John van de Langenberg lijdt aan nierkanker en is uitbehandeld. Zijn werkgever, de gemeentelijke sociale werkplaats in Den Bosch, houdt hem slapend in dienst. Als hij overlijdt zullen zijn nabestanden de vergoeding niet krijgen. Minister Asscher kondigde indertijd maatregelen aan, maar werkgevers zoeken nog steeds massaal hun toevlucht tot slapende dienstverbanden om zo te voorkomen dat ze zieke of arbeidsongeschikte werknemers een transitievergoeding moeten betalen. Bijna tweeëneenhalf jaar na invoering van de Wet Werk en Zekerheid (WWZ) is de sluiproute in de wet nog steeds niet afgesloten. Arbeidsrechtadvocaten en de grote rechtsbijstandverzekeraars zien dat het aantal werknemers dat, tegen hun wil, in zo’n spookcontract zit mogelijk zelfs toeneemt ten opzichte van vorig jaar.

Truc

De slapende dienstverbanden zijn een uitvloeisel van de Wet Werk en Zekerheid, die werd  ingevoerd door het vorige kabinet. Die wet bepaalt dat werkgevers hun werknemers een transitievergoeding moeten betalen bij ontslag. Die regel geldt ook voor zieke of arbeidsongeschikte werknemers van wie de arbeidsovereenkomst, na twee jaar verplichte loondoorbetaling, wordt beëindigd. Werkgevers bedachten echter een truc om die verplichting te omzeilen. Door zieke werknemers slapend in dienst te houden - het contract loopt dan stilzwijgend door zonder dat er salaris betaald hoeft te worden - kunnen werkgevers een transitievergoeding ontlopen. Zo’n vergoeding kan oplopen tot tienduizenden euro’s. 

Controversieel

Minister Asscher uitte in EenVandaag forse kritiek op de handelwijze van werkgevers. Toch zegde hij een oplossing toe: werkgevers zouden hun transitievergoeding voor zieke of arbeidsongeschikte werknemers gecompenseerd kunnen krijgen uit een fonds. Het UWV moest de regeling gaan uitvoeren. Asscher kondigde echter vervolgens tot twee keer toe uitstel aan. Mede omdat het UWV er nog niet klaar voor was. Tijdens de formatie werd het voorstel door de Tweede Kamer controversieel verklaard, zodat de uitwerking en voorbereiding bij het UWV al die tijd heeft stil gelegen. 

Wachtstand 

Advocaten en rechtsbijstandsverleners zien het aantal meldingen de laatste weken, na het aantreden van het nieuwe kabinet, weer oplopen. Bij drie grote rechtsbijstandsverleners - DAS, Achmea en SRK - staat de teller al op zo’n 1.000 meldingen dit jaar. Ook Arag zegt meerdere keren per week gebeld te worden met vragen over slapende dienstverbanden. “Werknemers en werkgevers staan in de wachtstand”, aldus arbeidsrechtadvocaat Maarten van Gelderen. “Omdat rechters tot nu toe aangeven dat werkgevers niet ernstig verwijtbaar handelen, kunnen werknemers niet anders dan wachten op een oplossing uit Den Haag.”

Ongeneeslijk ziek

Werkgevers blijven volgens arbeidsrechtjuristen wachten totdat de regeling defintief is: ze houden werknemers slapend in dienst tot ze zeker weten dat ze de transitievergoeding terug kunnen kriigen. Werknemers zien het intussen met lede ogen aan. Zoals John van de Langenberg uit Den Bosch. Hij lijdt aan uitgezaaide nierkanker en kan niet meer behandeld worden. Zijn werkgever, de sociale werkplaats in Den Bosch, houdt hem slapend in dienst. Als John overlijdt zullen ook zijn nabestaanden de vergoeding niet meer krijgen, omdat de arbeidsovereenkomst dan van rechtswege eindigt.  “Wat we nog het ergste vinden is hoe oneerbiedig er met je wordt omgegaan”, zeg Monique van de Langenberg. “We voelen ons echt aan de kant gezet na 25 jaar dienstverband.” 

Reactie minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken

"Het is belangrijk dat dit wordt opgelost, we hebben hier ook afspraken over gemaakt in het regeerakkoord. Ik wil dat wel zorgvuldig doen, dat vraagt nog even tijd. Gezien de afspraak in het regeerakkoord is er overigens voor werkgevers weinig reden meer om deze werknemers ‘slapend’ in dienst te houden."

Reactie gemeente ‘s Hertogenbosch:

Wat is het beleid van de gemeente ’s Hertogenbosch, specifiek de sociale werkplaats van de gemeente Den Bosch, bij werknemers bij wie na twee jaar ziekte of arbeidsongeschiktheid nog geen zicht op herstel is en de arbeidsovereenkomst opgezegd zou moeten worden? Wordt de arbeidsovereenkomst daadwerkelijk opgezegd, gaat de arbeidsovereenkomst over in een slapend dienstverband of kan dat per situatie verschillen? Kan de gemeente haar beleid motiveren? 
 
De gemeente ’s-Hertogenbosch voert de wet uit. Daarin staat dat een werkgever de zieke medewerker kan ontslaan maar daartoe niet is verplicht.
Binnen de SW-sector is bij de meeste bedrijven beleid om een dienstverband na 2 jaar ziekte niet te beëindigen maar als slapendienstverband voort te zetten. Dat geldt ook voor ons SW-bedrijf.
Daarvoor zijn 2 redenen:
1e: WSW-is last resort. Medewerkers die na twee jaar ziekte alsnog herstellen en ontslagen zijn, kunnen door de wetswijziging van januari 2015 niet meer terug in de WSW. Door het dienstverband slapend te houden is die mogelijkheid wel aanwezig.
2e: Er wordt een enorme financiële wissel getrokken op de SW-bedrijven. Omdat de doelgroep van de Wsw mensen zijn met een lichamelijke, verstandelijke en/of psychische beperking, komt het vaker voor dan bij reguliere bedrijven dat SW-medewerkers 2 jaar ziek zijn. In de financiering van de rijksoverheid is een transitievergoeding niet meegenomen. Dit probleem is eerder landelijk gesignaleerd door de politiek. Daarom ligt er een wetsvoorstel om in een aantal gevallen de transitievergoeding, op grond van een compensatieregeling, te laten betalen door het UWV. Een voorstel voor wetswijziging is door de ministerraad goedgekeurd en ligt bij de Raad van State voor advies. Echter het wetsvoorstel is controversieel verklaard.
We leveren wel zoveel mogelijk maatwerk door medewerkers de mogelijkheid te blijven bieden om te re-integreren binnen het SW-bedrijf of door bijvoorbeeld medewerkers tegemoet te komen door uitbetalen van vakantiedagen etc.
 
Bij hoeveel werknemers heeft de gemeente, specifiek de sociale werkplaats in Den Bosch, hiermee sinds de invoering van de WWZ te maken gehad? In hoeveel gevallen is er opgezegd mét betaling van de transitievergoeding en in hoeveel gevallen is er een slapend dienstverband aangegaan?
 
In de periode 1 juli 2015 ( ingangsdatum WWZ) tot 1 november 2017 zijn 203 Wsw-medewerkers om verschillende redenen uit dienst gegaan. In die periode zijn 18 dienstverbanden beëindigd wegens langdurige ziekte, voornamelijk door het overeenkomen van een beëindigingsovereenkomst of vanwege het bereiken van pensioen gerechtigde leeftijd. Geen van deze medewerkers heeft een transitievergoeding ontvangen. Daarnaast hebben 6 medewerkers een slapend dienstverband.  

Ruilen van woning om uit de alledaagse sleur te komen? Annemarie doet dat regelmatig. Het voelt voor haar als vakantievieren. Thuis komt ze niet tot rust, tijdens zo'n een woningruil wel. "Ik vind het leuk om even in iemand anders leven te stappen."

"Ik ben er eigenlijk al 38 jaar geleden mee begonnen", vertelt Annemarie Oppedijk (68). Ze was net gescheiden en moest samen met haar zoontje van 2 jaar het leven opnieuw opbouwen. Geld voor een vakantie naar het buitenland was er niet. "Ik was echt superarm, had niets meer. Maar ik dacht: ik laat het hier niet bij zitten."

Geen geld voor vakantie

Annemarie wilde niet in een slachtofferrol kruipen en toch een leuke vakantie voor zichzelf en haar zoontje plannen, vertelt ze. "Ik had zoiets van: dit zijn mijn omstandigheden. Maar ik laat me er niet onder krijgen."

Ze kwam na het lezen van een advertentie in contact met het Interkerkelijk Woningruil Bureau (IWB). Een organisatie die mensen die graag een paar weken op vakantie willen verbindt met mensen die geen leegstaand huis willen achterlaten wanneer ze er voor langere tijd niet zijn.

'Dit is te gek'

"Dat ging toen nog allemaal via de telefoon, maar zo is het dus begonnen. De eerste keer was in een heel mooi huis bij een park in Dronten. We waren er 2 weken", blikt Annemarie terug op die woningruil van meer dan 30 jaar geleden.

"Die mensen hadden kippen en dat vond mijn zoontje natuurlijk geweldig. Zelf dacht ik van: joh, van een flatje naar zo'n prachtig huis met een mooie tuin eromheen, dit is te gek. Ik vond het ook zo bijzonder dat ze hun huis aan mij toevertrouwden."

Een 'nieuw' huishouden

Naast het genieten van de locatie, de dieren, wandelingen in het dorp en praatjes met buren en anderen uit de omgeving, nam Annemarie in die 2 weken ook het huishouden van de huiseigenaars over. Ook dat hoort een klein beetje bij een woningruil, vertelt ze.

"Het is niet zo dat ik hele dag stond te poetsen en te boenen. Tijdens zo een woningruil ben ik weinig binnen, maar je houdt het wel allemaal een beetje bij. Je laat het huis achter zoals het was toen je erin kwam."

Kleine flat

In de tussentijd zat er niemand in Annemarie's huis. Echt ruilen deed ze toen nog niet, omdat ze het idee had dat haar woning geen 'ruilmateriaal' was. "Het was maar een klein flatje. Dus daarom ben ik toen alleen op woningen gaan passen."

Maar na twee keer oppassen, en door in gesprek te gaan met andere oppassers en ruilers, merkte ze dat er toch animo was voor haar 'kleine flatje' in Amersfoort. "Mensen zeiden van: 'Nee joh dat is juist fijn. Wij hebben een heel groot huis, maar wij vinden het juist leuk om een keer in een appartementje te verblijven.'"

Perfecte eerste match

Dus ze probeerde het. Het derde huis waar ze voor een paar dagen introk was om te ruilen, niet alleen om op te passen. "Die eerste keer was wel heel spannend", vertelt Annemarie. "Want je laat gewoon een wildvreemde in je huisje."

Ze ruilde met een andere moeder, ook net gescheiden. Het bleek een perfecte match. "Zij deed het ook voor de eerste keer. Dus zo hebben we elkaar een beetje kunnen helpen. En tijdens het ruilen bleven we met elkaar in contact." De twee moeders belden met elkaar. "Want er was nog geen WhatsApp."

Bron: Eigen foto

1/2Annemarie op woningruil in Dokkum

'Ik vind het gewoon zo leuk'

En wat dus ooit begon als een noodgreep, groeide uit tot een levensstijl. Want 3 decennia later woont Annemarie in een groter huis en zijn haar kinderen de deur uit, maar ruilt ze nog steeds met veel plezier meerdere keren per jaar van woning. "Ik vind het gewoon zo leuk dat, zelfs toen ik financieel meerdere keren op vakantie kon, ik het bleef doen."

"Het is heel anders dan een gewone vakantie. Je komt in een kant-en-klaar huis en stapt even in iemands leven", legt ze uit. "Je hebt hun buren, je zit op hun fiets, je ziet hun boeken. Ik vind het mooi, ik vind dat sociale gewoon heel leuk."

Afstand van druk leven

Annemarie geniet ervan om de nieuwe dorpen, steden én mensen te ontdekken en ontmoeten. In haar eigen huis komt ze moeilijk tot rust, er is altijd iets te doen.

"Ik ben een actief type en thuis is er van alles. Maar als ik ergens anders ben, dan neem ik letterlijk afstand", vertelt ze.

Ruilen met leeftijdsgenoten

"Maar ik ruil niet met iedereen en ik wil het nooit voor korter dan 1 week doen", vervolgt Annemarie stellig. Met behulp van verschillende Facebookgroepen zoekt ze nu zelfstandig naar mensen om mee te ruilen. Haar voorkeur gaat uit naar echtparen of vrouwen van haar leeftijd.

"Omdat die zelf ook nog op de ouderwetse manier bezig zijn met het huishouden. Vroeger leerde je echt hoe je moest poetsen en schoonmaken." Het geeft haar het gevoel dat ze haar huis achterlaat voor mensen die er goed mee om zullen gaan.

Goed overleggen

"Ik vind het ook altijd fijn om eerst kennis te maken in het huis van de ruilers of die van mij. En dan daarna, wanneer de ruilperiode echt ingaat, de sleuteloverdracht te doen in het huis waar de kennismaking niet was", legt Annemarie verder uit.

"Je kunt dan met elkaar door het huis lopen, tips geven, vragen stellen. Want elk huis heeft zijn eigen eigenaardigheden. Het is goed om met elkaar te bespreken hoe je dat (de woningruil, red.) graag wil doen."

Inspiratiebron voor een ander

Komt ze dan altijd terecht in een gezellig huis? "Het gaat eigenlijk bijna altijd goed", vertelt Annemarie. "Een keer was er een huis dat minder schoon was. Maar dat was zo'n klein huisje dat ik zelf even een stofzuiger en emmer met sop heb gepakt."

Wel maakte ze zich ondertussen zorgen om de staat van haar eigen huis, geeft ze toe. "Uiteindelijk zei die mevrouw: 'Wat netjes en wat schoon bij jou.'" Ook was ze erg blij om in haar eigen, en nu schone, huis terug te zijn. "Ze zei: 'Dit is echt zo'n inspiratie, zo ga ik het voortaan ook doen. Ik ga het nu bijhouden.'"

Vaak een spontane actie

Wat betreft locaties heeft Annemarie minder eisen want de woningruil doet ze, nu ze het helemaal zelf kan regelen, veelal spontaan. Heel soms combineert ze het met haar werk. "Ik werk als buikspreker, maar ook in het muziektheater en geef circusworkshops. Ik ben heel breed in wat ik aanbied en denk soms: oh het lijkt mij wel leuk om naar Friesland te gaan."

Ze gaat dan op zoek naar een huis. Heeft ze dat gevonden, dan zoekt ze er passend werk bij. "Ik bel dan bijvoorbeeld een school of een festivalorganisator om te vragen of ze het leuk vinden als ik langskom om een les of voorstelling te geven."

'Stap uit je comfortzone'

Waar en wanneer de volgende woningruil zal zijn, weet Annemarie nog niet. "Ik ga eerst nog op vakantie naar Griekenland."

Maar intussen kan ze anderen wel aanraden om het ook een keer te proberen. "Stap even uit je vertrouwde wereldje, uit je comfortzone. Zo zie je of je ondernemend bent, of je flexibel bent en hoe je omgaat met tegenslagen." En verwacht dan ook niet te veel, geeft Annemarie tot slot mee. "Je komt ergens waar mensen wonen, niet in een opgepoetste hotelkamer."

Het Amerikaanse bedrijf Uber wil vanaf 2026 zelfrijdende taxi's aanbieden in Europa. Het bedrijf werkt nu samen met de Chinese ontwikkelaar Momenta om dit voor elkaar te krijgen. Maar is Nederland daar klaar voor? "Infrastructuur is goed geregeld."