Overheid moet veel meer verantwoordelijkheid nemen om problemen met arbeidsmigratie te voorkomen, zegt hoogleraar

In de zorg zijn al jaren grote personeelstekorten en die nemen alleen maar toe. Arbeidsmigranten kunnen die gaten deels opvullen. Maar dat gebeurt niet altijd op een verantwoorde manier. "De overheid is verantwoordelijk en moet kaders schetsen."

De Indonesische verpleegkundigen, die door bemiddelingsbureau Yomema naar Nederland werden gehaald, zijn daar een duidelijk voorbeeld van, zeggen deskundigen en politici. Al voordat ze aankwamen speelden er grote problemen en nog altijd gaat er veel mis. Afgelopen weekend werd bekend dat tien van de verpleegkundigen ontslag hebben genomen bij Zorggroep Drenthe, waar ze werkten en stage liepen.

135.000 extra mensen nodig

De vraag rijst: als het niet lukt om dit goed te regelen, zijn buitenlandse verpleegkundigen dan wel de oplossing voor het alsmaar toenemende personeelstekort in de zorg? Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) berekende dat er de komende jaren 135.000 extra mensen nodig zijn.

Partijen wringen zich in allerlei bochten om die mensen te vinden. En komen uiteindelijk terecht bij bemiddelingsbureaus als Yomema. Vanwege de grote personeelstekorten in de sectoren waarin ze opereren, hebben die bureaus een grote machtspositie. Zorginstellingen betalen grof geld voor medewerkers.

'Ordinair cashen'

In het geval van de Indonesische verpleegkundigen gaat het om 50.000 euro per persoon die hun werkgever - de zorginstelling - betaalt aan bemiddelingsbureau Yomema en opleiding Avans+ en - in minder mate - aan de verpleegkundigen zelf.

SP-leider Lilian Marijnissen maakt zich er kwaad over: "Uiteindelijk kost dit de samenleving geld, dat gaat naar dure bemiddelingsbureaus om ordinair te kunnen cashen over de rug van kwetsbare mensen uit Indonesië."

Meer overheidsbemoeienis

Op dit moment zijn het dus bedrijven die zich bezighouden met het werven van arbeidskrachten in het buitenland. Maar de overheid zou zich daar veel meer mee moeten bemoeien, vindt hoogleraar migratierecht aan de Radboud Universiteit Tesseltje de Lange.

Het idee van Yomema om Indonesiërs naar Nederland te halen, ontstond toen het bureau lucht kreeg van een regeling tussen de Nederlandse en Indonesische overheid. Die houdt in dat Indonesische studenten in Nederland worden opgeleid, om vervolgens met hoger niveau terug te keren naar Indonesië.

Onder valse voorwendselen

Gekeken naar die regeling was de voltijdbaan die de Indonesiërs beloofd werd door Yomema dus al vanaf het begin niet het idee. Het komt vaker voor dat arbeidsmigranten onder valse voorwendselen naar Nederland worden gehaald, vertelt ze. "Dat het nu weer misgaat, moet een signaal zijn naar de Nederlandse regering. Die moet zorgen dat bedrijven zich aan de regels houden."

De Lange is lid van de adviesraad van OTTO Healthcare, dat zich ook bezighoudt met arbeidsbemiddeling. Het bedrijf werft verpleegkundigen in Indonesië en de Filipijnen en brengt die naar Nederland voor maximaal 5 jaar. Maar daar wordt geen Nederlandse hbo-opleiding aan gekoppeld. "Het niveau van de ziekenhuizen in Indonesië en de Filipijnen is zeker vergelijkbaar met Nederland", legt directeur Frank van Gool uit.

Na 5 jaar weer terug

Hij neemt afstand van Yomema, dat dus ook Indonesische verpleegkundigen naar Nederland haalt. "Zulke bemiddelaars moeten van de markt. Ik ben er klaar mee om altijd maar weer te moeten uitleggen dat het ook anders kan."

Van Gool en adviseur De Lange noemen de werkwijze van OTTO Healthcare 'circulaire arbeidsmigratie'. "We moeten leren van de fouten van het verleden. Wij maken meteen duidelijk: na 5 jaar moet je terug naar je land van herkomst", legt de directeur uit.

'Regelgeving te omslachtig'

De Lange wijst naar de Global Compact for Migration. Dat is een lijst internationale afspraken over hoe op een nette manier om te gaan met arbeidsmigranten. "Het zijn geen harde regels, maar ze zijn wel gebaseerd op allerlei verdragen waaraan ook Nederland zich moet houden."

Het lastige aan de huidige Nederlandse regeling voor arbeidsmigranten van buiten Europa is dat die erg omslachtig is, zegt de hoogleraar migratierecht. "Er komt veel administratie bij kijken en is breed interpretabel. Dat zorgt ervoor dat ondernemers met allerlei creatieve constructies komen. Het officiële pad is lastig en kost ze te veel werk."

'Overheid is verantwoordelijk'

Toch wil De Lange in eerste instantie niet wijzen naar bemiddelingsbedrijven als Yomema, opleiders als Avans+, of zorginstellingen als de Zorggroep Drenthe. Ze zegt wel te snappen dat zorgorganisaties 'in de kramp schieten' door de grote personeelstekorten in de sector. "Een kat in het nauw maakt rare sprongen, zeker als het allemaal maar gewoon kan."

De hoogleraar benadrukt dat de overheid verantwoordelijk is. "Die moet kaders schetsen voor dit soort projecten. Maak de regels simpeler en duidelijker", roept ze op. Ook vindt ze dat niet ieder bedrijf zomaar arbeidskrachten uit het buitenland zou mogen halen. "Een oplossing zou zijn dat de overheid een aantal bedrijven aanwijst die zich hierover ontfermen, en niet meer elk bedrijf z'n gang laat gaan."