Pensioenfondsen mogelijk de dupe van nieuwe wet die aantal zzp'ers moet terugdringen: 'Ze kunnen omvallen'

De Tweede Kamer en het demissionaire kabinet willen het aantal zzp'ers omlaag brengen. Het doel: schijnzelfstandigheid aanpakken. Maar de wet die dit moet regelen, kan volgens experts voor grote problemen zorgen bij pensioenfondsen.

Exacte cijfers zijn er niet, maar waarschijnlijk werken meer dan 1,2 miljoen Nederlanders als zzp'er: zelfstandige zonder personeel.

Zelfde werk als collega's in loondienst

Bij een zzp'er kun je denken aan een tekstschrijver die voor zichzelf werkt, maar bijvoorbeeld ook aan een bouwvakker met een bepaald specialisme of een zorgprofessional. Zzp'ers werken altijd voor verschillende opdrachtgevers. Dat is verplicht.

Tegelijkertijd zijn er veel schijnzelfstandigen, vermoedt het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dat zijn zelfstandigen die worden ingehuurd door één opdrachtgever en hetzelfde werk doen als collega's in loondienst bij dat bedrijf.

Oneerlijke concurrentie

Het demissionaire kabinet-Rutte IV is al sinds de start van haar regeerperiode bezig de wetgeving voor zzp'ers aan te passen. Inmiddels ligt er een conceptwet die in 2025 in moet gaan. Vanaf dan wordt de wet ook gehandhaafd. Het kabinet vindt het niet wenselijk dat schijnzelfstandigen concurreren met mensen in loondienst bij dezelfde organisatie.

Dit zou tot oneerlijke concurrentie leiden, omdat schijnzelfstandigen fiscale voordelen krijgen, die niet gelden voor werknemers. Ook klagen werkgevers in sectoren waar tekorten zijn, zoals zorg en onderwijs, dat personeel uit dienst gaat om zich vervolgens voor een hoger tarief en met meer eisen weer in te laten huren als zzp'er.

'Enorme bedragen'

De aangescherpte zzp-wet moet ervoor zorgen dat schijnzelfstandigen formeel in loondienst gaan. Hoogleraar arbeidsrecht aan de VU Amsterdam Evert Verhulp begrijpt dat het demissionaire kabinet het aantal schijnzelfstandigen omlaag wil brengen.

Tegelijkertijd waarschuwt hij voor de gevolgen van de aangescherpte wet. Die zijn vooral voor de pensioenfondsen, is zijn voorspelling. "Als blijkt dat een zzp'er eigenlijk al die tijd schijnzelfstandige was, werknemer dus, en die met terugwerkende kracht claims maakt, moeten er mogelijk enorme bedragen worden betaald door de werkgever", legt hij uit. "Bijvoorbeeld 5 jaar aan pensioenpremie."

Dekkingsprobleem

Naar schatting zijn er meer dan 200.000 schijnzelfstandigen in Nederland. "Als al die mensen zich en masse gaan melden als werknemer bij de pensioenfondsen die erover gaan, dan denk ik dat de pensioenfondsen wel meer dan een dekkingsprobleem hebben", zegt Verhulp. Hij sluit niet uit dat een pensioenfonds dan kan omvallen.

"Dat de fiscus nu zegt, bijvoorbeeld omdat je maar één opdrachtgever hebt, dat je schijnzelfstandige bent, dat is prima", reageert voorzitter van de Pensioenfederatie Ger Jaarsma. "Treed dan maar in dienst bij je opdrachtgever. Op het moment dat je dan in dienst treedt, en dus weer premie gaat betalen, ben je van harte welkom bij het pensioenfonds. Maar niet met terugwerkende kracht", benadrukt hij.

Veel schijnzelfstandigen

Als de zzp-wet vanaf 2025 daadwerkelijk gehandhaafd wordt, is de kans groot dat een flink aantal zzp'ers aangemerkt wordt als schijnzelfstandige. Omdat deze mensen dus eigenlijk werknemer waren, maken ze aanspraak op achterstallige vakantiedagen en pensioenen waar ze nooit voor betaald hebben.

Arbeidsrechtdeskundige Verhulp oppert dat dit soort claims bij wet worden beperkt. "Je kunt in de Pensioenwet opnemen dat vorderingen van werknemers met terugwerkende kracht worden beperkt tot bijvoorbeeld een jaar. Het moet in elk geval nu geregeld worden, want als je dat niet doet, is de kans groot dat veel groepen zzp'ers die eigenlijk werknemers blijken zich melden bij een pensioenfonds en zeggen: ik wil me met terugwerkende kracht laten registreren als werknemer. Die mensen willen dan een uitkering."