Stille ramp in verpleeghuizen met honderden doden door coronavirus: 'Te lang niks gedaan met waarschuwing'

Terwijl het aantal coronapatiënten op de ic's van ziekenhuizen op zijn retour is, spelen zich in verpleeghuizen drama's af. Medewerkers maken zich druk over de gezondheid van patiënten en die van zichzelf. "Ze liggen er letterlijk wakker van."

De verpleeghuizen waren voor de politiek te lang een blinde vlek, volgens voorzitter Stella Salden van de vakbond voor verzorgend personeel NU'91. "Er was veel aandacht voor ziekenhuizen en hun ic's. Maar wat er achter de deuren van de verpleeghuizen gebeurt was minder zichtbaar. We hebben hier 6 weken geleden al voor gewaarschuwd bij het ministerie. Daar is te lang niets mee gebeurd."

Piek nog niet bereikt

Het coronavirus laat diepe sporen achter in Nederlandse verzorgings- en verpleeghuizen zoals die van Zorggroep Noordwest-Veluwe in Nunspeet. Op de verpleeghuisafdeling overleden de afgelopen weken 15 van de 39 bewoners aan de gevolgen van het virus. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meldde vandaag dat er tussen 30 maart en 5 april 1.485 mensen overleden in zorginstellingen. Bijna twee keer zoveel als gemiddeld in de eerste 10 weken van 2020.

In de Tweede Kamer waarschuwden ouderenartsen dat de piek nog niet is bereikt. En dat het aantal sterfgevallen in verpleeghuizen verder zal oplopen. De afgelopen dagen steeg de hoeveelheid bewoners die besmet is met corona sterk. Cijfers uit patiëntendossiers laten zien dat inmiddels ruim 5.300 ouderen in verpleeghuizen zijn besmet.

Bang en onrustig

Verzorgende Brenda Halma sprong bij in Nunspeet en heeft een paar heftige weken achter de rug. "Mijn collega's in Nunspeet krijgen harde klappen", vertelt ze. "Ze hebben een bijzondere band met de bewoners. Ze hebben langere tijd voor die mensen gezorgd, soms wel 40 uur per week. Schrijnend om te zien dat ze op zo'n harde manier afscheid moeten nemen."

De bewoners, vaak dementerend, worden bang of onrustig doordat de vertrouwde gezichten van het zorgpersoneel zijn bedekt met brillen en maskers. Brenda: "Laatst zat ik bij iemand aan het sterfbed, die schrok. De bewoners snappen het niet. Je praat met je mond, maar je masker zit daarvoor. Er ontstaat ruis in de communicatie, doordat ze niet van je gezicht kunnen aflezen wat je wil."

Verspreiding tegengaan is lastig

Ook op andere locaties van Zorggroep Noordwest-Veluwe heeft het virus flink toegeslagen: er komen nog acht sterfgevallen bij. "We vermoeden dat het virus in Nunspeet binnen is gekomen voordat het bezoekverbod in ging", zegt Ard Kleijer, coördinator van het crisisteam dat de zorggroep heeft ingesteld. "Dementerende bewoners zijn lastig te isoleren. Ze gaan dwalen, of reageren agressief op opsluiting. Als het virus eenmaal binnen is, is het lastig verspreiding tegen te gaan."

Aan de voorraad beschermende middelen voor het zorgpersoneel kan dat niet liggen, zegt Kleijer. Drie medewerkers zijn vrijgemaakt om dagelijks stad en land af te bellen om nieuwe partijen op de kop te tikken. "Tot dusver lukt dat, maar het blijft spannend. We halen ze uit de agrarische sector, de sloop en de bouw. Daardoor zijn het steeds weer andere kapjes. Dat leidt wel tot vragen van het personeel: zijn ze wel even veilig? Maar we kopen alleen gecertificeerde spullen." Overigens zijn er alleen mondkapjes voor de medewerkers die ze volgens de richtlijnen van het RIVM nodig hebben. "Als we ze aan iedereen geven, hebben we er niet voldoende."

Onrust

Stella Salden van NU'91 vindt dat alle zorgmedewerkers beschermende middelen moeten krijgen: "Onze leden werken met de meest kwetsbare mensen, en die willen we nu juist beschermen." De richtlijnen voor het gebruik van mondmaskers zijn inmiddels versoepeld, maar dat leidt volgens Salden juist tot onrust.

"Mensen zijn niet gek. Die denken: waarom wordt voor deze handeling nu een minder beschermend masker voorgeschreven dan voorheen? Zijn de wetenschappelijke inzichten leidend, of het feit dat er schaarste is? Ook werkgevers nemen hun mensen niet altijd serieus. 'Je krijgt toch wel corona', is dan de reactie wanneer een verzorgende om een mondmasker vraagt."

'Wat knaagt is: heb ik dat virus verspreid?'

Sinds afgelopen maandag geldt er een ander verdeelsysteem: waar voorheen de ziekenhuizen, huisartsen en ambulancediensten voorrang kregen, is nu de medische handeling bepalend en het risico dat de medewerker daarbij loopt. Salden: "Dat er een verdeelsleutel is, wil nog niet zeggen dat het op orde is."

Bij een speciaal ingericht meldpunt van NU'91 kwamen in 2 dagen tijd 6.500 reacties binnen. "Het maakt ook duidelijk hoe boos mensen zich maken. Ze moesten achter in de rij aansluiten en voelen zich niet serieus genomen." De inhoud van de meldingen is vaak schrijnend, en gaat niet alleen over een tekort aan spullen, maar ook over de psychische druk. "Wat bij medewerkers knaagt is: heb ik dit virus verspreid?" zegt Salden. "Ben ik degene geweest die, omdat ik onbeschermd mijn werk moest doen, die ene bewoner besmet heeft? Daar liggen ze letterlijk wakker van."