De Nederlandse Staat heeft gefaald in het beleid rondom orka Morgan. Dat zegt de 'Free Morgan Foundation', die om die reden vandaag een rechtszaak aanspande. De orka werd in 2010 opgevangen in het Dolfinarium in Harderwijk en werd uiteindelijk, na veel discussie, overgedragen aan Loro Parque in Tenerife. De stichting vindt dat de staat niet genoeg mogelijkheden heeft verkend om Morgan in het wild vrij te laten.

Ophef over het gevangenschap van orka’s, dat deed ons aan een andere beroemde orka denken: orka Keiko. Bij het grote publiek beter bekend als Willy uit 'Free Willy'.

Orka-onderzoekster Astrid van Ginneken herinnert het zich verhaal van Keiko maar al te goed. De orka werd in 1979 op jonge leeftijd gevangen in IJsland en verhuisde kort daarna naar het Mexicaanse attractiepark Reino Aventura. "Hij leefde daar in een veel te klein en vooral te warm bassin", vertelt Van Ginneken. "Bovendien krijg hij last van een vervelende huidaandoening, waardoor hij grote plakkaten uitslag rondom zijn vinnen kreeg."

In 1992 had Warner Brothers het script klaar en werd er alleen nog gezocht naar een orka in gevangenschap die mee kon werken. Reino Aventura zei al snel toe, waardoor Keiko niet veel later uitgroeide tot de beroemdste orka van de wereld.

Miljoenen donaties

Maar het verhaal van 'Free Willy' zette de vele fans aan het denken. Van Ginneken: "Er ontstond een enorme beweging van ouders en kinderen en die dachten: 'Wat? Is de echte Willy nog steeds in gevangenschap?." De beweging wist vele miljoenen via donaties te verzamelen, waardoor Keiko naar een luxe en ruim bassin in Portland, Oregon kon verhuizen. Daar werd hij bovendien getraind in het jagen op vis, om langzaamaan een terugkeer naar de zee mogelijk te maken.

In september 1998 maakte Keiko de stap naar open zee. Hij werd overgevlogen naar de Westman-eilanden, een eilandengroep bij IJsland. "Daar hebben ze hem verder getraind met het vangen van levende vissen en zijn ze zeewandelingen met hem gaan maken om aan zijn conditie te werken en hem kennis te laten maken met het wild. Hij is toen wel een aantal keer op gehoorafstand geweest van andere orka’s, maar echte interactie is er helaas nooit van gekomen."

Gewend aan menselijk contact

Volgens Van Ginneken is de orka te jong gevangen gezet, om ooit nog in het wild te kunnen leven. "Hij was krap twee toen hij gevangen werd en kwam terug in de oceaan als volwassen man. Hij was gewend aan menselijk contact en sprak het accent van de orka’s in de buurt niet. Ik denk dat hij zich vrij ontredderd gevoeld moet hebben."

In 2002 zwom Keiko op eigen kracht naar Noorwegen. Hij dook op bij een Noorse fjord, waar hij veelvuldig de mensen in de buurt opzocht voor aandacht. Een jaar later overleed hij daar aan de gevolgen van een longontsteking.

44 procent van ouders van 16- en 17-jarige kinderen staat toe dat hun kind voor hun 18de verjaardag alcohol drinkt. Dat cijfer is gedaald: in 2018 mocht nog meer dan de helft drinken als minderjarige.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 1.500 leden van het Opiniepanel met kinderen tussen de 12 en 17 jaar. Als het gaat om de oudste kinderen (16 en 17 jaar), zijn ouders een stuk strikter geworden over alcoholgebruik dan 7 jaar geleden. Toch knijpt een redelijk deel nog weleens een oogje dicht als het hierover gaat, óók bij kinderen onder de 16 jaar.

'Gun een gezonde start'

Bij ouders van tieners is er vooral meer aandacht voor de schadelijke effecten van alcohol op jonge leeftijd dan voorheen. Ruim de helft (55 procent) staat het daarom niet toe dat hun kind op 16- of 17-jarige leeftijd drinkt.

"Het is zo slecht voor zijn fysieke en mentale ontwikkeling", zegt een ouder. "Ik gun mijn kind een gezonde start in het leven."

Blijf erover praten

Ook de 15-jarige dochter van Esther Ekkel mag niet drinken. En toen haar zoon nog onder de 18 was, gold voor hem dezelfde regel. "We hebben van jongs af aan tegen onze kinderen gezegd: bij ons geldt geen drank onder de 18. Dat weten ze gewoon."

Wel vindt ze het belangrijk om als ouder gesprekken over alcohol te hebben. "Toen mijn zoon een keer in het horecabedrijf waar hij als minderjarige werkte een feestje had, vroeg ik wel toen hij thuis kwam: wat heb je gedronken? Hij zei toen, 'cola'. En ik had wel door dat dat niet zo was", lacht ze. "Maar het belangrijkste is: blijf erover praten. Een open gesprek is belangrijk."

Goede voorbeeld geven

Net als Esther, vindt ook Wilke Heijnen het belangrijk dat ouders het gesprek aan gaan. Ze is projectleider NIX18 van het Trimbos-instituut. "Ouders hebben veel meer invloed dan ze zelf vaak denken. Dus blijf dat gesprek ook vooral voeren, zeker als je kind meer interesse krijgt in alcohol."

Daarnaast is de ouder zelf ook cruciaal, zegt Heijnen. "Het begint bij de ouder om een goed voorbeeld te geven. Niet bij elk feestje alcohol drinken bijvoorbeeld, wees je daar bewust van."

Bewustwording onder tieners

Niet alleen de volwassenen, maar ook tieners zelf lijken bewuster om te gaan met drank.

Enkele ouders die meededen aan het onderzoek laten weten dat hun kind van hen al wel alcohol zou mogen drinken, maar daar 'niks van moet hebben' of er 'nog lang niet aan wil beginnen'.

'Liever gecontroleerd'

In totaal vinden ruim 4 op de 10 ouders (44 procent) het geen probleem als hun kind van 16 of 17 weleens een biertje drinkt. In 2018, zo'n 4 jaar na het verhogen van de leeftijdsgrens, was dat nog 56 procent.

Zij denken dat verbieden 'averechts' werkt en hebben liever dat hun kind er in een 'gecontroleerde situatie' aan begint, dan dat ze 'stiekem gaan drinken'.

Een klein slokje

Niet alleen onder de oudste leeftijdsgroep, maar ook als het gaat om 14- of 15-jarige kinderen staat een vijfde (19 procent) het toe dat hun kind weleens iets alcoholisch mag drinken. Veel van deze ouders geven aan dat het gaat om 'kleine promillages' of '1 glas bij een speciale gelegenheid'.

Een kleine groep van 7 procent, staat dit ook toe bij kinderen van 12 of 13 jaar. Vaak om 'een slokje te proeven' of 'niet te spastisch' te willen doen.

'Verbieden werkt niet'

Ook panellid Ruud van Dijk staat er zo in. Hij heeft een volwassen kind, maar ook een zoon van 17. "Ik denk dat ik ze het meest smerige heb gegeven wat je je kan voorstellen: jenever of zo. Dan associeer je alcohol met iets vies. Ze hebben altijd geweten dat ze mochten drinken, maar ik heb ze ook altijd verteld: het is beter om er niet aan te beginnen, want je komt er lastig van af."

Verbieden werkt niet volgens Ruud. "Zeker in die leeftijdsfase denk ik dat als je het gaat verbieden, kinderen het juist willen, ze willen experimenteren op die leeftijd."

Geen goed plan

Maar is het wel verstandig, om je kinderen liever een keer thuis uit de bocht te laten vliegen dan in een café? Volgens Heijnen niet. "Wij horen vaak terug dat ouders hun kinderen thuis leren drinken. Dat is geen goed plan." Ze vertelt dat wetenschappelijk onderzoek hierover laat zien dat grenzen hierdoor juist vervagen. "En we weten ook dat kinderen die thuis mogen drinken, vaker buitenshuis drinken."

En af en toe een drankje voor je minderjarige kind inschenken, tijdens de feestdagen bijvoorbeeld? "Ook dat is niet verstandig om te doen", antwoordt Heijnen. "Dat werkt alleen maar verwarrend voor kinderen."

Gesprek over Carnaval

Dit weekend is het Carnaval, een feest waar veel jongeren drinken. "Carnaval is zo'n moment waarop jongeren eerder in aanraking komen met alcohol en ook zijn ouders tijdens die dagen vaak toleranter", zegt Heijnen.

"Dat is hét moment dat ouders het gesprek zouden moeten voeren en dat hoeft niet lastig te zijn", merkt ze op. "Zoek daarvoor een rustig moment uit: als je samen met de hond wandelt bijvoorbeeld, of in de auto."

De cryptomunt zit in zwaar weer. Door tegenvallende beloftes van Donald Trump en speculatieve beleggingen is de digitale munt in waarde gezakt. Vrijdag bereikte het zelfs het laagste niveau sinds 10 november, vlak na de Amerikaanse presidentsverkiezingen.