteerd. Die mag je nu niet inleveren."

Groot roept dit vanuit zijn expertise al langer, maar volgens hem is dit nog niet doorgevoerd omdat er vaak aan de verkeerde knoppen wordt gedraaid. "Ze hebben niet de kennis van de straat, maar alleen de kennis van kantoor."