De overheid gaat het verdienmodel aanpakken van commerciële bureaus die voor burgers de WOZ aanvechten. De kritiek is dat zij gemeenten en de rechtspraak met zoveel werk overladen dat het systeem vastloopt. Het mes gaat nu in de vergoeding.

Jaarlijks valt hij bij huiseigenaren op de deurmat, een brief met de WOZ-waarde. Die waarde drukt uit wat je huis het voorgaande jaar waard was. Gemeentelijke heffingen en belastingen worden er mede door bepaald: hoe hoger de WOZ-waarde, hoe meer belasting je betaalt.

No cure, no pay

Dit jaar was de WOZ-waarde zo'n 17 procent hoger dan vorig jaar. Drie keer zoveel mensen gingen tegen hun WOZ-beschikking in bezwaar. Onder andere via no cure, no pay-bedrijven die veel reclame maken, zegt de Waarderingskamer.

Als huiseigenaar machtig je zo'n bedrijf om de WOZ aan te vechten. Ongeveer de helft van de bezwaren ging het afgelopen jaar via zo'n bureau.

Gemeenten miljoenen kwijt

Krijg je gelijk, dan levert dat 'tientjes' belasting op, maar het bedrijf krijgt ook een zogeheten proceskostenvergoeding. Die kan oplopen tot wel 1.500 euro, zegt bijzonder hoogleraar Heffingen van Lokale Overheden, Arjen Schep.

"Soms loopt het zelfs op tot 2.000 euro of nog hogere bedragen als ze naar de rechtbank gaan en het beroep wordt toegekend." Het aanvechten kost bedrijven weinig tijd, maar gemeenten zijn miljoenen euro's kwijt aan die proceskostenvergoeding.

Oproep het niet te doen

Het afgelopen voorjaar riepen gemeenten burgers op om geen bezwaar meer aan te tekenen via een commercieel bureau, maar zelf contact op te nemen met de gemeente. Ook in Zevenaar deden ze dat, vertelt wethouder Arthur Boone. "We hebben taxateurs in dienst die met burgers in gesprek gaan. Daar heb je geen bureau voor nodig."

"Het is echt niet ingewikkeld", zegt Boone, die zegt dat de oproep van gemeenten 'zeker' iets heeft opgeleverd. Al werd er ook dit jaar meer bezwaar aangetekend. "De toename van de WOZ-waarde was 17 procent, dat is veel. Maar we zien een landelijke trend en daar zitten we wel onder."

Inspanning en resultaat niet in verhouding

Uit onderzoek blijkt dat de bureaus het niet beter doen dan de burger, zegt hoogleraar Schep. "Het maakt niet uit of je het door een bureau laat doen of dat je het zelf doet." Behalve wanneer het gaat om de hogere aanpassingen. "Dan zijn deze bureaus succesvoller dan de woningeigenaren zelf."

Schep zegt een 'dubbel gevoel' te hebben bij de WOZ-bureaus. Inspanning en resultaat staan niet in verhouding, zegt hij. Al zijn er volgens hem woningeigenaren voor wie het lastig is de weg te vinden naar bezwaar en in beroep te gaan tegen hun WOZ-waarde. "Voor die woningeigenaren hebben die bureaus echt wel een rol te vervullen", vindt hij.

Verdienmodel aangepast

Het ministerie van Financiën kondigt waarschijnlijk op Prinsjesdag aan het mes te zetten in het verdienmodel van WOZ-bureaus, door de proceskostenvergoeding te verlagen.

Hoogleraar Schep denkt dat bureaus daardoor beter gaan selecteren voor wie ze nog bezwaar en beroep gaan aantekenen. "Ze krijgen alleen hun proceskosten vergoed als de WOZ wordt aangepast." En die proceskosten zullen ook niet meer direct aan de bureaus zelf worden overgemaakt, maar aan de bezwaarmaker.

Minder bezwaren nodig

Maar echt minder bezwaren komen er pas als de WOZ-waarde vaker zou kloppen, denkt Schep. "De gemeente weet niet wat de staat is van het onderhoud is van de woning, of hoe oud je keuken of badkamer is", zegt hij.

"Als de gemeente meer haar best doet om ook die secundaire kenmerken in kaart te brengen, zijn er ook minder bezwaren nodig", zegt Schep.

'Averechts effect'

Een historisch hoge WOZ-waarde zorgt voor de grote hoeveelheid bezwaren, zegt Dennis van der Locht van de branchevereniging voor WOZ-bezwaarbureaus VRLB.

"Dat er daardoor heel veel bezwaren komen, rechtstreeks en via bureaus, is eigenlijk heel logisch." Volgens Van der Locht staat de telefoon 'roodgloeiend' met mensen die via de gemeente bezwaar willen maken, maar zeggen niemand te pakken te krijgen.

'Alleen betaald als het zin heeft'

Volgens hem belandt maar 'een paar procent' van de zaken voor de rechter. "Het heeft geen zin om nutteloze bezwaren in te dienen", reageert Van der Locht op de kritiek over doorprocederen.

"Wij krijgen alleen betaald als het zin heeft." De branche is geschrokken van de plannen van het ministerie. "Daarmee bereik je een averechts effect, namelijk dat de druk bij de gemeente omlaag gaat."

Er is al één Nederlander aan overleden en twee andere zijn erdoor in het ziekenhuis beland: namaak oxycodon-pillen. Vaak worden ze online gekocht, zonder recept. "Je weet niet wat je koopt."

Videobeelden laten een opmerkelijk beeld zien bij het steekincident in het centrum van Amsterdam gistermiddag. Een burger overmeestert de verdachte en draagt hem ogenschijnlijk rustig over aan de politie. Is dat uitzonderlijk? "Ging heel efficiënt."

We leggen de video voor aan hoogleraar criminologie Marie Lindegaard van de Universiteit van Amsterdam.

Burger die ingreep, wist wat hij deed

"Wat mij heel erg opvalt aan de video van het burgerarrest in Amsterdam, is dat de omstander die de verdachte heeft gepakt zich behoorlijk professioneel gedraagt. Hij is een stuk handiger dan wat ik ooit gezien heb op camerabeelden van dit soort incidenten. De manier waarop hij op die dader gaat zitten en dan met één hand nog iets pakt. Dat geeft mij het idee: dit is wel iemand met professionele skills", vertelt Lindegaard.

De hoogleraar gaat verder: "Wat mij ook opvalt is het moment dat de politie aankomt. Wat omstanders op dat moment meestal doen is alles heel snel aan de politie overdragen, hier zie je dat politie en deze burger samenwerken. Dat geeft mij de indruk dat ook de politie ziet dat deze burger dit heel efficiënt doet en weet wat hij doet."

Cirkel van omstanders

Volgens Lindegaard is ook de manier waarop andere omstanders zich opstellen kenmerkend voor een serieus incident waar geweld bij komt.

"Er staan heel veel mensen omheen. Er is een vrouw die de burger die op de verdachte zit even aantikt, mensen vragen die burger dingen. Het is typisch voor zo'n situatie dat omstanders een cirkel eromheen vormen."

Gevoel van veiligheid

Dat contact zoeken tussen omstanders is een manier om met trauma om te gaan, proberen je veilig te voelen. Het is ook een manier om de burger die de verdachte beet heeft het gevoel te geven dat hij niet alleen staat, legt Lindegaard uit.

Meestal is het zo dat drie tot vier mensen gaan samenwerken en deze man doet het in de video alleen. Ook dat geeft volgens haar weer een aanwijzing dat deze burger professioneel overkomt.

Sociale banden

We weten inmiddels dat de burger die de verdachte overmeesterde een toerist was net als de meeste slachtoffers, is dat relevant?

"Ja", zegt Lindegaard. "Je ziet meestal dat mensen die een band voelen met de mensen die betrokken zijn in het incident eerder tot actie overgaan. Er waren veel toeristen op straat, dat soort sociale banden lokt omstander-ingrijpen uit. Dat geldt trouwens ook voor sociale banden tussen dader en burger."

Ingrijpen bij urgentie

Interessant is ook wanneer iemand tot actie overgaat. "Als er een wapen wordt gebruikt dan zien we dat omstanders iets later ingrijpen en terughoudender zijn. Het was in Amsterdam redelijk laat dat er iets werd gedaan door die burger en dat past bij dit soort incidenten", vertelt Lindegaard.

In het algemeen zie je dat omstanders bij vechtpartijen of ruzies meestal ingrijpen op het moment dat duidelijk wordt dat het niet een gewone ruzie is, dat is het moment waarop omstanders iets gaan doen, ziet de hoogleraar. "Je zou natuurlijk ook kunnen denken: dat is het moment waarop het ingewikkeld wordt dus; liever niet. Maar dat is niet zo. Als de urgentie wordt gevoeld dan grijpen mensen vaak in."

Omstander-effect

Hoe zit het met het omstander-effect? Vanuit de psychologie is dat vaak uitgelegd als een situatie waar mensen gezamenlijk kijken naar een noodsituatie maar niets doen.

"Het omstander-effect is vooral een laboratorium fenomeen. Het is niet in het echte leven aangetoond voor een situatie waar geweld of agressie in het spel is, omdat je daar geen proefpersonen aan mag blootstellen. Wij zien steeds: als het geen noodgeval is dan gaan mensen niks doen, maar als het nodig is dan doen mensen iets."

Persoonlijke kenmerken

Is er iets bekend over wat voor type mensen er ingrijpt in zo'n situatie?

"Weinig. Het gebeurt best wel vaak maar is niet goed onderzocht. Het wordt vaak niet opgenomen in de politiestatistiek, er is weinig informatie over die mensen", sluit Lindegaard af.

Britse toerist overmeesterde verdachte 'vanuit instinct'

De Amsterdamse burgemeester Halsema heeft de man die de verdachte overmeesterde een heldenspeld overhandigd.

Zij zegt over de man: "Hij heeft een geweldig instinct aan de dag gelegd. Je weet het natuurlijk niet wat de verdachte van plan was, wat er nog had kunnen volgen, maar je kunt niets uitsluiten. Deze man heeft in een split second een beslissing genomen, die echt uitzonderlijk is en waarvoor heel veel waardering moet zijn."