radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Smalle weg door Veluwe blijkt piekbelaster, is daar iets aan te doen? 'Als het een boerenbedrijf was geweest, had de overheid het willen uitkopen'

Smalle weg door Veluwe blijkt piekbelaster, is daar iets aan te doen? 'Als het een boerenbedrijf was geweest, had de overheid het willen uitkopen'
De Gortelseweg is een smalle weg op de noordelijke Veluwe
Bron: EenVandaag

Een smalle slingerweg van 6 kilometer lang, kan dat een piekbelaster zijn? Ja, reageert 'stikstofprofessor' Jan Willem Erisman op een berekening hierover in NRC. "Als deze weg een boerenbedrijf was geweest, had de overheid het willen uitkopen."

Uit berekeningen van natuurliefhebbers en omwonenden blijkt dat de Gortelseweg een piekbelaster is in de noordelijke Veluwe, meldde de krant eerder. Natuurliefhebbers en omwonenden maken zich dan ook grote zorgen over het bosrijke gebied. Dat heeft alles te maken met de stikstofuitstoot van het verkeer dat er doorheen raast.

Geliefde weg

Die uitstoot komt grotendeels van het verkeer op de Gortelseweg. Deze smalle, slingerende weg verbindt de dorpen Gortel en Vierhouten. Plekken waar toeristen graag komen. De weg is daarnaast geliefd bij motorrijders, voor wie het een mooie route is. En dan zijn er nog de inwoners van het gebied die de weg gebruiken.

Omwonenden van de Gortelseweg zijn bepaald niet blij met al dat verkeer. Ze zijn bang dat de natuur eronder lijdt.

Piekbelaster

Daarom verenigden ze zich in de stichting Vierhouten Natuurbestemming. Via de stichting schakelden ze een onafhankelijk adviesbureau in om de stikstofuitstoot in het gebied te berekenen. De conclusie: de Gortelseweg stoot net zoveel uit als een zogenoemde piekbelaster.

De Gortelseweg verbindt de dorpen Vierhouten en Gortel
Bron: EenVandaag
De Gortelseweg verbindt de dorpen Vierhouten en Gortel

"Als de Gortelseweg een boerenbedrijf was geweest, had de overheid het willen uitkopen", zegt Evert de Graaf. Hij is aangesloten bij de stichting Vierhouten Natuurbestemming en woont inmiddels 13 jaar op de noordelijke Veluwe.

info

Piekbelaster

Een piekbelaster is een bedrijf dat volgens de richtlijnen boven een bepaalde hoeveel stikstof uitstoot in een overbelast natuurgebied, binnen een straal van 25 kilometer. 3.000 boeren en tientallen industriële bedrijven zijn door de overheid aangewezen piekbelaster.

'Uitstoot groter dan het bos aankan'

De Graaf ziet de laatste jaren steeds meer verkeer op de Gortelseweg, waar hij vlakbij woont. Volgens schattingen van de provincie rijden er ongeveer 1,5 miljoen voertuigen per jaar over de smalle slingerweg. Dat blijkt ook uit een recente analyse van een verkeersdatabedrijf.

De stikstof die de auto's, motoren, vrachtwagens en bussen op de Gortelseweg uitstoten daalt aan beide kanten van de weg neer, tot aan een kilometer het bos in. "De stikstofuitstoot op deze weg is veel groter dan het bos aankan", zegt hij.

info

Grootste Natura 2000-gebied van Nederland

De Veluwe is een zogenoemd Natura 2000-gebied. Dat betekent dat het volgens Europese richtlijnen is aangewezen als belangrijk gebied dat bescherming nodig heeft. "Het bos is honderden, op sommige plekken wel duizenden jaren oud. Daar hebben we in Nederland niet veel van", vertelt oud-boswachter Lennard Jasper.

In het huidige stikstofbeleid wordt een afweging gemaakt tussen economie en ecologie. "We hebben gezien dat de ecologie de afgelopen decennia te weinig voorrang heeft gekregen", zegt hoogleraar Milieu en Duurzaamheid aan de Universiteit Leiden, Jan Willem Erisman, die ook wel de 'stikstofprofessor' van Nederland wordt genoemd. "De Veluwe is het grootste Natura 2000-gebied van Nederland, dat moeten we beschermen."

Uitkopen niet mogelijk

Wegen vallen niet onder de zogeheten piekbelastersregeling van het Rijk. Dit omdat ze geen (boeren)bedrijven zijn. Toch kan een weg best gezien worden als piekbelaster, volgens hoogleraar Erisman.

"Je kunt piekbelasting ook zien als een bepaalde eenheid, een weg bijvoorbeeld, met een hoge stikstofbelasting. Er zijn er meer op de Veluwe, zoals snelweg A28. Probleem blijft wel dat uitkopen niet mogelijk is bij een weg."

Boeren bedrijven vs wegen

Bij de Stichting Vierhouten Natuurbestemming denken ze dat sommige boerenbedrijven misschien kunnen blijven bestaan, als de overheid ook wegen die piekbelaster zijn aanpakt.

"Deze weg (de Gortelseweg, red.) is de grootste piekbelaster van de omgeving. De boeren in Elspeet en Uddel moeten weg zodat we het hier beter krijgen, terwijl al het sluipverkeer gewoon via deze weg kan rijden", zegt Evert de Graaf van de stichting.

Bekijk ook

Weg versus de boeren

Maar volgens hoogleraar Erisman is het niet zo simpel: "Het is niet zo dat als de Gortelseweg wordt aangepakt, de boerenbedrijven kunnen blijven bestaan. De stikstofbelasting in deze situatie is heel hoog, maar ook heel lokaal. Als je kijkt naar de hele Veluwe, draagt de stikstofuitstoot van de weg relatief weinig bij", legt hij uit.

Maar er moet wel iets veranderen in het stikstofbeleid zegt Erisman: "Als uit berekeningen blijkt dat een weg zoveel bijdraagt aan de uitstoot, moet je daar iets mee. Zeker omdat de boeren ook dat beleid moeten volgen."

Eisen aan het verkeer

Waar de oplossing zit, wat Erisman betreft? Het afsluiten van een belangrijke verbindingsroute als de Gortelseweg is economisch gezien in elk geval geen optie, denkt hij.

"Maar er zijn ook andere mogelijke maatregelen om het verkeer te verminderen en bepaald verkeer niet toe te laten. Zoals er in steden milieuzones zijn, kun je eisen stellen aan het verkeer rond natuurgebieden."

Bekijk ook

Op zoek naar een oplossing

Hoe het ook zij, omwonenden van de Gortelseweg maken zich zorgen over 'hun' natuurgebied en willen dat er snel een oplossing komt voor het vele verkeer. Evert de Graaf: "We willen in gesprek met alle stakeholders om te laten zien wat hier gebeurt. We willen dat de provincie en de Staat naar het probleem op de Gortelseweg kijken én dat ze dat ook doen bij soortgelijke wegen."

De Partij voor de Dieren stelde vandaag Kamervragen over de situatie op de Gortelseweg. De partij wil van demissionair minister voor Natuur en Stikstof Christianne van der Wal weten welke oplossingen ze ziet voor deze en soortgelijke wegen.

Kan een smalle slingerweg een piekbelaster zijn? Bekijk de reportage.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'
Het datacenter van Microsoft in het Noord-Hollandse Middenmeer
Bron: ANP

Nu de verhoudingen met de Verenigde Staten in rap tempo verslechteren, maken experts en politici zich steeds grotere zorgen over de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse technologie: van e-mail tot data-opslag zijn we vólledig afhankelijk.

"Het is echt vijf over twaalf", zegt Bert Hubert, technologie-expert en voormalig toezichthouder van inlichtingendienst AIVD. "Wij zitten nu al in een situatie dat als men in Amerika met het verkeerde been uit bed stapt, organisaties in Nederland in z'n geheel kunnen worden stilgelegd, zoals recent is aangekondigd voor het Internationaal Strafhof - waar Trump niet blij mee is en hij sancties voor heeft uitgeschreven."

Alle gemeenten

Hubert en andere deskundigen schetsten onlangs aan Kamerleden in het parlement de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse clouddiensten, zoals die van Microsoft, Amazon en Google. "Honderd procent van de Nederlandse gemeenten is al afhankelijk van Microsoft", aldus Hubert.

"Zodra data over jou per e-mail wordt verstuurd, staat het in de Amerikaanse cloud en valt het onder het bereik van de Amerikaanse overheid." Daar zit de zorg, nu de Verenigde Staten een radicaal andere afslag hebben genomen. In de Tweede Kamer waarschuwden verschillende experts dat onze afhankelijkheid van de Amerikaanse techreuzen tegen ons gebruikt kan worden.

Bekijk ook

Ondoordacht gebruik

Nog voor de inauguratie van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten concludeerde de Algemene Rekenkamer bovendien al dat Nederland clouddiensten ondoordacht is gaan gebruiken en nauwelijks stil staat bij de risico's.

"Laat ik het onomwonden zeggen: het risico bestaat dat buitenlandse regeringen, met name de VS, informatie van de Nederlandse rijksoverheid of van burgers kunnen inzien en wellicht zelfs aanpassen", zei Ewout Irrgang van de Algemene Rekenkamer. Risico's zijn er volgens hem voor de overheid, bedrijven én Nederlandse burgers.

Diensten uitschakelen

"Ik maak me heel erg zorgen", zegt Europarlementariër voor GroenLinks-PvdA Kim van Sparrentak. In het zwartste scenario zou Trump volgens haar Europa kunnen chanteren door diensten uit te zetten. "Dat zou in de praktijk betekenen dat overheden niet meer bij hun data kunnen. Mensen krijgen hun toeslagen niet meer uitgekeerd. Al dat soort zaken lopen dan direct vast."

In de hele Europese Unie zijn er volgens Van Sparrentak maar enkele gemeenten die niet afhankelijk zijn van de Amerikaanse cloud. Hetzelfde speelt volgens haar bij ziekenhuizen. Inmiddels is zeventig procent van de Europese cloudmarkt in handen van grote Amerikaanse spelers.

Bekijk ook

Stresstest

Met veertig collega's heeft Van Sparrentak de Europese Commissie daarom verzocht in kaart te brengen wat er gebeurt als die diensten daadwerkelijk uitvallen. "We hebben te lang gedacht: Amerika is onze vriend."

VVD-Europarlementariër Bart Groothuis deelt de zorgen en vreest ook dat Trump bepaalde diensten domweg uit laat zetten als wij niet naar hem luisteren. "Bijvoorbeeld met de sancties tegen het Internationaal Strafhof in Den Haag, die totaal afhankelijk is van Amerikaanse technologie", zegt hij.

Eigen boontjes doppen

"Het gaat gewoon op zwart als Trump dat wil. We zullen onze eigen boontjes moeten doppen. Dat hadden we zelf niet zo voorspeld, dat de Amerikanen zo ver van ons af zouden kunnen drijven. En dat betekent voor ons dat er niks anders op zit dan onze technologische industrie in eigen hand nemen", aldus Groothuis.

"Er zijn Europese alternatieven, maar nog niet op de schaal die we nodig hebben. Die zul je langzaam moeten gaan creëren." Die investeringen kunnen volgens beide Europarlementariërs in de honderden miljarden euro's lopen. De EU zou daarbij vooral regels moeten opstellen om ervoor te zorgen dat data van Europese burgers ook altijd in Europa blijft.

Bekijk ook

Cloud Kootwijk

Maar volgens de Europarlementariërs staat vast dat Europa op eigen digitale benen moet komen te staan. Techexpert Hubert vindt ondertussen dat Nederland het heft in eigen handen moet nemen: Cloud Kootwijk, een Nederlandse, veilige cloud voor overheid en zorg - voor e-mail, chat, videobellen en bestandsdeling - zou digitale soevereiniteit moeten garanderen.

De naam is een verwijzing naar Radio Kootwijk, waarmee de Nederlandse staat zichzelf een eeuw geleden onafhankelijk maakte van buitenlandse communicatienetwerken. Staatssecretaris Zsolt Szabó van Digitalisering komt nog voor de zomer met een nieuwe Nederlandse cloudstrategie.

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'
Het nieuwe beleid van Donald Trump is geen goed nieuws voor klimaatwetenschap
Bron: NASA / EenVandaag

De nieuwe regering van president Donald Trump in de Verenigde Staten zet het mes in klimaatonderzoek en klimaatbeleid. "Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Meer dan 30 jaar werkte Dan Costa bij de Environmental Protection Agency (EPA), het Amerikaans milieuagentschap. Als National Director was hij onder meer verantwoordelijk voor onderzoek naar luchtvervuiling en klimaatverandering, en de gevolgen daarvan voor de volksgezondheid.

'Volksgezondheid kon hen niets schelen'

Costa werkte onder zes verschillende presidenten. "Er was altijd wel verschil te merken tussen Republikeinse en Democratische regeringen", vertelt hij.

"Maar toen de eerste Trump-regering aantrad kregen we voor het eerst het gevoel dat volksgezondheid hen eigenlijk niets kon schelen. We merkten snel dat alles wat werd gedaan op het gebied van milieu en volksgezondheid door die regering werd geïsoleerd en gemarginaliseerd."

Frontale aanvallen

Wat nu gebeurt gaat volgens Costa nog een stap verder: "De toekomst van veel wetenschappelijk onderzoek is opeens onzeker, mensen beginnen het gevoel te krijgen dat ze aan de rand van een afgrond staan. Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Costa doelt op het rappe tempo waarmee wetenschap onder de regering-Trump onder druk komt te staan. Vooral de takken die niet in de politieke ambities van de regering passen, zoals onderzoek naar klimaatverandering en klimaatadaptatie, krijgen met frontale aanvallen te maken.

Bekijk ook

'Geweldige denkers'

"Wat mij verbijstert, is de snelheid waarmee wetenschap wordt afgebroken. Ik ben echt sprakeloos", reageert de Nederlandse klimaatwetenschapper Heleen de Coninck.

"En dat terwijl de Amerikaanse klimaatwetenschap zo belangrijk is voor verdere kennisopbouw op de hele wereld. Er zitten daar geweldige denkers."

Samenwerking van 'levensbelang'

De Coninck is verbonden aan de TU Eindhoven en de Radboud Universiteit in Nijmegen en schreef mee aan verschillende VN-klimaatrapporten. Regelmatig werkt ze samen met collega's in de Verenigde Staten. "Er zit daar enorm veel wetenschappelijke kracht, met veel relevante data."

"Klimaatverandering is echt een mondiaal probleem. Als we resultaten met z'n allen blijven delen kunnen bijvoorbeeld ook ontwikkelingslanden zich beter voorbereiden op klimaatverandering en extreem weer. Goede internationale samenwerking is van levensbelang, letterlijk."

Bekijk ook

Helft van personeel moet weg

Of deze internationale samenwerking blijft bestaan, is de vraag: onlangs liepen medewerkers van miljardair Elon Musk, die de overheid efficiënter en goedkoper wil maken, het hoofdkantoor binnen van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). Dit onderzoeksinstituut is vergelijkbaar met het Nederlandse KNMI.

NOAA speelt in de VS een cruciale rol bij het voorspellen van gevaarlijke weersomstandigheden, het beschermen van de oceanen en het verzamelen van wetenschappelijke gegevens over klimaatveranderingen. Desondanks kregen medewerkers te horen dat de helft van het personeel op termijn moet vertrekken en dat het budget met zo'n 30 procent wordt gekort.

'Trump-loyalist zonder inhoudelijke kennis'

"We verwachten dat ook binnen de Environmental Protection Agency zoiets zal gebeuren", zegt Dan Costa. "Maar het is onduidelijk hoe drastisch de gevolgen zullen zijn."

Gerust is hij er in ieder geval niet op: "De nieuwe EPA-baas is een Trump-loyalist en hij heeft geen enkele kennis van milieuwetenschappen."

Bekijk ook

Klimaatdata veilig stellen

Ook de NASA ligt onder vuur. Met behulp van satellieten, onderzoeksvliegtuigen en grondstations wordt daar een breed scala aan klimaatdata verzameld. Gegevens zoals temperatuurveranderingen in de atmosfeer, hittegolven en afwijkingen in klimaattrends, maar ook smeltende ijskappen, zeespiegelstijging, extreme regenval en meer.

"NASA doet veel moeite om ervoor te zorgen dat de datasets beschikbaar blijven, bijvoorbeeld op veilige parallelle servers en websites", vertelt Costa. "Zelfs als de oorspronkelijke websites offline worden gehaald."

Data beschermen

Al In 2016 werd daarvoor de Environmental Data Governance Initiative opgericht. "Betrokken wetenschappers ontwikkelden een strategie om gegevens te bewaren", legt Costa uit. "Ze proberen data te beschermen, toegankelijk en up-to-date te houden. Dat is nu cruciaal, de situatie is erg onzeker."

De ontgoocheling onder wetenschappers is groot. "Waarheid en feiten lijken er niet meer toe te doen", stelt De Coninck vast. "De redelijkheid is echt zoek. Tegenwoordig ontkent men wetenschappelijke bevindingen vaak glashard, en dat is op lange termijn zeer zorgelijk. Dat zeg ik niet alleen als wetenschapper, maar ook als burger."

Bekijk ook

Duur onderzoek

De Coninck stoort zich ook aan de beeldvorming rondom zogenaamd duur en log onderzoek, zoals nu in de VS. "Bedrijven zoals die van Musk bouwen voort op onderzoek en innovatie die ook door de Amerikaanse overheid zijn betaald", legt ze uit.

"De talenten, zoals ingenieurs die er werken, zijn opgeleid dankzij de overheid", benadrukt de wetenschapper. "Dus het saneren van overheden op deze manier zorgt eerder voor een innovatie-armer land dan een innovatievere economie."

'We leven in cruciale periode'

Haar Amerikaanse collega Dan Costa hoopt dat de wetenschap niet verder wordt ondermijnd. "We leven in zo'n cruciale periode. Als we klimaatverandering willen aanpakken, kunnen we niet verder met een, of zelfs twee handen op onze rug gebonden."

"Ik kijk vaak naar mijn kleinkinderen en vraag me af: wat is de erfenis die mijn generatie aan deze jonge mensen zal nalaten?", sluit hij af.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant