Al jaren belooft de politiek een einde te maken aan de wachtlijsten in de psychiatrie, maar ze zijn alleen maar langer worden. Met name de meest zieke patiënten zoals Pleun wachten het langst. En dat kan heftige gevolgen hebben, waarschuwen experts.

Toenmalig minister Edith Schippers van Volksgezondheid liet er in 2017 geen twijfel over bestaan. Binnen een jaar zouden alle wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg (ggz) zijn verdwenen. Nu 5 jaar later blijkt het tegenovergestelde het geval en vooral mensen met ernstige psychische klachten moeten lang wachten.

'Mijn problemen zijn te complex'

Zo probeert de 23-jarige Pleun al meer dan een jaar hulp te krijgen. Vorig jaar zomer kreeg ze te maken met een zware depressie, waarbij ze op sommige momenten ook suïcidaal was. "Ik zat toen bij mijn ouders en was er ernstig aan toe. Het enige wat mij toen geboden kon worden is noodhulp. Structurele hulp zat er niet in."

Na deze acute fase van crisis wilde Pleun graag in behandeling voor traumatische ervaringen in haar jeugd. Ze kreeg echter maar liefst drie keer te horen dat er geen plek voor haar is. "Ik heb wel op drie verschillende wachtlijsten gestaan en steeds was het verhaal hetzelfde: mijn problemen zijn te complex, dat durven ze niet aan."

'Niet rendabel voor verzekeraars'

"Bovendien kon ik niet in therapie omdat ik suïcidaal was", vervolgt Pleun. "Terwijl je zou denken dat je toch juist hulp nodig hebt als je in een levensbedreigende situatie zit."

Volgens Pleun zijn er ook nog financiële redenen waarom zij steeds geweigerd wordt. "Ik ben een zogenaamd complex geval, omdat ik meerdere stoornissen heb. Dat is niet rendabel voor verzekeraars en instellingen, denk ik. Dus richten ze zich vooral op lichtere gevallen, die het eigenlijk minder hard nodig hebben."

Verkeerde financiële prikkel

Bijzonder hoogleraar en neuroloog Marianne de Visser deed in september vorig jaar in opdracht van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid uitgebreid onderzoek naar de wachtlijsten in de ggz. Zij stelt dat de situatie van Pleun zeker niet op zichzelf staat en dat er een verkeerde financiële prikkel in het systeem zit.

"Wij concludeerden in ons rapport wat de Rekenkamer ook al eerder vastgesteld heeft: dat het lonender is voor psychologen en verzekeraars om lichtere gevallen te behandelen. Hierdoor zakt de zorg voor mensen met een ernstige stoornis onder het minimumniveau. Dat is zeer ernstig en zou de hoogste prioriteit moeten hebben."

'Het is onbestaanbaar'

De neuroloog doet er zelfs nog een schepje bovenop. "Het feit dat zulke ernstig zieke patiënten zo lang moeten wachten heeft ernstige gevolgen. Dat leidt tot meer suïcides, zo simpel is het. Deze groep moet zo snel mogelijk en vooral op tijd passende zorg krijgen."

"Het is onbestaanbaar dat deze situatie in een beschaafd land zo lang kan voortbestaan", stelt De Visser.

Alsnog niet behandeld

Pleun besloot na alle afwijzingen de zorg de rug toe te keren en pakte haar studie weer op. Maar in januari ging het weer mis en moest ze compleet overspannen stoppen met studeren. Ook werken gingen niet meer. Ze zocht opnieuw naar hulp, maar liep nóg een keer tegen een gesloten deur aan.

"Ik dacht dat ik nu eindelijk geholpen zou worden. Toen besloten ze alsnog dat ik niet behandeld kon worden. Want het ging om basis-gzz en ik was een te complex geval."

'Wachten is slopend geweest'

In de tussentijd zocht ze haar heil bij de huisarts en de praktijk-ondersteuner, maar die konden niet genoeg voor haar doen. "Ik was echt totaal moe gestreden, murw en afgestompt. Was echt al het geloof kwijt dat het nog goed zou komen. Die strijd is zo vermoeiend."

En het had ook heel anders kunnen aflopen beseft ze maar al te goed. "Dit kost gewoon levens, het had ook mijn leven kunnen kosten. Het is heel confronterend, je hebt het idee alsof je niet meer telt. Ik had ook echt het idee dat de hulp niet meer zou komen."

Licht aan het einde van de tunnel

Maar inmiddels gloort er toch wat licht aan het einde van de tunnel: het is Pleun gelukt om behandeld te worden. In september krijgt ze EMDR-therapie voor de trauma's uit haar jeugd.

"Ik ben opgelucht dat ik eindelijk kan beginnen, maar ondertussen ben ik wel doodmoe en zwaar overspannen. Al dat wachten is echt slopend geweest."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."