Rijkswaterstaat wil de Hel- en Zuilespolder vlakbij Dordrecht onder water zetten, om een bijzonder zoetwatergetijdengebied te creëren. Maar wel tegen de wil van omwonenden en de gemeente. Zij zijn bang een geliefd natuur- en recreatiegebied te verliezen.

Een paar jaar geleden maakten Hans en Lia Hilkman hun droom waar: ze zegden hun baan op, kochten een oude boerderij in een polder en knapten deze helemaal op. "We wilden er een bed & breakfast en een gezellige horecagelegenheid van maken."

'Graag eerder gehoord'

In 2022 ging het bedrijf open, en de zaken lopen goed. Toch heeft het ondernemerspaar grote zorgen. "Toen we net open waren, kwam er iemand van Rijkswaterstaat langs die zei dat precies hier een getijdengebied moest komen. En dat daarvoor de dijken worden doorgestoken. Nou, dat hadden we dan graag eerder gehoord. Dan waren we hier nooit aan begonnen", zegt Hans.

Achter deze mededeling van Rijkswaterstaat zit een strakke deadline. Het water in Nederland moet schoner worden, met minder chemische stoffen en meer ruimte voor planten en dieren. Dat doel moet in 2027 bereikt zijn.

Nederland loopt achter

De inmiddels krappe deadline hangt samen met de zogeheten Kaderrichtlijn Water (KRW), een Europese richtlijn die al in 2000 werd opgesteld. Het doel van de KRW is de kwaliteit van oppervlaktewater, zoals meren en rivieren, en van het grondwater te verbeteren. De EU-lidstaten moeten dit doel uiterlijk over 2 jaar hebben gehaald. Rijkswaterstaat moet dus vaart maken, want Nederland loopt achter en er dreigen miljoenenboetes.

Ons land heeft in vergelijking met andere EU-landen nog steeds een slechte score wat betreft waterkwaliteit. Bij het laatste rapport uit 2021 bleek dat minder dan 10 procent van het water de status 'goed' kreeg. Dit ligt bijvoorbeeld aan de hoge concentraties stikstof en fosfaat in het water, afkomstig van de landbouw. Maar ook bestrijdingsmiddelen en schadelijke stoffen uit de industrie zijn een groot probleem voor de kwaliteit van ons water.

Nieuw schoon natuurgebied

Om de doelen uit de richtlijn te realiseren, moet de wet- en regelgeving aangescherpt worden. Maar Nederland kan ondertussen ook punten verdienen door nieuwe, schone natuurgebieden aan te wijzen. Daarom heeft Rijkswaterstaat het oog laten vallen op de Hel- en Zuilespolder. "We willen de polder veranderen in een bijzonder zoetwatergetijdengebied", vertelt woordvoerder Esther Ubink.

"Zo'n gebied heeft echt unieke flora en fauna, en kan een belangrijke bijdrage leveren aan het verbeteren van de waterkwaliteit in Nederland." Maar het plan om een nieuw natuurgebied te creëren stuit niet alleen bij omwonenden op weerstand. Ook de gemeente Dordrecht is ontevreden.

Gemeente overvallen

Net als eigenaren Hans en Lia van de Zuileshoeve voelde ook het stadsbestuur zich overvallen. "Er kwam een mededeling van Rijkswaterstaat met de strekking 'we gaan dit doen in jullie polder'", herinnert milieuwethouder Tanja de Jonge zich. "Het was echt een overval, zo hebben wij dat absoluut ervaren."

De wethouder vindt dat Dordrecht al veel terrein heeft moeten inleveren voor natuurprojecten, waar eerder nog ruimte was voor recreatie of landbouw. "Waarom moet er nu alweer een hapje uit ons gebied? Dat is een beetje het sentiment onder de bevolking. Iedereen begrijpt het belang van goede waterkwaliteit. Maar we hebben nu een hele mooie polder met natuur en we weten niet wat we er straks voor terugkrijgen."

Lijst met 100 punten voor Rijkswaterstaat

De gemeente heeft een lijst met meer dan 100 aandachtspunten aan Rijkswaterstaat voorgelegd. "Daarbij gaat het onder meer om het in stand houden van fiets- en wandelpaden, compensatie voor de bed & breakfast-eigenaren en een alternatief voor het boerengezin dat koeien in de Hel- en Zuilespolder laat grazen", vervolgt de wethouder.

"En we maken ons ook zorgen om PFAS. Heel de omgeving ligt vol met dat giftige spul. Als je in dijken en de grond gaat graven, kan dat vrijkomen." Ook Hans en Lia Hilkman zijn bezorgd over het vrijkomen van PFAS: "Als ze hier straks 2 jaar aan het verbouwen zijn, kunnen wij dan daarna nog wel door? En de hamvraag: wat ga je doen met de PFAS? We vrezen dat het ertoe zal leiden dat we dit niet meer veilig kunnen uitbaten."

RWS vindt kritiek onterecht

Het plan voor het zoetwatergetijdengebied lijkt hoe dan ook door te gaan. Door middel van een zogeheten projectbesluit wil Rijkswaterstaat de vaart erin houden. Het gebied kan met zo'n besluit ook aangelegd worden zonder akkoord van de gemeente Dordrecht. "We hebben meerdere locaties onderzocht om te kijken waar de doelen van de Kaderrichtlijn Water het beste gerealiseerd kunnen worden, en deze plek kwam er als beste uit", zegt woordvoerder Esther Ubink. "En het is ook echt noodzakelijk."

Rijkswaterstaat herkent de kritiek van de gemeente niet, die stelt dat bewoners onvoldoende mee zijn genomen in het proces. "We hebben heel uitgebreid gecommuniceerd met alle betrokken in het gebied. Zo zijn we 5 keer bij de gemeente geweest. En het gaat hier uiteindelijk om het nationale belang."

'Erin geluisd'

Hans en Lia blijven met veel zorgen zitten. "Er moet meer natuur komen, daarmee ben ik het eens", benadrukt Hans. "Dat is ook belangrijk voor míjn kinderen en kleinkinderen. Maar dat we niet op de hoogte zijn gebracht van de plannen voordat we kochten, dat voelt een beetje alsof we erin geluisd zijn."

"Dan hadden we gewoon onze prima banen gehouden en dit nooit gedaan. En ik ben voorbij de 60, we kunnen niet nog een keer helemaal opnieuw beginnen."

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na anderhalf jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening een asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna twee jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen, maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen: dat is een Dublinclaim.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat twee maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt, of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

1 op 6 Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts 1 op de 6 Dublinclaims die Nederland in de afgelopen vijf jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen drie jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van anderhalf jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na achttien maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan een hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet in de cijfers vaak staan: 'met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren, en wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die achttien maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

Ook de gemeente Amsterdam helpt deze groep in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt drie jaar in plaats van achttien maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen om dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die drie jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.