Grote ophef in politiek Den Haag na de onthulling van het datalek bij de GGD. Astrid Oosenbrug, voormalig Kamerlid van de PvdA, vindt dat er een minister voor ICT moet komen. "Het gaat over onze privacy en over hoe er met onze data wordt omgegaan."

CDA-minister De Jonge van Volksgezondheid is onder vuur komen te liggen vanwege het datalek bij de GGD, waardoor persoonsgegevens verhandeld konden worden van mensen die zich hebben laten testen op corona. Daardoor is er kans op identiteitsfraude en oplichting.

Zoeken naar de balans

VVD-Kamerlid Hayke Veldman stak de hand in eigen boezem: de Kamer is onvoldoende aangeslagen op signalen van privacyschending. "We hadden er scherper op moeten zijn."

Maar Veldman wijst ook op een dilemma. "Als ik naar de afgelopen 10 maanden kijk zie ik ook een Kamer, inclusief mijzelf, die zich behoorlijk zorgen maakte over het zicht op het virus en over de snelheid van het beschikbaar hebben van testresultaten. Dat vraagt dus iets van mensen die daar werken, van de systemen, en daarin is het zoeken naar de balans."

Geen sexy onderwerp

IT-expert en voormalig PvdA-Tweede Kamerlid Astrid Oosenbrug vindt ook dat de Kamer zelf niet helemaal vrijuit gaat. "De vraag is of je als Kamerlid verzaakt als je niet heel goed de in's en out's weet. Het begint met affiniteit met het onderwerp en daar gaat het nog wel eens mis."

Ze doet een oproep aan nieuwe Kamerleden om zich in het onderwerp te verdiepen. "In mijn tijd had je een soort strafcorvee als je ICT in je portefeuille had, want dat is geen sexy onderwerp. Je moet je er een klein beetje in verdiepen, zie het als iets wat hoort bij je werk, je controlerende functie. Ongelooflijk belangrijk werk, want het gaat niet over iets technisch, maar juist over alles wat het doet met burgerrechten."

Voorbereiden

Oosenbrug is niet verrast over het datalek bij de GGD, nadat er bij veel andere overheidsinstanties ook vaak ICT-problemen zijn. "Het gaat over 25 GGD'en, over 25 systemen die allemaal aan elkaar gekoppeld zijn en het gaat over een overheid die al die data wil doorgronden en ook nodig heeft."

Daar komt bij dat niemand voorbereid was op een crisis zoals de coronapandemie. "Er wordt gestuurd op een crisis, terwijl je eigenlijk aan de voorkant al gezorgd moet hebben dat je systemen standaard op orde zijn. Daar zit altijd dezelfde fout: er is aan de voorkant niet goed nagedacht over hoe het aan het einde gaat werken."

Minister voor ICT

Het voormalig PvdA-Kamerlid heeft wel een idee hoe er een eind kan komen aan falend overheidsbeleid op ICT-gebied. "Ik pleit al heel lang voor een minister voor ICT, iemand die daar goed op gaat sturen. ICT zit overal in: in de burgerrechten, industrie, zorg, veiligheid, mobiliteit. Ieder ministerie behandelt het nu als een eigen klein onderwerpje, maar daar gaat het al lang niet meer over."

"Het heeft namelijk één grote component en dat gaat over onze privacy, onze veiligheid en over hoe er met onze data wordt omgegaan. Als je er iemand op zet die daar op kan sturen en collega's erop aan kan spreken, ben je volgens mij al een heel stuk verder dan je nu bent."

'Sneller, meer, harder en beter'

Oosenbrug vindt dat het GGD-datalek duidelijk heeft gemaakt dat er nu echt iets moet gebeuren. "Het gaat nu alleen maar over dit incident, maar over een week zijn we het vergeten en over 3 weken ligt er weer iets anders op straat. Ik maak me er heel veel zorgen over en ik ben er ook boos over. De overheid is de grootste dataverzamelaar van ons allemaal. Als burger moet je beschermd worden door de overheid."

Minister De Jonge erkende in het debat dat er onvoldoende aandacht voor privacy was. "Wat vooral de aandacht had was de snelheid waarmee men kon opschalen, de snelheid waarmee men nog meer mensen in het bron- en contactonderzoek aan de slag kon zetten. Kan het sneller, meer, harder en beter. Er was onvoldoende aandacht voor privacy en dat is niet goed geweest", zei hij.

Tijdelijke code bij testen

RTL Nieuws onthulde op 25 januari dat persoonsgegevens, die zijn verkregen door het datalek, worden misbruikt en verhandeld. Eerder onthulden Nieuwsuur en het AD al dat medewerkers toegang hadden tot allerlei privégegevens, ook van BN'ers.

De minister heeft tegen de Kamer gezegd dat GGD-medewerkers beperkter toegang krijgen tot het systeem en dat ethische hackers nu de veiligheid van de GGD-systemen testen. De Jonge gaat ook kijken of er, in plaats van het BSN-nummer van iemand die getest is, een tijdelijke code gebruikt kan worden.