Rijkswaterstaat wil de Hel- en Zuilespolder vlakbij Dordrecht onder water zetten, om een bijzonder zoetwatergetijdengebied te creëren. Maar wel tegen de wil van omwonenden en de gemeente. Zij zijn bang een geliefd natuur- en recreatiegebied te verliezen.

Een paar jaar geleden maakten Hans en Lia Hilkman hun droom waar: ze zegden hun baan op, kochten een oude boerderij in een polder en knapten deze helemaal op. "We wilden er een bed & breakfast en een gezellige horecagelegenheid van maken."

'Graag eerder gehoord'

In 2022 ging het bedrijf open, en de zaken lopen goed. Toch heeft het ondernemerspaar grote zorgen. "Toen we net open waren, kwam er iemand van Rijkswaterstaat langs die zei dat precies hier een getijdengebied moest komen. En dat daarvoor de dijken worden doorgestoken. Nou, dat hadden we dan graag eerder gehoord. Dan waren we hier nooit aan begonnen", zegt Hans.

Achter deze mededeling van Rijkswaterstaat zit een strakke deadline. Het water in Nederland moet schoner worden, met minder chemische stoffen en meer ruimte voor planten en dieren. Dat doel moet in 2027 bereikt zijn.

Nederland loopt achter

De inmiddels krappe deadline hangt samen met de zogeheten Kaderrichtlijn Water (KRW), een Europese richtlijn die al in 2000 werd opgesteld. Het doel van de KRW is de kwaliteit van oppervlaktewater, zoals meren en rivieren, en van het grondwater te verbeteren. De EU-lidstaten moeten dit doel uiterlijk over 2 jaar hebben gehaald. Rijkswaterstaat moet dus vaart maken, want Nederland loopt achter en er dreigen miljoenenboetes.

Ons land heeft in vergelijking met andere EU-landen nog steeds een slechte score wat betreft waterkwaliteit. Bij het laatste rapport uit 2021 bleek dat minder dan 10 procent van het water de status 'goed' kreeg. Dit ligt bijvoorbeeld aan de hoge concentraties stikstof en fosfaat in het water, afkomstig van de landbouw. Maar ook bestrijdingsmiddelen en schadelijke stoffen uit de industrie zijn een groot probleem voor de kwaliteit van ons water.

Nieuw schoon natuurgebied

Om de doelen uit de richtlijn te realiseren, moet de wet- en regelgeving aangescherpt worden. Maar Nederland kan ondertussen ook punten verdienen door nieuwe, schone natuurgebieden aan te wijzen. Daarom heeft Rijkswaterstaat het oog laten vallen op de Hel- en Zuilespolder. "We willen de polder veranderen in een bijzonder zoetwatergetijdengebied", vertelt woordvoerder Esther Ubink.

"Zo'n gebied heeft echt unieke flora en fauna, en kan een belangrijke bijdrage leveren aan het verbeteren van de waterkwaliteit in Nederland." Maar het plan om een nieuw natuurgebied te creëren stuit niet alleen bij omwonenden op weerstand. Ook de gemeente Dordrecht is ontevreden.

Gemeente overvallen

Net als eigenaren Hans en Lia van de Zuileshoeve voelde ook het stadsbestuur zich overvallen. "Er kwam een mededeling van Rijkswaterstaat met de strekking 'we gaan dit doen in jullie polder'", herinnert milieuwethouder Tanja de Jonge zich. "Het was echt een overval, zo hebben wij dat absoluut ervaren."

De wethouder vindt dat Dordrecht al veel terrein heeft moeten inleveren voor natuurprojecten, waar eerder nog ruimte was voor recreatie of landbouw. "Waarom moet er nu alweer een hapje uit ons gebied? Dat is een beetje het sentiment onder de bevolking. Iedereen begrijpt het belang van goede waterkwaliteit. Maar we hebben nu een hele mooie polder met natuur en we weten niet wat we er straks voor terugkrijgen."

Lijst met 100 punten voor Rijkswaterstaat

De gemeente heeft een lijst met meer dan 100 aandachtspunten aan Rijkswaterstaat voorgelegd. "Daarbij gaat het onder meer om het in stand houden van fiets- en wandelpaden, compensatie voor de bed & breakfast-eigenaren en een alternatief voor het boerengezin dat koeien in de Hel- en Zuilespolder laat grazen", vervolgt de wethouder.

"En we maken ons ook zorgen om PFAS. Heel de omgeving ligt vol met dat giftige spul. Als je in dijken en de grond gaat graven, kan dat vrijkomen." Ook Hans en Lia Hilkman zijn bezorgd over het vrijkomen van PFAS: "Als ze hier straks 2 jaar aan het verbouwen zijn, kunnen wij dan daarna nog wel door? En de hamvraag: wat ga je doen met de PFAS? We vrezen dat het ertoe zal leiden dat we dit niet meer veilig kunnen uitbaten."

RWS vindt kritiek onterecht

Het plan voor het zoetwatergetijdengebied lijkt hoe dan ook door te gaan. Door middel van een zogeheten projectbesluit wil Rijkswaterstaat de vaart erin houden. Het gebied kan met zo'n besluit ook aangelegd worden zonder akkoord van de gemeente Dordrecht. "We hebben meerdere locaties onderzocht om te kijken waar de doelen van de Kaderrichtlijn Water het beste gerealiseerd kunnen worden, en deze plek kwam er als beste uit", zegt woordvoerder Esther Ubink. "En het is ook echt noodzakelijk."

Rijkswaterstaat herkent de kritiek van de gemeente niet, die stelt dat bewoners onvoldoende mee zijn genomen in het proces. "We hebben heel uitgebreid gecommuniceerd met alle betrokken in het gebied. Zo zijn we 5 keer bij de gemeente geweest. En het gaat hier uiteindelijk om het nationale belang."

'Erin geluisd'

Hans en Lia blijven met veel zorgen zitten. "Er moet meer natuur komen, daarmee ben ik het eens", benadrukt Hans. "Dat is ook belangrijk voor míjn kinderen en kleinkinderen. Maar dat we niet op de hoogte zijn gebracht van de plannen voordat we kochten, dat voelt een beetje alsof we erin geluisd zijn."

"Dan hadden we gewoon onze prima banen gehouden en dit nooit gedaan. En ik ben voorbij de 60, we kunnen niet nog een keer helemaal opnieuw beginnen."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."