Er zijn steeds meer zorgen over de gezondheidsrisico's die mogelijk worden veroorzaakt door de uitstoot van biomassacentrales. Deze centrales zijn aan opmars bezig in Nederland, omdat het een groen alternatief zou zijn voor fossiele energie.

In een brief aan minister Wiebes, die in handen is van het Algemeen Dagblad, roepen tien regionale GGD's de minister op meer aandacht te hebben voor de mogelijke gezondheidsrisico's die om de hoek komen kijken bij de ambitieuze klimaatplannen van het kabinet.

Groen en duurzaam

Het 'groene' imago van biomassacentrales staat de laatste maanden onder druk. Want de zorgen leven al lang niet meer alleen onder milieuactivisten en bezorgde omwonenden. De commissie Remkes, die advies geeft over hoe het stikstofprobleem in Nederland op te lossen, adviseerde eind september al om de subsidieverlening voor het bijstoken van biomassa opnieuw te bekijken.

In totaal zou de Nederlandse overheid al 11,4 miljard euro aan subsidie hebben uitgetrokken voor verschillende biomassa-installaties. De komende jaren moeten er 628 nieuwe centrales worden bijgebouwd.

'Veredelde open haard'

Johan Vollenbroek, die al eerder met zijn 'Mobilisation for the Environment' succesvol het stikstofbeleid van de regering aanvocht, ergert zich vooral aan de kleinere biomassacentrales die middenin woonwijken worden geplaatst. "Die hebben niet eens een vergunning nodig", verzucht hij. De overheid hoeft alleen maar een aanvraag binnen te krijgen en dan kan er met de bouw worden begonnen, zegt Vollenbroek. "Het mag zo gebouwd worden, zonder rookgasreiniging. Het zijn een soort veredelde open haarden. Het is voor klimaat én gezondheid slecht."

Marloes Spaander uit Arnhem woont vlakbij zo'n biomassacentrale. Bij de eerste proefsessies van de nieuwe installatie, een paar weken geleden, was er al overlast. "We roken het meteen. Brandende ogen, keelpijn, niet kunnen slapen van de stank. En dat waren alleen nog maar de tests."

Niet minder CO2-uitstoot

Daarbovenop komt kritiek eerder deze maand van een aantal gerenommeerde Europese wetenschappers over het duurzame karakter van biomassa. Wetenschappers verbonden aan het EASAC, de Europese koepelorganisatie voor de wetenschap, stellen dat biomassa niet zo duurzaam is als eerder gedacht. Het op grote schaal hout verbranden in plaats van steenkool, zou uiteindelijk niet minder CO2-uitstoot opleveren.

De GGD stelt nu dat het bovendien onbekend is wat biomassacentrales met de luchtkwaliteit doen. "De ervaringen met grootschalige biomassa zijn beperkt. We weten niet precies hoe groot de uitstoot is en waar die neerslaat. Dat moet je van tevoren weten. Je kunt beter vooraf goed nadenken, dan achteraf spijt krijgen van de dingen die je hebt gedaan." Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) sluit zich bij die conclusie aan. "Eerst even slim nadenken voordat je gaat toepassen", zegt onderzoeker Guus Velders.

Juridisch gevecht

Vollenbroek is ondertussen op verschillende juridische schaakborden aan het spelen. "We hebben op dit moment zes zaken lopen. Nijmegen en Zutphen zijn al gesloten, dus dat was een succes." Zijn uiteindelijke doel is duidelijk: zoveel mogelijk biomassacentrales sluiten. "Je moet geen bomen gaan verbranden, je moet bomen planten."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."