Opnieuw ontlopen meer zware criminelen hun celstraf

Het aantal veroordeelde criminelen dat op de vlucht is geslagen, is opnieuw gestegen. Het gaat hierbij niet om de kleine jongens, maar om personen die nog een celstraf van vier maanden of meer hebben openstaan. Veroordeelde moordenaars, drugshandelaren, zedendelinquenten en fraudeurs die achter de tralies horen, maar vóór hun veroordeling al de benen hebben genomen. En op die manier dus buiten bereik van justitie en politie blijven. Dit blijkt uit interne stukken van het ministerie van Veiligheid en Justitie, in handen van EenVandaag.

In totaal gaat het om 12.258 zaken waarbij veroordeelde criminelen hun celstraf nog moeten uitzitten. Dit is een stijging van vier procent ten opzichte van 2016, toen het aantal openstaande vrijheidsstraffen nog op 11.765 zaken lag. Omdat sommige criminelen zelfs meerdere straffen hebben openstaan, gaat het in totaal om 11.354 uniek veroordeelden.

Naar 2863 van deze criminelen wordt op dit moment actief gezocht, voornamelijk omdat ze nog een celstraf van 120 dagen of meer hebben open staan. Ook in dit aantal voortvluchtigen zit een lichte stijging ten opzichte van 2016, toen ging het nog om 2819 criminelen. Minister Dekker van Rechtsbescherming komt met een heel pakket aan maatregelen om dit probleem aan te pakken: “Ik vind dit niet uit te leggen. Dat is precies de reden dat we er werk van maken. Mensen verdienen straf. Als de rechter die oplegt, moet ze worden uitgevoerd.”

"Dader moet achter de tralies"

Henny Sackers, hoogleraar Sanctierecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen, concludeert dat er ondanks alle inspanningen van justitie weinig vooruitgang is geboekt in het opsporen van criminelen die er vandoor zijn gegaan. “Mijn eerste indruk op basis van deze nieuwe cijfers is dat we niet bijster veel zijn opgeschoten met het terugbrengen van het aantal veroordeelde criminelen naar een cel waar ze thuishoren.”

Sackers erkent dat het geen eenvoudige klus is die justitie op zijn bordje heeft liggen, maar vindt dat geen rechtvaardiging voor deze magere cijfers. “Vanuit de samenleving en vooral naar de slachtoffers toe moet je dan zeggen: dit kunnen we niet maken. Zo iemand moet echt - al was het maar uit oogpunt van genoegdoening richting het slachtoffer - bij zo’n ernstig delict achter de tralies”.

Treinverkrachter en vrouwenhandelaar op vrij voeten

De voorbeelden van veroordeelde criminelen die de dans ontspringen liggen voor het oprapen. Zo is er het geval van een man die een meisje van twaalf op gruwelijke wijze verkrachtte in de trein. De rechter legt uiteindelijk vijf jaar cel op, maar de man gaat er vandoor. Hij verblijft nu in Spanje en loopt daar vrij rond. Iets soortgelijks geldt voor de vrouwenhandelaar Saban B. Ook hij werd veroordeeld voor ernstige feiten, maar verblijft nog altijd in Turkije. Politiek gezien is dit onderwerp al jaren een heikel thema. Vijf jaar geleden riep staatssecretaris Teeven nog dat het achter de tralies krijgen van deze groep criminelen de hoogste prioriteit heeft en zeker iets is waar je als eerste een minister van Justitie op zou moeten afrekenen.

"Dit is niet uit te leggen"

Ook voor zijn opvolger en partijgenoot minister voor Rechtsbescherming, Sander Dekker is deze kwestie een doorn in het oog. Dekker vindt bijvoorbeeld dat overheden en instanties veel beter en slimmer informatie over deze groep moeten uitwisselen. “Door het bij elkaar brengen van data, kunnen we veel beter in de smiezen krijgen waar iemand zich bevindt. En als het gaat om criminelen die zwaardere straffen hebben openstaan, hebben we al goede contacten met andere landen, waar deze criminelen zich bevinden.”

Kritiek op Dekker

Toch is een deel van de Tweede Kamer buitengewoon kritisch op de aanpak van de minister op dit onderwerp. Madeleine van Toorenburg (CDA):  “Het is al moeilijk genoeg om iemand te vinden, dan lukt dat , we berechten de daders en we veroordelen ze. Dat is al heel wat. En vervolgens blijken ze gewoon de benen te nemen. Dat is niet uit te leggen.” Ook PvdA-kamerlid Attje Kuiken is niet te spreken over de plannen van Dekker. “Duidelijk is dat de aanpak niet werkt. We hebben te weinig mensen en een onvoldoende sluitende aanpak om deze criminelen achter de tralies te krijgen. Ingrijpen is nu nodig.”

Minister Dekker voor Rechtsbescherming ontkent dat de aanpak faalt en zegt dat er nu al een hoop gebeurt om dit probleem de kop in te drukken. “Het gaat echt beter. Een speciaal team haalt 2,5 keer meer criminelen van de straat. Maar naast uitstroom is er ook weer instroom. Dus dit is een uitdaging die nooit meer zal verdwijnen.”

Hoogleraar Sackers heeft nog wel een tip voor de minister. “Het gaat om een groep mensen die in vrijheid hun berechting mogen afwachten en op dat moment de benen nemen. Daar zouden we eens goed naar moeten kijken. Misschien moet er een regeling komen om paspoorten in te trekken of een reisverbod op te leggen, zodat ze niet meer naar het buitenland kunnen vertrekken.”