Boeren uit Zuid-Afrika vragen Europa om hulp vanwege het grote aantal plaasmoorden. Moorden op witte boeren. De laatste weken zijn er 22 boerderijen aangevallen. Vijf mensen zijn gedood.

''Zijn er nog meer mensen in het huis?'' Het is vrijdagavond in Zuid-Afrika. Arine Prins is thuis wanneer een onbekende man met een bivakmuts naast haar staat. ''Ik vertelde dat mijn man boven was en plots stonden er nog vijf andere mannen in mijn huis, allemaal gewapend.'' Arine is even stil en vervolgt dan haar verhaal. 

"Ze begonnen heel hardhandig aan me te trekken. Toen werden we vastgebonden en gingen ze slaan, ze bleven maar slaan. Ik was elke keer buiten bewustzijn. Het heeft in totaal zo' n vier en een half uur geduurd.’' 

Uiteindelijk brengen de invallers Arine naar boven, naar haar man. ''Mijn man riep op het laatste moment nog: 'Neem alles mee, maar laat ons met rust'. Dat deden ze niet. Ze staken mijn man dood.''

Witte genocide

De laatste weken zijn er 22 boerderijen aangevallen. Vijf mensen zijn gedood. Exacte cijfers ontbreken, maar geschat wordt dat sinds het einde van de apartheid 3.600 witte boeren zijn vermoord. Boeren eisen een hardere aanpak van de Zuid-Afrikaanse regering tegen opruiende politici als Julius Malema. Malema zei in februari dit jaar dat 'Dutch gangsters' het land van zwarte boeren inpikken. 

George duToit is een blanke boer in Zuid-Afrika. In september werd zijn buurman Werner Emslie vermoord  en sindsdien is hij zwaarbewapend en gaat hij niet meer na 17 uur naar buiten.  Want Emslie is niet het enige slachtoffer. DuToit: “In de laatst twee weken werden 22 boerderijen aangevallen waarbij vijf mensen zijn vermoord. Ik ben elke avond bang om naar bed te gaan, omdat ik niet weet of mijn gezin de volgende dag tot de statistieken zal behoren.’' 

DuToit verlangt terug naar de tijd van Nelson Mandela: "Ik verlang naar de tijd dat ik tot 22 uur ’s avonds met mijn kinderen op het erf kon zitten. Ik verlang naar de tijd dat ik mijn deel kon doen om aan Zuid-Afrika te bouwen. Want wij doen dit niet om geld. Boer zijn zit in ons bloed, in ons hart, dit is wat wij doen.”

Hoop gericht op Europa

De hoop van de boeren is nu gevestigd op hulp vanuit Europa. Professor Bart-Jan Gewald van het Africa Studie Centrum in Leiden, die de situatie zeer ernstig vindt, heeft zijn twijfels bij het raciale karakter van de gruwelijke moorden. ''Veel blanken boeren zijn van mening dat ze worden afgeslacht, maar eigenlijk is dit niet het geval. Als blanke heb je in Zuid-Afrika nog altijd het minst te maken met geweld, en de minste kans om te sterven. Ook zwarte mensen worden hier vermoord.''

Gewald denkt ook niet dat het geweld in het land na de dood van Mandela erger is geworden. ''Ik denk dat dat geweld er altijd al was. Het apartheidssysteem was extreem gewelddadig en binnen de zwarte townships is dat geweld er ook. Het gebrek aan leiderschap dat er heerst, met name in bepaalde gebieden, leidt tot deze uitspattingen.'' 

Het opschorten van alle militaire steun aan Oekraïne door de Amerikaanse president Donald Trump veroorzaakt een schok in alle Europese hoofdsteden. Ook in politiek Den Haag komt het nieuws hard aan. Vijf vragen aan politiek commentator Joost Vullings.

De verhoudingen in de wereld lijken snel te veranderen, en ook in Den Haag heeft dat invloed. "Er hangt een aparte sfeer", merkt Vullings op.

1. EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zegt dat we 'in gevaarlijke tijden leven'. Is dat ook het gevoel in de Tweede Kamer?

"Eigenlijk wel", vertelt Vullings. "De meeste partijleiders in Den Haag hebben toch al een zekere leeftijd en zijn opgegroeid met het idee dat de Amerikanen onze vrienden zijn, een bondgenoot die Europa uiteindelijk altijd helpt."

"Veel politici voelen zich in de steek gelaten, daar is verwarring over. Frans Timmermans, partijleider van GroenLinks-PvdA, zegt zelfs dat het een groot gevoel van onveiligheid geeft."

2. De coalitie lijkt verdeeld over hoeveel militaire steun aan Oekraïne moet worden gegeven. Wat zegt het hoofdlijnenakkoord hierover?

In het hoofdlijnenakkoord staat het heel duidelijk, weet Vullings. "Daar staat dat Nederland Oekraïne politiek, militair, financieel en moreel blijft steunen tegen de Russische agressie. En dan staat er ook nog eens 'onverminderd'."

Hij gaat verder: "Dan denk je: daar kan weinig onenigheid over zijn, maar het zit 'm natuurlijk in het woordje 'militair'. Tot nu toe ging dat over het zenden van wapens en geld, maar inmiddels gaat het over de eventuele mogelijkheid om troepen te sturen."

3. Is het sturen van troepen naar Oekraïne potentieel een groot gevaar voor de coalitie?

Het is echt het springende punt in de coalitie, vertelt de politiek commentator. "PVV-leider Geert Wilders heeft eerder al gezegd dat hij dat absoluut niet wil."

"Je ziet nu eigenlijk dat iedereen blij is dat deze keuze nog niet gemaakt hoeft te worden. Iedereen duwt het besluit voor zich uit omdat het op dit moment nog niet concreet speelt", legt Vullings uit.

4. Sinds de ruzie tussen Donald Trump en Volodymyr Zelensky lijkt de wereld veranderd. Hoe kijkt PVV-leider Geert Wilders daar tegenaan?

"Hij wil de-escaleren, de Amerikanen er weer bij betrekken en ervoor zorgen dat alle partijen weer aan tafel gaan. Dat is een analyse die premier Dick Schoof vandaag ook maakte, een analyse die ook Frans Timmermans maakt: uiteindelijk hebben we Amerika nodig voor onze veiligheid maar ook om vrede te bereiken in Oekraïne."

Hij gaat verder: "Ineens klinkt Wilders nu weer als andere politieke leiders in het midden. Voor mij als waarnemer wel heel bijzonder om te zien."

5. Morgen is er een debat in de Tweede Kamer over de oorlog in Oekraïne. Wat verwacht jij daarvan?

"Het allergrootste probleem, het sturen van troepen, kunnen ze nog voor zich uitschuiven. Maar het zal bijvoorbeeld ook gaan over de financiering. Europa heeft een miljardenplan gepresenteerd om Europa te herbewapenen. Het gaat dan over Eurobonds. Eigenlijk is Nederland altijd daar tegen geweest omdat lenen op de kapitaalmarkt met landen als Italië en Griekenland meer geld kost."

"Maar ik hoorde bijvoorbeeld bij het CDA al dat ze aan het schuiven zijn, dus het kan best zijn dat Nederland het verzet daartegen opgeeft voor het grotere doel: herbewapening van Europa", sluit hij af.

De Europese Commissie wil dat EU-landen meer uit gaan geven aan defensie. Het budget moet met zo'n 80 miljard euro worden verhoogd. De Commissie denkt op deze manier de Europese veiligheid te beschermen en extra hulp aan Oekraïne te kunnen bieden.

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen deelde dit plan, ook wel het 'Herbewapen Europa'-plan, vanochtend tijdens een presentatie in Brussel. Het voorstel zal later deze week met Europese regeringsleiders worden besproken tijdens een extra EU-top. Deze top is ingelast vanwege de toenemende spanning tussen Europa en de Verenigde Staten.

'Herbewapen Europa'

Op dit moment ligt de NAVO-norm voor uitgaven aan defensie op 2 procent, maar met haar nieuwe plan wil Von der Leyen dit verhogen naar 3,5 procent. Sommige EU-landen voldoen op dit moment nog niet, of net, aan de 2-procent-norm. Het zal vooral voor die landen, waaronder ook Nederland, lastig worden om het nieuwe plan bij te benen.

Om deze lidstaten aan te moedigen, stelt Von der Leyen met haar plan voor om de strenge EU-begrotingsregels loslaten. Landen die in de schulden komen door extra geld uit te geven aan defensie worden volgens dit nieuwe plan niet gestraft.

Begrotingsregels verspoelen

"Het tijdelijk loslaten van die begrotingsregels is inderdaad een belangrijk onderdeel van het plan", vertelt econoom en journalist bij de Telegraaf Martin Visser. "Veel landen krijgen het anders niet voor elkaar om hun defensiebegroting in een paar jaar flink te verhogen."

De maximaal 3 procent tekort op de begroting die landen nu mogen hebben, wordt straks dus hoger. "En dat betekent dat bijvoorbeeld Zuid-Europese landen, die al flinke tekorten en hoge staatsschulden hebben, nog meer tekorten en schulden gaan opbouwen. Maar het doel lijkt de middelen te heiligen."

Crisis oplossen door schulden te maken

Het plan van Von der Leyen dat Europa op het gebied van defensie sterker moet maken, heeft dus niet alleen voordelen. Visser durft geen voorspelling over een economische crisis te doen, maar weet wel dat de herbewapening zal bijdragen aan nog meer schulden voor Europa.

"En daar zit als econoom een beetje mijn zorg, dat we elke nieuwe crisis oplossen door schulden te maken. Dat hebben we met de eurocrisis gedaan en dat hebben we bij de coronacrisis gedaan. En nu met de defensiecrisis doen we het ook", merkt hij op.

Verzwakte euro

"Ergens houdt het een keer op", gaat de econoom verder. "Maar toch denkt de Europese Commissie dat het nog wel een keertje kan." Terwijl Visser juist inziet dat dit nieuwe plan de euro uiteindelijk zou kunnen verzwakken en dus een nieuwe crisis zou kunnen veroorzaken.

"Die 800 miljard bestaat uit twee delen: 650 miljard komt door de regels per lidstaat los te laten en het andere deel, 150 miljard, dat komt uit een Europees fonds. Dus dat overgrote deel gaat via de landelijke begrotingen, want landen hoeven een tijdje de regels niet te handhaven. En dat is potentie voor het verzwakken van de euro."

'De markt heeft altijd gelijk'

Toch wil Visser zich nog niet te sceptisch opstellen. "Heel veel details zijn nog niet bekend. En zolang Europese landen elkaar stevig vasthouden, naar buiten uitstralen dat ze vertrouwen in elkaar hebben en dat ze elkaar zullen opvangen wanneer het misgaat, dan komt de euro niet meteen in de problemen."

Uiteindelijk zullen vooral beleggers een belangrijke rol spelen, want 'de markt heeft altijd gelijk', weet Visser. "Beleggers bepalen of ze vertrouwen hebben in deze oplossing", zegt hij tot slot over het plan van Von der Leyen en de toekomst van de euro.