Drinkwater, voer voor huisdieren, kleding: alles dat in bussen past, gaat de komende dagen vanuit Nederland mee naar Polen. Maar dat kan alleen als de wegen begaanbaar zijn en de familie weer bereikbaar is, zegt de Poolse Asja Latos uit Den Haag.

Sinds afgelopen weekend zorgden zware regenbuien voor wateroverlast in Oostenrijk, Slowakije, Roemenië, Tsjechië en Polen. De rivieren in Midden- en Oost-Europa konden de hoeveelheid regen niet aan en traden buiten hun oevers. Ook hielden sommige dammen het water niet meer, wat leidde tot meer overstromingen.

'De schade is enorm'

In de dagen na de grote overstromingen kreeg de Poolse Asja filmpjes en foto's van haar familie uit Polen. Zij wonen in het zwaar getroffen Lądek Zdrój waar op dit moment geen stroom meer is vanwege waterschade. Via de brandweerkazerne, waar haar broers werken, kan er af en toe contact worden gemaakt. "Zo konden ze aan mij doorgeven dat het goed ging, daardoor ben ik nu een beetje gerustgesteld."

"De schade is enorm, het dorp naast die van mijn moeder is helemaal weggevaagd", vertelt ze. Op de filmpjes is te zien hoe het water soms tot 8 meter hoog staat en aan het balkon van Asja's moeder voorbij raast.

Inzamelacties

Mede doordat zo duidelijk te zien is hoe groot de ramp is, willen Asja en haar man Frank graag naar Polen toe om te helpen. "Ik ben een actie gestart voor extra centjes."

Met het geld dat ze ophalen, hopen ze in Nederland en onderweg naar Polen producten mee te nemen die slachtoffers van de overstromingen goed kunnen gebruiken. "Brood, verse melk voor kinderen, gasflessen om eten op te warmen, bijvoorbeeld", zegt Asja. "Ze zitten maandenlang zonder jas, zonder water en riolering. Die mensen hebben hulp nodig."

Zelfstandig naar Polen

Het stel is niet de enige uit de Poolse gemeenschap in Nederland, die inmiddels zo'n 194.000 mensen telt, die hun familie en andere slachtoffers probeert bij te staan. Ook Jack Bielec en zijn dochter Patrycja hebben plannen om af te reizen naar Polen.

Deze week hebben de twee, samen met een aantal Poolse werknemers van Jacks bouwbedrijf, hard gewerkt aan een inzamelingsactie. "We hadden dit niet verwacht, maar het is heel groot geworden. Vrijdagochtend wil ik richting Polen rijden", vertelt Jack.

Weggespoelde huizen

"Er is behoefte aan alles, de mensen hebben helemaal niets meer", vervolgt Jack. "Ze zijn weggerend voor hun leven, ze hebben alleen nog de kleding die ze toen droegen. Meer niet."

Toen Jack samen met zijn dochter de inzameling begon, hadden ze geen idee dat ze vijf à zes bussen nodig zouden hebben om alle spullen te vervoeren. Ze zijn erg tevreden met de opkomst. En die hulp is hard nodig, ziet hij. "Complete huizen zijn weggespoeld."

'Tranen in mijn ogen'

Volgens persvoorlichter Nicole van Batenburg van het Rode Kruis gaan dit soort overstromingen steeds vaker voorkomen. "Ook binnen Europa zien we dat er nu gigantische overstromingen zijn, die ook langer aanhouden." Het is iets van de laatste jaren, vertelt ze. "Niet alleen overstromingen, maar bijvoorbeeld ook extreme hitte."

Volgens Jack is er op dit moment nog niet genoeg aandacht voor de situatie. De ernst van de overstromingen wordt niet duidelijk gemaakt, vindt hij. "Als ik de beelden zie, dan heb ik tranen in mijn ogen. Alles is volledig weggespoeld. Sommige golven waren 15 meter. Dan staat alles onder water en kan je niets meer doen."

'Het nieuwe normaal'

We moeten ons beter gaan voorbereiden op dit soort weersomstandigheden, meent Van Batenburg. "Dit wordt echt het nieuwe normaal. Ook in Nederland is die kans op overstromingen groot." Uit onderzoek van het Rode Kruis blijkt dat 7 op de 10 Nederlanders amper voorbereid zijn op een overstroming.

"Mensen denken dat het bij ons niet gebeurt. Het is een ver-van-ons-bedshow, maar ook hier in Nederland kan het gebeuren." In extreme situaties kan een noodpakket goed van pas komen, maar het is iets dat nog te weinig mensen in huis hebben, vertelt ze. "Minder dan 1 op de 4 Nederlanders heeft een noodpakket in huis. Mensen zijn er gewoon niet mee bezig."

'We zijn al te laat'

De organisatie adviseert mensen die willen helpen om geld te doneren. Zelfstandig afreizen naar Polen en andere landen die zijn getroffen, kan juist door de schade een hele opgave worden.

Maar Jack wil daar op dit moment niets over horen. "Ik kan wel geld geven, maar wat kunnen die mensen nu kopen", reageert hij. "Ik wil spullen hebben en mensen direct helpen. Als ik doneer duurt het zo lang voordat mensen hulp krijgen. Mensen hebben nu hulp nodig, we zijn nu eigenlijk al te laat."

Na een marathonvergadering van 26 uur heeft de coalitie overeenstemming bereikt over de Voorjaarsnota. Elk van de vier partijen heeft wel iets voor hun achterban binnengehaald. Maar hoe het betaald moet worden, is nog onduidelijk.

De leiders van PVV, VVD, NSC en BBB en hun financieel specialisten overlegden sinds vorige week maandag met minister Eelco Heinen (VVD) van Financiën. In de Voorjaarsnota wordt gekeken hoe het staat met de inkomsten en uitgaven van de rijksoverheid. Is er meer geld nodig, dan wordt de begroting aangepast.

Wensenlijstje van tientallen miljarden

De coalitiepartijen hadden daarnaast nog een eigen lijstje met plannen. Al met al waren met dat wensenlijstje tientallen miljarden euro's gemoeid. Met een zuinige minister van Financiën was dus van begin af aan duidelijk dat het geen makkelijke onderhandelingen zouden worden.

Na een nacht doorhalen zijn de vier partijen het toch eens geworden. Een greep uit de plannen: de energiebelasting wordt verlaagd, sociale huren worden dit jaar en volgend jaar bevroren, Defensie krijgt jaarlijks 1,1 miljard euro extra, 600 miljoen naar boeren in 2025 en 2026 en extra geld voor gemeenten.

Een grote PR-show

Maar hoe dit alles betaald gaat worden, daarover weigerden de onderhandelaars vandaag iets te zeggen. En dat is wel degelijk van groot belang, zegt politiek-verslaggever Marloes Lemsom.

"Door hoe de coalitie dit nu aanpakt - alleen het goede nieuws presenteren, en de rest achterhouden tot morgen - kunnen wij journalisten niet het volledige verhaal vertellen. Het is dus eigenlijk een grote PR-show. Als daar naar werd gevraagd, zeiden ze allemaal: 'Nee, we zijn heel positief vandaag, niet zo negatief doen.' Terwijl het - ook voor hun eigen kiezers - wel cruciaal is om te weten waar ze erop vooruit gaan, maar ook waar ze er op achteruit gaan."

Belastingmaatregelen

Hoewel formeel dus nog niet bekend is hoe de plannen betaald gaan worden, is er toch al een en ander uitgelekt, vertelt Marloes Lemsom. "Wat wij nu horen is dat de inkomstenbelasting minder wordt verlaagd dan gepland en dat gaat iedereen voelen in de koopkracht. De algemene heffingskorting en de arbeidskorting worden niet geïndexeerd, waardoor je minder overhoudt. Maar voor het volledige koopkrachtplaatje heb je natuurlijk alle informatie nodig."

Het komt er dus op neer dat de meeste dekking voor de plannen gevonden wordt in belastingmaatregelen. Lemsom: "Wij hebben van coalitiebronnen vernomen dat dat gebeurt omdat mensen het dan minder direct voelen in de portemonnee. Belastingen betaal je namelijk maar een keer per jaar."

Eerst het zoet, dan het zuur

Vandaag is dus het zoet gepresenteerd en dan volgt morgen het zuur, zegt Lemsom. "Er zijn nu vooral dingen bekend die ze graag wilden vertellen, waar ze op het moment van een akkoord ook meteen X-berichten over de wereld in slingerden."

Want al snel nadat er een akkoord over de Voorjaarsnota bereikt werd, plaatsen de coalitieleiders iets op X. PVV-leider Geert Wilders was de eerste die iets geplaatste, kort daarna gevolgd door Caroline van der Plas, daarna Dilan Yeşilgöz en een paar minuten later Nicolien van Vroonhoven.

'Knieval voor Geert Wilders'

Maar over bepaalde dingen houden de coalitieleiders zich dus stil, ziet Lemsom. Bijvoorbeeld het extra geld voor asiel. "Bijna 900 miljoen euro, bijna de grootste investering van de hele Voorjaarsnota."

"Daar sprak niemand over voor de camera, dat kwam later pas naar buiten. Vooral omdat het een knieval is voor Geert Wilders van de PVV die vorig jaar juist heel blij was dat er veel minder geld naar asiel zou gaan. Dat geld blijkt nu toch wel nodig te zijn."

Hoofdpijndossiers doorgeschoven

De hobbel van de Voorjaarsnota is nu genomen, maar er zijn nog steeds hoofdpijndossiers die wachten op een oplossing. "Het zal je niet verbazen, maar de moeilijkste dossiers, zoals stikstof en klimaatmaatregelen, zijn blijven liggen", vertelt de politiek-verslaggever.

"Er was extra geld nodig voor het oplossen van het stikstofprobleem, met name voor boeren. BBB was blij dat de pot met geld voor boeren voor een groot deel verdween. Nu zijn ze toch met hangende pootjes teruggekomen bij de minister van Financiën: er blijkt toch meer geld nodig te zijn. Maar dan moeten de andere partijen ze dat wel gunnen. Dit hebben ze nu dus vooruit geschoven."

Het begrip 'incel' is opnieuw in opmars, mede door de Netflix-serie Adolescence. Het staat symbool voor een groep mannen die terugverlangt naar klassieke genderrollen. EenVandaag ging met een groep studenten in gesprek over vrouwenhaat op internet.

In de Netflix-serie Adolescence begeeft de hoofdpersoon, de 13-jarig Jamie, zich online in 'incel'-kringen. Hij wordt daarmee gepest, waarna het steeds extreme vormen aanneemt. De serie is fictie, maar vergezocht is de situatie zeker niet.

Onvrijwillig celibatair

Het woord 'incel' is een samenvoeging van de Engelse woorden 'involuntary celibate', oftewel: onvrijwillig celibatair. Eigenlijk stamt het uit de jaren 90, toen studente Alana een soort lotgenotengroep begon voor jonge vrouwen zonder vriendje. Het was toen nog een heel neutrale term, of een soort geuzennaam. Met het idee: als Alana een partner krijgt, stapt ze uit de groep.

Maar de beweging wordt steeds extremer en door mannen gedomineerd. In de kern bestaat de groep nu uit voornamelijk jonge mannen die geen seksuele of romantische relaties hebben, ondanks dat ze dat wél willen. Wat begon als een neutrale term, is uitgegroeid tot een online subcultuur waar frustratie, afwijzing en vrouwenhaat centraal kunnen staan.

'Macht van man wordt afgenomen'

Uithangborden van deze beweging zijn influencers als Andrew Tate, Nick Fuentes en Hamza Ahmed. Ook mbo-student John* laat zich ook inspireren door Tate, vertelt hij in een discussie met klasgenoten, onder leiding van een verslaggever van EenVandaag.

"Door het feminisme uiten vrouwen zich nu heel fel over de rechten waar ze voor hebben gestreden", vindt John. "Zij zeggen: 'Ik heb geen man nodig, ik heb mijn eigen rechten, ik doe wat ik wil.' In principe wordt dan de macht van de man afgenomen", beredeneert hij.

Terug naar vroegere tijden

Vroeger hadden vrouwen ook minder rechten dan mannen, legt ontwikkelingspsycholoog Steven Pont uit. Zo waren ze tot 1956 in Nederland nog handelingsonbekwaam en tot 1971 stond in de wet dat de vrouw moest gehoorzamen aan de man, vertelt hij. "Daarna kwamen de jaren van emancipatie, het streven van gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen."

Pont gaat verder: "Maar mensen in de 'manosphere', een online omgeving waarin mannelijkheid verheerlijkt wordt ten opzichte van het feminisme, vinden dat het de andere kant is opgeslagen. En zij willen nu terug naar een man aan het hoofd en een dienende vrouw."

'Dat is toch niet erg?'

In de discussie vraagt student Gijsje zich af waarom mensen in de 'manosphere' zich zo bemoeien met anderen: "Sommige vrouwen hebben ook geen man nodig. Dat is toch niet erg? Waarom zou je je daar als buitenstaander druk om maken?"

De rest van de groep maakt zich zorgen over de invloed van de retoriek van influencers op jonge kinderen. Zo ook Sky: "Als jij tegen een jong kind zegt dat vrouwen geen rechten horen te hebben, gaat hij dat geloven. Ik vind dat best wel gevaarlijk."

Motiverend voor jongens?

Andrew Tate wordt samen met zijn broer Tristan bovendien verdacht van mensenhandel, merkt student Guido op. "Dat kan ik niet los zien van zijn standpunten. Mensen kunnen echt gaan denken dat vrouwen minderwaardig zijn, of eigendom van de man moeten zijn, of zich op een bepaalde manier moeten gedragen."

Een figuur als Tate heeft op jongens en jonge mannen zeker invloed, zegt Pont. "Hij heeft voor hen ook een motiverende kant. Hij zegt: 'Als je wat wil bereiken, moet je er ook wat voor doen'", vertelt de psycholoog over de aantrekkingskracht. Maar de vraag is volgens hem tot welk doel dat moet leiden: "En dat is niet om een goede partner te zijn, maar om de leidende partner te zijn."

Andrew Tate als inspiratie

"Hij is een van mijn inspiratiebronnen", erkent John in het groepsgesprek. "Hij is een inspiratie voor jongens die komen van weinig, die weten hoe het is om arm te zijn, en om geen affectie te krijgen van je ouders of van vrouwen." Tate staat volgens hem voor onafhankelijkheid. "En hij laat veel mensenkennis zien. Dat inspireert mij."

"Ik vind Tate oprecht, slim en meelevend met vrouwen", zegt John. "Hoe bedoel je dat?", reageert klasgenoot Angelina daarop. Volgens John benadeelt Tate vrouwen niet, maar benadert hij ze 'realistisch'. "Als hij zegt dat vrouwen niet met bepaalde kleding de straat op moeten, bedoelt hij: het kan ook fout gaan. Als een meisje zich meer bedekt, haalt een man het niet zo snel in zijn hoofd."

Materialistische machowereld

Deze denkwijze past in het wereldbeeld dat ontwikkelingspsycholoog Pont in de 'manosphere' ziet terugkomen. Dit soort influencers creëren een materialistische machowereld: "Het draait om seks, macht, bezit en geld. Dat zijn de hogere waarden." Ook John denkt in die termen over romantische relaties. "Tate heeft veel financiële vrijheid en wil niet iemand in zijn leven die hem in de weg zal staan of zijn behoeftes zal weigeren."

"Als hij het over bezit heeft, is dat pijnlijk. Maar als ik mijn leven geef voor een vrouw, haar volledig financier en bescherm, vraag ik daar iets voor terug", gaat de student verder. "Als ik voor je op mijn knieën ben gegaan en ervoor gezorgd heb dat je mijn bezit bent, moet ik je beschermen als iemand aan je komt."

'Liefde gaat niet om geld'

"Als ik verliefd ben", reageert Angelina, "gaat het niet om geld. In een relatie sluit je compromissen. Als ik de afwas doe voor mijn vriend die een dag gewerkt heb, doe ik dat omdat ik dat wil. Als hij zegt dat ik dat moet doen, is mijn vrije wil in die relatie weg. Het woord bezit vind ik best wel angstaanjagend."

"Het jasje dat ik aan heb is mijn bezit", voegt Sky toe. "Als ik een relatie neem met Angelina heb ik haar niet gekocht. Stel, ik heb een vriend en ik heb even geen zin, moet ik dan toch ja zeggen? Ik vind niet dat ik ooit iemands bezit kan zijn."

Lastig controleren voor ouders

De 'manosphere' speelt zich grotendeels op internet af. Het blijft voor ouders hierdoor moeilijk om te controleren wat voor informatie hun kinderen tot zich nemen, waarschuwt Pont. "Ze weten vaak niet wat er precies gebeurt." Volwassenen zijn nieuwe bezoekers in de digitale wereld terwijl jonge mensen erin zijn geboren, legt hij uit. :De jeugd loopt hierin dus voor op de volwassen."

Tegelijkertijd zijn de hersenen van pubers nog niet volledig ontwikkeld, voegt de ontwikkelingspsycholoog daaraan toe. "Dus aan de ene kant kunnen we die gewetenloosheid hen niet aanrekenen", zegt hij. "Maar zij begeven zich in een omgeving waar allemaal gewetenloze dingen gebeuren en waar wij eigenlijk te weinig zicht op hebben."

*De naam van John is om privacyredenen verzonnen, de andere studenten worden wel bij hun eigen naam genoemd