Oekraïne is bang voor een Russische invasie, nu blijkt dat Rusland 100.000 militairen aan de grens heeft samengetrokken. Het land wil graag meer steun vanuit het Westen. Maar de NAVO moet enorm op zijn tellen passen, vindt Rusland-deskundige Bob Deen.

Een paar weken geleden werden Oekraïne en de Europese Unie gewaarschuwd vanuit Washington: satellietbeelden tonen volgens het Pentagon de opbouw van een grote Russische troepenmacht. Volgens Oekraïne en de VS gaat het wel over zo'n 90.000 tot 100.000 militairen. Ze waarschuwen: een grootschalige inval vanuit Rusland, Wit-Rusland en vanaf de Krim kan begin volgend jaar gebeuren.

Alarmistische toon

De alarmistische toon van de VS en Oekraïne is riskant, vindt Ruslanddeskundige Bob Deen. Hij is als onderzoeker verbonden aan het Instituut Clingendael en werkte daarvoor als politiek adviseur voor de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). Volgens hem kan een te heftige reactie van de NAVO juist zorgen dat de boel escaleert en Rusland daadwerkelijk tot actie overgaat.

De Oekraïense premier Shmyhal vroeg bijvoorbeeld om meer NAVO-schepen in de Zwarte Zee en surveillancevluchten langs de Russische grens. Ook Polen wil meer NAVO-troepen aan de oostgrens als reactie op de dreiging.

Troepenopbouw

"We weten eigenlijk niet goed waarom Rusland op dit moment troepen opbouwt", zegt Deen. "In het voorjaar gebeurde dat ook, toen trok Rusland ze na een tijdje ook weer terug." Maar er zijn aanwijzingen dat Poetins intentie deze keer anders is.

Er zouden andere bataljons, een andere samenstelling van troepen worden opgesteld waar volgens deskundigen meer dreiging vanuit gaat. "Er staat zwaar materieel, artillerie. Deze troepen zijn daar bewust neergezet om als het nodig is, snel in actie te kunnen komen", zegt Deen.

Rode lijnen

Poetin zegt dat de berichten over een naderende invasie onzin zijn. Maar hij waarschuwt de NAVO wel om niet over zijn 'rode lijnen' te gaan. Volgens Deen wijzen Poetin's rode lijnen vooral op stappen richting een meer innige band van Oekraïne met de NAVO: "hij is al langer bang dat Oekraïne uiteindelijk lid zal worden van de NAVO, en dat het militair bondgenootschap tot aan de Russische grens in Oekraïne opschuift."

In 2008 beloofde de NAVO dat Oekraïne uiteindelijk lid zal worden. Het land heeft al de hoogste status als partner van het bondgenootschap. Omdat Oekraïne geen lid is, hoeft de NAVO niet in te grijpen als de Russen tot de aanval over gaan. Wel zijn er herhaaldelijk toezeggingen voor steun aan de Oekraïners geweest. Maar of de NAVO daadwerkelijk tot militaire actie over zal gaan, wordt in het midden gelaten.

Rusland bedreigd

Niet alleen Oekraïne voelt zich bedreigd, Poetin vindt zelf juist dat híj bedreigd wordt. Woensdag zei de Russische president: "De dreiging aan onze Westerse buitengrens groeit. Kijk eens hoe dichtbij de militaire infrastructuur van de NAVO is gekomen. Dat nemen we uiterst serieus."

"Rusland ziet Oekraïne als een door het Westen gecontroleerd land met Amerikaanse militaire aanwezigheid. Dat zien zij als een grote veiligheidsdreiging. Poetin heeft ook gezegd: 'Hun raketten kunnen ons in een paar minuten treffen in Moskou'," legt Deen uit. Het Oekraïense leger is ook veel sterker geworden intussen. Het bestaat nu uit 250.000 goed getrainde en goed bewapende militairen. Daarnaast opereerden Amerikaanse en Britse fregatten in de Zwarte Zee.

Gevaarlijke situatie

De Oekraïners én de Russen voelen zich dus bedreigd. En dat kan een gevaarlijke situatie opleveren. "Het lijkt erop dat alle hoofdrolspelers elkaar totaal niet meer vertrouwen en ook elkaar niet meer geloven. Een kleine misrekening op dit moment, kan ertoe leiden dat er een grootschalig conflict ontstaat", zegt Deen. Troepenopbouw aan de ene kant levert ook weer een reactie op aan de andere kant.

Daarom moet er volgens Bob Deen nu juist geen paniekerige taal uitgeslagen worden, maar moeten de hoofdrolspelers het hoofd koel houden. "Op dit moment acht ik het van heel groot belang dat zowel de VS als Rusland, als wij en als Oekraïne alle diplomatieke kanalen gebruiken om met elkaar te praten en de angel hier uit te halen."