Na 20 jaar is een schilderij van Picasso teruggevonden. Via aanwijzingen vanuit de Nederlandse onderwereld kwam een kunstdetective het werk op het spoor in de onderwereld. Het is een combinatie die vaak voorkomt: kunst en de onderwereld. Maar waarom?

Het schilderij 'Buste de Femme' leek van de aardbodem verdwenen. 20 jaar geleden werd het kunstwerk gestolen van een Saoedische sjeik. Het schilderij had een waarde van 4 miljoen, maar werd nooit meer terug gezien. Totdat kunstdetective Arthur Brand hoorde dat deze Picasso in Nederland aan een muur zou hangen. Het schilderij zou sinds 2002 circuleren in de onderwereld van ons land. De tips bleken betrouwbaar, want Brand heeft de bewuste Picasso teruggevonden.

Van Gogh bij de maffia

Het komt vaak voor dat het criminele circuit buitengewoon geïnteresseerd is in dure kunstwerken. Zo kwam in 2016 naar buiten dat twee gestolen schilderijen van Vincent van Gogh in bezit waren van een vooraanstaand lid van de Italiaanse maffia. 14 jaar daarvoor hadden twee dieven de werken gestolen uit het Van Gogh Museum.

Onderzoeksjournalist Vincent Verweij maakte een documentaire over deze diefstal. Volgens hem verkocht Okkie Durham, één van de dieven, het schilderij na enkele maanden aan een Italiaanse coffeeshophouder in Amsterdam. "Deze man zag de waarde er wel van in. In de loop van de 14 jaar dat hij de schilderijen in bezit had is hij een van de grootste drugsdealers van Italië geworden", aldus Verweij.

Lees ook

Lagere straf, schilderijen terug

De Italiaanse politie kreeg deze drugsleider in het vizier. Hij besloot daarna te gaan onderhandelen met justitie. "Hij zei: Ik heb twee Van Goghs in mijn bezit. Als jullie een lagere straf regelen dan geef ik die schilderijen terug", vertelt Verweij. En zo bleek: "Op de dag dat hij zijn handtekening zette onder zijn verklaring, viel de politie het huis van zijn ouders binnen. De schilderijen lagen daar in een keukenkastje bij zijn ouders in Napels".

Maar waarom hebben criminelen zoveel interesse in dure schilderijen? Eén van de redenen blijkt wel uit het verhaal van de Italiaanse maffiabaas. Hij gebruikte de twee Van Gogh-schilderijen om te onderhandelen met justitie. Dit is ook in Nederland voorgekomen, zo vertelt Vincent Verweij. "In Nederland zijn in de jaren 90 een paar schilderijen van Van Gogh gestolen uit het Noordbrabants Museum in Den Bosch. Daar bleek crimineel Cees Houtman achter te zitten. Hij gebruikte de schilderijen om een deal te sluiten met het OM." Dat lukte: bij een grote drugszaak zette hij de schilderijen in om een hoger beroep te voorkomen, dat er inderdaad niet kwam.

Er circuleren veel schilderijen in het criminele circuit, zo vertelt onderzoeksjournalist Vincent Verweij in Radio EenVandaag.

Schilderijen als onderpand bij drugstransactie

Topstukken van kunstschilders gebruiken figuren in de onderwereld dus als wisselgeld om te onderhandelen met het Openbaar Ministerie. Maar er zijn meer motieven waardoor de interesse van criminelen in kunst wordt gewekt. Verweij: "Ze denken in eerste instantie vaak op deze manier losgeld bij de verzekering kunnen vragen. Het lijkt bijna op de ontvoering van een schilderij."

Daarnaast wordt de kunst ook gebruikt als onderpand. "Stel: een drugshandelaar koopt duizend kilo cocaïne in Colombia. Hij spreekt af dat hij de ene helft vooraf betaalt en de andere helft achteraf. Dan kan de leverancier voor die laatste helft een onderpand vragen, bijvoorbeeld zo'n bekend schilderij.

Topje van de ijsberg

Volgens Verweij zijn talloze gestolen schilderijen nog altijd onvindbaar, omdat ze circuleren in het criminele circuit. Er is een database in Londen van gestolen schilderijen. Meer dan 10.000 schilderijen staan daar geregistreerd.

"Het aantal schilderen dat daarvan terugkomt is slechts het topje van de ijsberg", besluit Verweij.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.