Preventie werkt en toch komt er minder geld voor: 'Ongelofelijk slecht signaal'

Mensen helpen om gezonder te leven, oftewel preventie, heeft zin. Dat vonden eerdere kabinetten al en ook nu staat het niet ter discussie. Waarom is er dan geen structureel geld meer voor beschikbaar? Gezondheidsorganisaties en experts zijn bezorgd.

In 2018 sloot het kabinet een Nationaal Preventieakkoord met doelstellingen op het terrein van roken, problematisch alcoholgebruik, gezonde voeding en overgewicht. Het was erop gericht om mensen te stimuleren gezonder te leven. Inmiddels is gebleken dat de doelen lastig te behalen zijn.

Minder subsidies

Toch blijven experts ervan overtuigd dat preventie werkt. Als het lukt om mensen gezonder te laten leven, dan leidt dat waarschijnlijk tot lagere kosten voor medische behandelingen.

In de nieuwe begroting van het ministerie van Volksgezondheid, Wetenschap en Sport (VWS) staat dat er geschrapt wordt in de subsidies voor preventieprojecten. Het beschikbare geld voor het tegengaan van 'problematisch middelengebruik' zoals alcohol wordt bijvoorbeeld gehalveerd (van 30 miljoen euro in 2023 naar rond de 16 miljoen in 2028). Ook de gelden voor 'gezonde leefstijl en gezond gewicht' halveren in die periode.

Hoge maatschappelijke kosten

Programmamanager Alcohol Ninette van Hasselt van het Trimbos-instituut voor mentale gezondheid hamert al langer op de maatschappelijke kosten die problematisch alcoholgebruik met zich meeneemt. "Verkeersincidenten, huiselijk geweld, uitgaansgeweld, daarbij speelt alcoholgebruik heel vaak een rol."

"En wat dacht je van lichamelijke aandoeningen? Een Maag Darm Lever-arts behandelt allerlei aandoeningen in het ziekenhuis en een aanzienlijk deel van de patiënten kampt met problematisch alcoholgebruik", zegt de programmamanager.

Geen alternatief

Dat de subsidies voor preventie de aankomende jaren minder worden, is volgens Van Hasselt een probleem. "Er is jaarlijks 60 miljoen euro beschikbaar geweest voor het preventie-akkoord", legt ze uit.

"Wat nu dreigt is dat die 60 miljoen wegvalt en dat er niks voor in de plaats komt. Voor de lange termijn is dat zeer zorgelijk."

'Ongelooflijk slecht signaal'

Ook neuroloog en oud-lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) Marianne de Visser is bezorgd. "Ik ben verbijsterd. Wij zetten in het ziekenhuis juist heel erg in op preventie en dat deden we bij de WRR al eerder."

"Alle grote zaken die onze gezondheid negatief beïnvloeden - alcohol, eten - daar moet je echt iets aan doen. Het is een ongelooflijk slecht signaal aan de samenleving om daarop te bezuinigen", vindt ze.

Betaalbare zorg

Daarnaast druist het in tegen het WRR-rapport 'Kiezen voor houdbare zorg' uit 2021 van het adviesorgaan voor de regering. Op aanvraag van het toenmalige kabinet schetste de WRR in dat stuk hoe je de zorg betaalbaar kunt houden, met voldoende personele bezetting en draagvlak bij burgers. Preventie was een kernpunt in die visie.

"Je moet juist inzetten op preventie om de gezondheid te bevorderen en te behouden. Zeker als je kijkt naar het gezondheidsverschil tussen mensen met een hogere of lagere sociaal economische status. In die laatste groep wordt bijvoorbeeld meer gerookt, ook door zwangere vrouwen. Preventie helpt daarbij."

Klein deel van zorggeld

Zowel Van Hasselt als De Visser merken op dat geld voor preventie maar een heel klein deel van de totale gezondheidsbegroting uitmaakt. Volgend jaar gaat er namelijk 111 miljard euro naar de zorg. Daarvan gaat maar liefst 69 miljard euro naar medisch-specialistische zorg en 38 miljard euro naar langdurige zorg.

Preventie komt uit rond de 70 miljoen. De Visser: "Preventie was al stiefmoederlijk bedeeld. En als je dan ziet dat er 69 miljard gaat naar de medisch curatieve zorg, onbegrijpelijk."

Financiering voor preventie

"Die enorme groei van de ziekenhuisbudgetten komt door nieuwe technologie en behandelmogelijkheden, waarvan lang niet altijd vaststaat dat die effectief zijn. Daar moet naar gekeken worden", vindt neuroloog De Visser.

Demissionair staatssecretaris Van Ooijen laat weten dat hij in deze begroting niet te veel voor het nieuwe kabinet wil beslissen. "Het is aan het nieuwe kabinet om dit te regelen. Maar ik hoop van harte dat het dan lukt om zoveel mogelijk structurele financiering te regelen voor preventie."