Politici weten veel meer over jou dan je denkt: 'Zonder microtargeting kun je geen verkiezingen winnen'

Wél of geen hypotheek, een hoog of laag inkomen, kinderen of niet: het zijn allemaal gegevens die politici in hun campagne gebruiken om jou over de streep te trekken. "Waarom zou je de kiezer lastig vallen met dingen die hem niet aangaan?"

"Wij weten waar uw kiezer woont en wie deze is." Met deze slogan maakt de Politieke Academie duidelijk wat haar missie is. Frank van Dalen heeft een model ontwikkeld waarmee het voor politieke partijen glashelder is in welke buurten ze het beste kunnen aanbellen om zieltjes te winnen.

'Microtargeting'

De Politieke Academie maakt bij zijn onderzoeken onder andere gebruik van microtargeting. Dat houdt in dat een heleboel gegevens over een persoon worden gebundeld. Aan de hand van die datagegevens kun je berekenen hoe groot de kans is dat die persoon op een bepaalde politieke partij stemt.

Zo kan de woning van een persoon al veel informatie geven over de politieke voorkeur van die persoon. "Een duur huis kan betekenen dat iemand om die reden VVD stemt", zegt Van Dalen. Maar het zegt niet alles. "In de grachtengordel is een hoge hypotheek meestal niet bepalend voor hun stemkeuze. Daar stemt men vooral GroenLinks."

'Eén VVD-straat'

"Wat wij aanleveren is in essentie een zescijferige postcodekaart met 35 huishoudens", zegt Van Dalen. "Dan heb je een overzicht met gebieden waar mensen nooit op jouw partij zullen stemmen en plekken waar de kans juist groot is. Daarnaast heb je nog gebieden waar jouw partij slechter scoort dan je zou verwachten op basis van mensen die er wonen. Het zogenaamde 'verborgen potentieel'."

Een van de duidelijkste voorbeelden was Delfshaven in Rotterdam. Op basis van de stembusuitslagen zou je denken dat een VVD campagneteam daar niks te zoeken heeft. Maar de onderzoeker kwam tot een opvallende ontdekking. "Wij zagen op basis van onze data dat er één straat is waar wel potentiële VVD-stemmers wonen. Ons advies is dan: laat het gebied links liggen, maar ga wel naar die ene straat. Zo krijgen die liberale stemmers wel aandacht van de VVD."

'Zonder microtargeting wordt het lastig om verkiezingen te winnen'

Volgens Van Dalen maakt microtargeting het campagnevoeren vele malen effectiever. "Er is een schaarste aan tijd en vrijwilligers. De partij die deze middelen het effectiefste inzet kan beter resultaat halen, zo simpel is het. Dus ja, zonder microtargeting wordt het lastig om verkiezingen te winnen."

Bij microtargeting wordt de boodschap van de politieke partij vervolgens specifiek afgestemd op de ontvanger. Van Dalen: "Stel het standpunt is dat iedereen 130 kilometer per uur moet kunnen rijden. De één kan hiervoor zijn omdat hij denkt dat die paar kilometer harder niet zo veel extra belasting voor milieu oplevert.

Zelfde standpunt, andere argumenten

Maar een andere voorstander kan die mening hebben omdat hij dan 20 minuten eerder thuis is. Het standpunt blijft hetzelfde, maar de beelden en argumenten die worden ingezet kunnen dan wisselen bij de boodschap die de politieke partij inzet via microtargeting.

De onderzoeker vindt dit juist een positief iets aan microtargeting. "Het zorgt ervoor dat de politiek over mij gaat. Stel dat ik geen kinderen heb, dan zit ik niet te wachten over standpunten over kinderopvang, maar wil ik wel graag weten waar ik bijvoorbeeld mijn auto kan parkeren. Waarom zou je kiezer lastig vallen met dingen die niet over hem gaan? Ik denk dat dit de politiek juist relevanter maakt voor de burger."

Misleiding en nepnieuws

Maar er is ook kritiek. Tom Dobber promoveert op het onderwerp aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is een stuk kritischer." Misleiding ligt wel echt op de loer. Je kunt als partij totaal inconsistente dingen gaan beloven. Bij ene kiezer lagere lasten, en bij de ander bijvoorbeeld meer geld voor de zorg. Het is weinig transparant wat dat betreft."

En volgens Dobber ligt gevaar van verspreiding van nepnieuws ook op de loer. "Denk bijvoorbeeld aan de nepposter van Wilders die DENK wilde verspreiden. Als je dat via microtargeting doet is effect meteen veel groter en schadelijker."

'GroenLinkser wordt niet zomaar VVD'er'

Wel relativeert Dobber de schadelijke gevolgen van microtargeting enigszins. "Het kan zeker invloed hebben maar het is echt niet zo dat een GroenLinkser opeens op de VVD gaat stemmen, of andersom."